Het d. N iedwerkerk o f N ieowerkerkb cn bij Miraeus, in z ijn boek van.'
de Kanunnikcn, N uetlcrkerk genoemd , ook wel, ter onderscheiding van
andere dorpen van gelijken naam, N iebwerkerk- in-D üiveland geheeten ,
I5 u- y- van Zierikzee. Het is een der schoonste eD grootste dorpen
van het eiland. Ecrtijds plagt men er eene fraaije kerk te hebben, van
welke een groot gedeelte v.crnieligd is , weshalve de tegenwoordige kerk
eenige roeden van den toren afgezonderd Staat. Voor de Her.vorming was
zij eene kollegiale kerk, die eenen Pastoor en Onderpasloor had. Zekere
A ntonis J ansse , Onderpasloor, kinderen verwekt hebbende , werd door
den Bisscbop van Utrecht, die, uit hoofde van zijn stoelregt, twee
deelen der inkomsten dezer kerk genoot, daarover bestraft, en, na
betoonde boetvaardigheid, ontbonden. Vrouw A nna van B ourgondie
heeft na den döod van baren man, A dolf van Cleve, Heer van Ravestein,
omtrent het jaar 1490, in deze kerk een kapittel van Kanonni-
ken gesticht. Uit den koopbrief dezer heerlijkheid, van bet jaar 1566
blijkt, dat de Heer ook heeft gehad het regt der benoeming en aan-
stelling van den Deken en Priester, mitsgaders van twee Kanonniks
inkomsten, door Heer A dolf van Bourgondie , met zijne eigene tienden.
en gronden van erven begiftigd.
Het Dorpshuis, ten Z. van de kerk, is een net en doelmatig ingo-
rigtgebouw, voorheen het huis van den Ambacbtsheer, en bet Huis-
te-N ieuwerke rk geheeten. Zie dat woord. .
Aan de Regeerders van Zierikzee , als Heeren der Vierbahnen , en aan
den Heer A nthonie de J onge van Bruinisse, als Heer van Botland, werd
volgens octrooi van de Stalen van Zeeland, den 13 December 1636!
verleend , liier jaarlijks , in de Pinksterweek, eene vrije paardenmarkt
te houden, terwijl bij het gedachte octrooi onderscheidcne vrijheden
daaraan verbonden werden ; als : eerst » vrijgeleide en bevrijding van.
» bestellen op personen of paarden over het geheele eiland Duiveland,
» gedurende de geheele Pinksterweek • vrijheid van tollen , passage err.
» kaaigelden over geheel Zeeland, en van het verlofgeld van de paarden ,
» daar körnende , of van daar vertrekkende , de geheele week door; vrij-
» dom van eenemaand oorgeld of geheele cavilloterij (zoo die in het ver-
» volg mögt worden geheven) van alle paarden, die daar zouden verkocht
» worden; dat in het geheele eiland Schouwen geene springhengsten mog-,
» ten worden bereden, vöör en aleer zij bij de Hoofd-Officieren in welker
» regtsgebied zij zouden mögen worden gebruikt, waren goedgekeurd en
• » toegelaten, op de boete van twee ponden vlaamsch (12 guld.) telkens •
» dat de verkoopers , die op dien dag de aldaar ter markt gebragle paar’
» den verkocht badden, vrij zouden wezen van alle aanspraak op het
» eigendom van de zelfde paarden , welke andere mogten voorwenden, en.
» laatstelijk, dat alle de paarden van de geheele Yierbannen , zonder aan-,
» merkelijk belct, op den voorschreven marktdag, ten minste bij vertoon,
» b in n en h e t dorp N iedwerkerk m o e s ten v e r s c h ijn e n .”
Toen Charles de B oisot, Gouverneur van Vlissingen, in 1374 met
twee vaandelen krijgsknechten in Duiveland was gekomen , om Zierikzee
, tegen de aanvallen der Spanjaarden te dekken , liet hij , zieh
niet van het leger kunnende verwijderen , de vergadering der Staten van
Zeeland te Niedwerkerk beieggen.
Nadat de stad Zierikzee, bij verdrag van den 28 Junij 1876, aan
de Spanjaarden was overgegaan en de Spaansche Soldaten, wegens da
achterstallige soldij , aan het inuiten sloegen , is dit dorp, den 15 Julij
daaraanvolgende , door hen , deerlijk gehavend en geplunderd. — De
kermis vslt in op Dingsdag na Pinksteren.
f a j //ei ¡¡¡|H | c: ^
Met wapen van deze heerl. bestaat uit vijf in elkander getande gecren,
iegts vansabel, links van zilver, met een hoofdstuk van goud.
