ORANG-GOEGOES , boschmenschen in Oost-Indie, in bet binnen ■
land van het Sundasche eil. Sumatra, die', zoo men wi l , in uiterlijk
voorkomen. naar de Orang-Oetangs van Borneo gelijken , doch van hen
in spraakvermogen verschillen.
ORANG-GOENONGS (Berglieden) , naam, welken de oorspronkelijke
bewoners van bet Sundasche eil. Banglea, in Oost-Indie, voeren.
ORANG-HOEROE , w i l d v o l k i n Oost-Indie, o p h e t Sundasche e i l .
Sumatra, r i j k Palembang, d a t g e e n e g e m e e n s c b a p m e t a n d e r e b ew o n
e r s h e e f t , m a a r V o o r z a c h t e n v r e e d z a a m w o r d t g e h o u d e n .
ORANG-KOEBOES, volk in Oost-Indie, &a t de binnenlanden van
bet Sundasche eil. Sumatra bewoont, en zeer eenvoudig en schuw is.
ORANG-LAOETS o f Or an g - L aut s ( d . i . Z e e e ie d e n ) , v o l k i n Oost-
Indie, d a t d e zeekust v a n het Sundasehe eil. Banglea b e w o o n t . i
ORANJE, voorm. fort in het markgr. van Bergen-op-Zoom, prov.
Noord-Braband, gem. Fijnaart-en-Heyningen, 1 u. N. W. van Fij-
naart, aan den zuidwesthoek van den pold. de Oude-Heyningen, waar-
van men thans geen spoor meer vinden kan.
ORANJE, voorm. schans in Staats-Tlaanderen, in het Land-van
Radzand, prov. Zeeland, gem. Retranchement.
■ Het lag op de noordpunt der vestingwerken dier p la a ts, waarvan
het deel m a a k te , ongeveer 10 min. van de kom des dorps. Het
werd bij het vloeijen van den Zand-polder, in het ja a r 1682 , door
de zee verzwolgen. De naam bleef lang in wezen, daar de schepen,
die naar Aardenburg en Sluis voeren , daar steeds ankerden , zoo
men zeide onder of voor O b a s j e . Thans ligt er de haven van het
Retranchemen t .
ORANJE ) voorm. schans m de heerl. IVteuw^J^ossemecTj prov. IVoofd-
Brabahd, gem. en^u. Z. W . van lYieuw-Vossemeer, aan de Eendragt.
Ter p laatse, waar het gestaan h e e ft, ziet men thans nog de aarden
wallen en natte g ra c h t, in vervallen Staat.
ORANJE, fort in het groot watcrschap van Woerden, prov. Zuid-
Holland, gem. en 4 u. 0 . N. 0 . van Woerden, op de Nesse-landen,
op den regter Rijnoever , schuins over het fort Kruip-in. , ;
Het is van eene vierkante gebastionneerde ged a an te , met aarden
wallen en natte grachten.
Dit fort werd in het ja a r 1748 aangeldgd, en verkreeg destijds den
naam van O r a n je , welligt bij gelegenheid der geboorte van Nederlandsch
laatste Stadhouder , Prins W il l em V, welke V o rst, grootvader van on-
zen tegenwoordigen Koning, W il l em I I , den 8 Maart 1748 , binnen
’s Gravenhage , het eerste levenslicht mögt aanscbouwen. Het werd
in het ja a r 1 7 8 7 , tijdens de bekende Staatsonlusten, door gewa-
pende b urgers, inzonderheid Amsterdamsehe , auxiliairen genaamd,
bezet en verkreeg van hen den naam van d e V r ijh e id , welke bcna-
ming h e t, to t op den inval der Pruissen in Holland en de herslelling
van het voormalig stadhouderlijke bestuur , in September van dat
ja a r , heeft behouden ; doch bij den inval der Fransehen, in 1798,
en de daarop gevolgde omwenteling , verkreeg het op nieuw den naam
van het fort d e V b U h e id .
ORANJE o f F or t - v a n - T er n a t e , f o r t i n Oost-Indie, o p h e t Moluk-
sche e i l . Tertiale, i n d e s t a d v a n d i e n n a a m , o p B 'N . B., e n 144° 04' O.L.
