Men heeft er den kerken, door even zoo vele Predikanten bediend
wordende, en telt er 6070 zielen, onder welke 2250 Ledematen.
NAARDEN, gem. in Gooiland, prov. Noord-IIolland arr. Amster-
dam kant. Naarden (26 k. d„ 2 m. k., 10 s. d.); palende N. aan
de ¿uiderzee, O. aan de gem. Huizen , Z. aan Bussum . W. aan He
gem. Muiden-en-Muiderberg.
Deze gem. bevat de stad Naarden en het geh. Oud-Naarden
benevens den Bin nendij k sch e -p o ld e r , den Keverdii k s c h e -
p o ld e r , de Maatlanden en de N a a rd e r -E n g . Zij' beslaat
volgens het kadaster, eene oppervlakte van 2128 bund. 64 v. r 29 v eil
waaronder 1990 bund. 44 v. r. 38 v. eil. belastbaren grond. ‘Men
telt er 435 h., bewoond door 489 huisgez., uitmakende eene bevol-
kmg van 2890 in w. Vroeger plagten de lakenweverij en lakenhandel
hier sterk te bloeijen , zijnde er, in de zestiende eeuw, daaromtrcnt
onderscheidene ordonnantien en keuren gemaakt. Thans is er deze
handel geheel te niet, even als de fabrijk van fluweelen, welke er later
zeer toegenomen was. Men vond er voorheen ook eenige bierbrou-
werijen. Thans bestaan de meeste ingezetenen van den landbouw en
van de bouthakkerijen in de, digt bij de stad gelegen, bosschen die
veel en goed eiken brandhout opleveren. Ook bestaat er noir’eene
uitgebreide calicotfabrijk.
He rv o rm d en , d*e er ruim 1400 in getal zijn , onder welke
Ledematen , maken eene gem. üit, welke tot de lilass. van Am-
sterdam, ring van Naarden, behoort, en vroeger door twee Predikanten
bediend werd. De eerste , die hier het leeraarambt heeft waargeno-
men is geweest Cornelis J anszn. , die in 1374 herwaarts kwam en in
1582 naar Weesp vertrok. De eerste tweede Predikant is geweest
H ieronimcs H ortensius, die in 1579 naar ’s Gravenhage vertrok. Na
het overlijden van den Predikant Caroids Gabriel van A c h t e r , het-
welk m 1810 plaats had,.is er geen tweede Leeraar meer beroepen
zoodat de gem. thans slechts door eenen Predikant bediend wordt. ’
Vroeger had men hier ook eene W a a ls c h e g em e e n t e . De
eerste, die in deze gem. het leeraarambt heeft waargenomen, is geweest
H. Grodwels , die in bet jaar 1651 herwaarts kwam. Na het vertrek
Ta« ^ Pifdikant Am0S¥’ in het i aar ^819, is deze gem. opgeheven.
E v a n g e lis c h -L u th e r s c h e n , die hier wonen, maken
eene faliaal gem. van de gem. van Weesp uit. E lias P omian P esarovids
f ä 0oren, de» September 1645, te St. Nikolai in Rusland, heeft in
? j . de Lvang. Luth- gemeente te N aarden als Herder en Leeraar
bediend eni bij de Regering aldaar vrije godsdienstoefening verwor-
ven. Van dien tijd af heeft deze gem. nu en dan eenen Predikant
gehad, doeh in diens onderhoud niet behoorlijk kunnende voorzien
is zij bij de gem. van Weesp gekomen.
S* ^ « «m s c h -K a th o lijk e n , die er 820 in getal zijn , onder
wellte DUO Lommumkanten, maken eene stat. uit , welke tot het
aartspr. van Utrecht behoort, en door eenen Pastoor bediend wordt
Le I s r a e li e t e n , van welke men er 200aantreft, maken de ring-
synagoge van Naarden uit, en behooren tot het Portugeesch svnago-
gaal ressort van Amsterdam.
Men heeft in deze gem. twee scholen , welke gezamenlijk gemiddeld
door een getal van 400 leerlingen bezocbt worden.