NIEUWERKERK, ook wel N ie d w e r k e r k - a an - d en - D r e c h t genoemd,
voorm. d. in Kennemerland, prov. Noord-Holland, aan de oostzijde van
het Haarlemmer-meer , hetwelk, door de toenemende vergrooting van dat
meer , geheel verdwenen en met de wateren van het meer overdekt is.
Het was van ouds een aanzienlijk dorp, wordende toen omvangen
door de ban van Haarlem, Heemstede, - Rijk, Sloten en Polanen ,
zoo als blijkt uit de kaart van Rijnland, gemaakt in het jaar 1831.
Dit d. had eene parochiekerk , welke ter begeving van de Graven
stond. De pastorie kon den Pastoor , die er niet woonde tien Rijnsche
gulden (14 guld.) opbrengen. Er was geen koster, omdat het koster-
schap geene inkomsten had.
Op de lijst der kerken , in het dekensebap van Kennemerland, komt die
van Nieuwcrkerk, welke ter begeving van den Graven stond , het eersle
voor onder de cLorpen , zoo ook in een privilegie van het jaar 1561,
aan Kennemerland verleend , wordt dit dorp onder de andere dorpen,
het cerste genoemd j uit al ■ hetwelk de oude luister van dit dorp
eenigermate is af te nemen. De tegenwoordige toestand is echter veel
van den vorigen verschillende, dewijl al het land, dat voorheen het
Oude-meer, en het Spieringer-meer vaneen plagt te scheiden , geheel
weg en door het Haarlemmer-meer is ingezwolgen , zoo ook dat gedeelte ,
hetwelk aan Heemstede« grensde.
In het jaar 1652 stonden er nog de kerk , benevens 28 h. en men
vond er omtrent 653 morgen (ruim 174 bund.) voor aangeteekend ;
maar in het jaar 1687 was het dorp reeds een prooi der golven en
sedert zijn de afspoelingen zoo krachtig geweest, dat de daarvan over-
geblevene gronden, slechts eene oppervlakte beslaan van 48 bund.
71 v. r. 36 v. ell., waar men 1 h. en 5 inw. telt. Deze gronden,
welke thans tot de gem. Zuidschalkwijk-Fijfhuizen-en-lVieuwerkerk,
arr. en kant. Haarlem behooren , zijn bijna geheel, gelijk mede het
eenige huis vau dat aloude dorp , binnen den omtrek der bedijking
van het Haarlemmer-meer getrokken.
NIEUWERKERK , heerl. op het eil. Schouwen, prov. Zeeland, arr.
Zierikzee , kant. Brouwershaven, gem. Kerkwerve-Nieuwerkerk-Rengers-
kerk-en-Zuidland; palende N. W. aan de heerl. Duivendijke, N. aan
het regtsgebied van de stad Brouwershaven, 0 . aan de heerl. Zonne-
maire , Z. Ö. en Z. aan Kerkwerve , Z. W. aan Zuidland.
Deze heerl. bevat het voorm. d. Nieu werkerk , benevens het geh.
Moorjaanshoofd en eenige verstrooid liggende huizen. Zij beslaat,
volgens het kadaster, eene oppervlakte van 694 bund., waaronder
578 bund. 45 v. r. 04 v. ell. belastbaarland. Men telt er 26 k., be-
woond door 30 huisgez., uilmakende. eene bevolking van 140 inw.,
die meest in den landbouw , de vceSelt en de palingvisscherij hun
bestaan vinden. Ook is er een korenmolen.
De inw., die op 7 na allen Herv. zijn, behooren tot de gem. Kerkwerve,
welke vroeger in deze heerl. mede eene kerk had. — De
7 R. K., die er wonen , behooren tot de stat. vaU Zierikzee.
Men had vroeger in deze heerl. eene school, die, sedert eenige jaren,
niet meer bestaat. De kinderen genieten onderwijs, gedeeltelijk te Kerkwerve,
gedeeltelijk te Rengerskerke.
Deze heerl. werd, in het midden der vorigeeeuw, bezeten door Gerard
A nthony Baron van W assenaer, en behoort thans aan de erven van
den Heer N ikolaas Marines Mosselmans , woonachtig te Haarlem.