OROBO, eil. in W est-Indie, to t de Curaqaosche-cilanden behoa-
rende. Zie Aruba.
ORRA-EILANDJES , groep eilandjcs in den Moluksche-Archipel ,
rcsid. Temale, in de Ossa-baai.
ORSOKO of U r s c i , negerdorp in A frik a , in Opper-Guinea, aan
de Goudkust, s tran d d is lr. Okra.
©RTATTAM of O ro n ta tte , voorm. stadje in Oost-Indie, op het
Moluksche eil. Banda-Lonthoir, aan de noordzijde van bet eiland.
Men w il, dat de eigenlijke naam van d it eiland was Orangdarang
(d. i. Het volk komt ), omdat men van d a a r , als eenigzins hoog gelegen
, de vreemde schepen wat verder in zee kan zien aankomen.
Het p la g t, in de jaren 1380 en 1 5 6 0 , een van de grootste steden
van d it land en een van d e voornaamste bandelplaatsen te zijn ; doch
was in de jaren 1609 en 1610 zoo klein geworden, d a t , d a a r het
in vorige tijden wel duizend man sterk en boven anderen met veel
voorregten begunstigd wa s , h e t toen slechts zeventig man opbrengen
k on, hetgeen verooroorzaakt werd , doordien die van Lontlioir zieh al
hunne voorregten toegeeigend en van hen meester gemaakt hadden.
ORTELE of Ob tel , bnurs. in de Gooier, prov. Overijssel, a r r ., kant.
en l j u . 0 . van Deventer, gem. en 2 u. Z. O. van Diepenveen.
Het is een der zes markten , waarin deze gem. verdeeld is.
O RTEN, dek., prov. Noord-Braband, apost. vic. gen. van ’s Hertogenbosch
, bestaande u it de volgende twee en twintig pastorijen : A1 e m,
B e r l i c um , B o x t e l , C r omv o i r t , D i n t h e r , d e n D u n g e n ,
E m p e l , E n g e l e n , E s c h , Gemo n d e , H a a r e n , He e swi j k ,
H e l v o i r t , L i em p d e , St . Mi c h i e l s g e s t e l , O is t er wi j k , Ort
e n , R o sma l e n , S c h i j n d e l , U d e n b o u t , V l i j m e n en Vu ght .
Men heeft er twee en twintig kerken/, bediend wordende door even
zoo vele Pastoors , zestien Kapellanen' en eenen Assistent, en telt er
ongeveer 38,000 zielen, onder welke ruim ‘23,200 Gommunikanten.
ORTEN, ook wel Ortiien g e sp e ld , d. in den Vrijdom-van-’s Hertogenbosch,
prov. Noord-Braband, a r r ., k a n t., gem. en % u . N. te n W.
van ’s Hertogenbosch, längs den Ortendijk gebouwd , oudtijds Ortdeinek
o f Oortdhinen genoemd.
De oorsprong van deze namen , moet daarin gezöcht worden, dat
dit oo rd , in vroegere eeuwen , betrekkelijk hooger lag , daar het niet zoo
als tbans , aan geheele overstrooming was blootgesteld , door dat waterstand
en löevoer van water destijds geringer waren 5 zoo is dan
ook nu nog een stak bouwland aan den Ketsheuvel, bezuiden den dijk,
vrij hoog en zandig , zijnde alle de overige lan d en , zoowel ten Noorden
als ten Zuiden van dien di jk, zeer laag en in weilanden her-
schapen , die spoedig onder water stäan. De dijk ech te r, waar aan
d it dorp 'gebouwd is-, bestaat geheel uit zwaar zand , zoodat daaraan
den naam van duinen kan gegeven zijn. Ten slotte dient aange-
merkt te worden , dat alle de läge landen die de stad ’s Hertogen-
bosch omringen en die lelken jare overstroomd worden , u it eenen
zandigen grond beslaan, die met eene dünne laag Slikgrond bedekt en
met gi^ts, riet , biezen , enz. begroeid is. Aan dien zandigen grönd wordt
het toegesehreven dat deze läge landen , niet even gelijk moerassen,
enz. eenen nadeeligen invloed op de gezondheid uitoefenen. De oorsprong
van den naam Ortdcinen of Oortdhinen wordt alzoo nog aan-
geduid, door den zwaren zandgrond van den dijk en van sommige
hoog gelegene oorden in de nabijheid, die waarschijnlijk duinen genoemd
werden.