Het werd in 1607, door den Admiraal Cornelis Matelief gebouwd , doch
niet in eene zeCr günstige ligging, om dat het, aan de landzijde , door
hoogten bestreken wordt, van welke een Europesche vijand veel parlij
zou kunnen trekken. Het werd door den stichter, naar het aldaar
bestaan hebbende, gebrekkige inlandschefort, M a l a jo b , doch in 1 6 0 9 ,
door den Zeevoogd F ran co is W i t t e r t , O r ak je genaamd.
Het ligt evenwel hooger dan de s ta d , en in eene zoo gematigde
luchtstreek, als men zieh tusschen de keerkringen naauwelijks verbeelden
kan Hier’houdt de Gouvernenr of Resident de* Ternataansche eilan-
den’ zijn verblijf. Het paleis van den Sultan of Koning ligt niet verre
van daar , en is prächtig en van groote uitgestrektheid.
Dit fort heeft vier boiwerken: O r a n j e , de P u n t - K e a a l , l i i -
lolo en het Z e e b o lw e r k , en is van diepe grachten voorzien.
Hier wonen ondersebeidene Nederlandsche familien en er is eene
Hervormde k e rk , eene school en een ho sp ita a l; 00k zijn er rnoskeen ,
waarvan de grootste zeven daken boven elkander heeft. Het fraaije
palenhoofd wordt door eene redoute besebermd.
Het fort O r a n je was weleer eene groote en Sterke vesting, van binnen
met fraaije huizen bebouwd, doch thans zijn de huizen in eenen
siechten toestand en vervallen. .
Tusschen hooge muren van vijfhoekige g edaante, omnngd van diepe
moddergrachten, vol van altijd kwakende kikvorschen, zijn zender
eenipe regelmaat, een aantal kazernen, enkele woonhuizen , m>k Gouvernements
pakhuizen, en het fraaije, doch bouwvallige Residentiehuis
bijeen gebouwd. De inlandsche, zoogenaamde Chnsten-soldaten lo-
geren met hunne huishoudsters, binnen dit fort en maken een ta ln jk ,
doch niet aanzienlijk gedeelte der bewoners uit.
Nabij het fort O r a n je is een rif, dat bij laag water droog val t ,
zoodat de schepen of diepgaande vaartuigen op den afstand van een ge-
wecrschot moeten ankeren. De praauwen en orembaaijen körnen to t
oabij den oever en blijven, bij laag water, op het rif liggen. . ^
ORANJE , eertijds fort L o d ew i jk genaamd, fort in Oost-Indie, op
het Sundasche eil. Java, resid. Soerabaya, 8 u. \an Soerabaya, op
eene bank vän k le i, welke op rotsen ru s t, en van alle zijden daar-
door omgeven is , aan den ingang van den Trechter , in de Straat Madura,
ter plaatse, waar het vaarwater naauwelijks tachtig tot negentig vade-
men breed i s , op vijftien honderd eil. van den vasten wal , buiten het
bereik der batterijen , welke men mögt willen aanleggen , om het te
bescbieten. • •
Hetis , onder het bestuur van den Gouverneur Generaal D a en d e l s , m
1808, zeer regelmatig en fraai gebouwd, en ligt gebeel afgezonderd
in zee, zoodat het met zijne fraaije steenen muren op het water
schijnt te drijven. Men ziet hoog op de bastions de scbildwachts-
huisjes, en boven de muren de kruinen van eene memgte hooge boomen
uitsteken, tusschen welke de daken van een aantal huizen te
voorschijn komen. Bij het binnentreden van het fort vermeerdert de
verwondering, als men bemerkt, dat de boomen, waarvan de toppen
uit zee worden gezien, in eene regelmatige rij , op een langwerpig Vierkant
plein geplant z ijn , hetwelk met het fraaije huis van den Kommandant
onderscheidene andere nette officierswoningen en eene ruime
kazerne omgeven is. Ook de breede wallen van het fort zijn met boomen
beplant en leveren e e n e aangename wandeling o p , van waar men
overal een bekoorlijk gezigt geniet. Tusschen het foüt en Madura is
het vaarwater zeer naanw, en längs het strand van laastgemeld
eiland niet vrij van droogten, zoodat de schepen, om zoo te s p u ken,
rakcling längs het fort voorbij zeilen, hetwelk den trellend
schouwspel oplevert, Het fort kan met houderd stukken kanon gewa-
pend worden.