De stad N aarden , in het Lat. N ardessis , ligt 4 u. O. Z O van
Amsterdam, 6 u. N. ten O. van Utrecht, 4 | u. N. W. van Amers-
wort, 8 min. 1. van de Zuiderzee, aan het begin der hoogelanden,
welke zieh ten Oosten en Zuiden, even buiten de stad opdoen ,
terwijl aan de westzijde nog läge wcilanden zijn. V an de stad loopt
eene trekvaart over Muiden naar Amsterdam; terwijl zij door straat-
wegen met de hoofdstad des rijks, met Amersfoort en Huizen m verblnSdommigent'willen
, dat N a a r d e n , hetwelk eertijds ook N a r d .n a en
N a r d in e geheeten werd, zijnen naam zou gekregen hebben , omdat het
een naarder- of naderplaats van het Sticht van Utrecht is. Anderen
meenen dat L a s b e r t o s H o r t e n s id s , in zijn gedieht op Gooiland, mede
op het woord naarder zoude gezinspeeld hebben , doch met opzigl.tot
de Zee en niet tot Utrecht, waaromtrent wij weinig waarschijnlijkheid
vinden. H o r t e n s id s verhaalt ook elders, dat er naar den kant van de
Veenen namelijk , die ten Oosten vän Gooiland, aan ot in het Sticht
van Utrecht, liggen , ten zijnen tijde een klein eiland werdaangetoond,
dat van ouds met eene diepe gracht omsingeld en bijna ongenaakbaar,
doch toen reeds door ouderdoin met modder bezet w s , op welk ci-
landie twee brooders, befaamde struikroovers , eene landhoeve hadden,
welke naar hun beider naam , W e r en N e r , de W e r n e r sh o f s ted e
genaamd werd , eene benaming, die men in de handelingen over de
grenssebeiding, tusschen het Sticht van Utrecht en Gooiland, m de
faren 1335 en 1536 , insgelijks gemeld vindt. Van een dezer broeders,
namelijk N e r , z o u men mogelijk , op vrij goeden grond, den oorsprong
der benaming van N e r d e n en N a a r d i n g e r l a n d mögen gissen , j a
zelfs zouden wij deze gissing als eene zekere zaak beschouwen, Indien
de overleveririg van hand tot hand op duidelyker bewyzen, dan het al-
gemeene landgerucht, berustte.
De tegenwoordige stad N a a r d e n , eigenlijk N ib uw -N aarden , is eene
geheel andere, dan die er in vroegere tijden geweest is , en che nader
aan de Zuiderzee gelegen was., maar , na den 15 Mei lo 80 door de
Hoekschen verwoest. te zijn, op weinige huizen na, wel ter wydte van
twee honderd roeden is overstelpt geworden. De puinhoopen van dit
oude N aarden, oudtijds Neerda of N e r d a , en in het byzonder die
van de kerk , zijn naderhand nog menigmalen gezien.
Denieuwe stad N a a r d e n werd, volgens een handvest van W i l l em V,
Graaf van Holland, van het jaar 1 3 5 0 , gebouwd op eene plaats, welke
door de stedelingen , op het grondgebied van Amsterdam , JRuiden en
N a a r d e n , als daartoe het best geschikt, mögt gekozen worden, lte zeltde
Graaf bevesligde hun ook in alle de voorregten, die de oude stad bezeten
had, en vergunde hun naderhand nog eenige nieuwe, zoo ten aanzien van
de uitgestrektheid hunner vrijbeid in h e tlJ , de vrijheid van zijnetollen,
die van bekommering op hunne goederen eriz. Zij zouden ook voor hunne
eigene Schepenen te regt staan en hunne eigene keuren maken ; nog vergunde
hij hun de visscherij in haar grondgebied , met het regt van
de waag en maat binnen hare stad. Zij zouden ook den Hertog in
zijne krijgstogten dienen, als andere zijner steden, naar hunnegrootte,
goederen en hoedanigheid des volks ; hij betuigt ook , dat het hem aan-
genaam zou zijn, wanneer iemand zieh als burger wilde laten aanne-
men. Behalve deze voorregten kregen zij , in het zelfde jaar, nog
de bevestiging van den vischstapel, w e l k e hun reeds door Graat W i l l em
van H en e g o ow en vergund was , en welk regt Hertog F i l ip s v a n B o b r g o n -
d ie nog in 1 4 4 2 breeder heeft uitgebreid. Hertog A lb r e c h t v a n B e i i e r e n
heeft hun , in 1 4 0 5 , vergund eene baven te mögen maken uit de Aui-
derzee, tot in en door hunne stad, en Hertog J a n v an B e i j e r e n stelde hen,
vijf jaren later, vrij van alle heirvaarten , tollen, dijkgeld, sluisgcld ,