ln de negende eeuw komt d it dorp. reeds voor onder den naam van
©rtinen en ook Hartina j in de elfde en twaalfde eeuw onder de be-
«amingvan Ortisa en U rtin a , zoo a ls , onder anderen, in eenen gift-
brief van het ja a r 1180 , waarbij zekere Gravin Adelheid deze plaats
aan de S t. Maartenskcrk te Utrecht heeft geschonken. In de der-
tiende eeuw heet het reeds Orten en Orthen. Voorheen was het een
aanzienlijk -dorp en veel ouder dan ’s Hertogenbosch; pok bchoorde
de grond, waar die stad gebouwd i s , altbans gedeeltelijk, onder O rte
n , waarom zij dan ook aanvankelijk, naardi t , tbans onaanzienlijke,
dorp., de Stad bij Orten, in het Latijn Oivitus de Ortduno of Nova
Civitas apud Ortdunum, genoemd werd. Tbans te lt men in bet d.
zelve 36 h ., bevattende139 woningen, -en met de daartoe behoorendc
B u ur t a an de O r t e n s c b a n s ook de Ke t sheuve l g e n o em d ^ lih .,
metjpwoningen en eene school met onderwijzerswoning. Bovendien wordt
tot d it d. gerefcend het geh. He r v e n met 16 h . en eene hoerderij.
Het geheel Panlal {zohder d e pastorij) bedraagl dns-61 h , met 63 woningen
en ruim 310 inw., meest herbergiers, vetweiders, landbouwers
•en arbeiders. De meeste landerijen zijn echter weilanden^ tuinvruch-
•ten werden er niet meer aangekweekt dan voor eigen gebruik noodig is.
De inw., die allen R. K. zi jn, onder welke ruim 230 Commutii-
kanten, maken eene par. u i t , welfce to t het apost. vic. gen. van
’s Hertogeribosch, dek. van Orten., beboort, en door eenen Pastoor
bediend wordt. Het regt van benoeming to t de pastorie van O r t e n en
■tot die van ’s Hertogenbosch, behoorde oudtijds -aan de Hertogen van
Braband. Hertog H e n d r i k I verleende dit regt, in bet ja a r 1231, aatt
de abdij van Berne, en van deze kwam het (zoo men denkt omtrent 1262)
aan het klooster der Religieuse Predikheerinnen van Auderghem, bij
Brussel, Den 17 Julij 1413 verleende Paus J o h a n n e s XXIII dit regt
of het jus patronatus tot beide de parochien , aan het hoofdkapittel
van St. Janskerk te :?S Hertogenbosch. De oude parochiekerk van O r t e n ,
ingewijd onder aariroeping van den H. Opper-Apostel P e t r ü s , geraakte
in het jaar 1601 in brand, wijl het Staten-legerV d a t het beleg der
stad ’s Hertogenbosch opbra’k , zijne hutlen in brand stak , waarvan
-de vlammen tot de kerk oversloegen. Zij werd echter kort daarna
weder h e rs te ld , doch bij besluit van den k rijg sra ad , in 1 6 7 3 , to t
verdediging der stad , even als alle de aldaar staande huizen, to t den
grond afgebroken. Na de godsdienstveranderingeii in het bisdora van
’s Hertogenbosch , hadden de R. K. van O r t e n , met veel moeite,
eene kerkschuur bekomen , alwaar zij, gezamenlijk met de R . K. van
E n g e l e n , to t in 1 7 9 6 , door eenen Pastoor zijii bestuurd geweest.
Dit is vermoedelijk de oorzaak, dat die van O r t e n , even als die van
Engelen , den H. L a m e e r t u s tot Kerkpatroon hebben aangenomen , 2 0 0
als thans ook nog de kerk, aan dien Heilige is toegewijd. Deze kerk
achter de pastorij aangebouwd , is een eenvoudig klein gebouw, zon-
•aer toren of orgel. ■
Men heeft in dit d. ook eene school. — De kermis valt in den laat-
sten Zondag in Julij.
Sommigen houden O r t e n voor een graafs., lietwelk door A d e l h e i d ,
dochter vaD zekeren Graaf E v e k i I a r d , aan de Utrechtsche kerk zoude
geschonken zijn , hoewel in den b rie f dier schenking slccbts van het
landgoed O r t e n gesprokeh wordt en men fer ook de grenzen niet vaii
weet aan te wijzen , welke evehwel zeer beperkt moeten geweest zijn,
daar zij binnen de palen des vrijdoms van ’s Hertogenbosch gelegen
waren. Zeker is het , dat O r t e n naderhand een vrij goed des Hertogs