hceft een goed en wclvarcnd voorkomcn, vermeerdert jaarlijks in bs-
volking en aantal van woonhuizen. —■ De Markt is onregelmatig en
wat klein voor het vertier, dat er plaats heeft.
Het S t ad h u i s , staande op de Markt, is een tamelijk goed gebouw
, voorzien van een torentje, met een slaguurwerk. Op de raad-
zaal hangt het zeer wel gelijkend afbeeldsel van den Kolonei J oseph
L e d e l , die in de Belgische onlusten , van 1830 tot 1833, dit district
verdedigde. Die schilderij is een geschenk der weduwe. Hij overleed
in het hoofdkwartier te O o s t b d r g , den 17 Junij 1835. Op de ste-
delijke begraafplaats is een eenvoudig, maar net gedenkteeken door
de Officieren voor hem opgerigt.
De kerk der He r v o rmd en , die met eenen fraayen toren en .
cen slaguurwerk prijkt, is een net gebouw, met een plat plafond
en voorzien van een orgel, zijnde een geschenk van den Heer Karel
Sbrlb , in leven Chirupgijn en Vroedmecster en Burgemeester der stad.
Het gebouw heeft echter niet meer dan vier honderd en vijftig gere-
gelde zitplaatsen en is dus te klein voor de gemeente; door bijtrek-
king van het koor zoude het nog een weinig kunnen vergroot worden.
D e, vrij goed met wapens beschilderde, glazen hebben , van
tijd tot tijd, zoo veel geleden , dat zij naauwelijks meer als eene
versiering mögen genoemd worden. Het zilver voor den Doop en
het Avondmaal, mag onder het fraaiste in het Vaderland geteld worden
; vooral de vier, van binnen zwaar vergulde , -bekers, bij welke
nog twee sierlijke zilveren kannen , om die aan te vullen. Het is
gemaakt te Gent, in 1818, Hit.gelden, volgens legaat tot dit gebruik
bestemd door den Heer Mr. F. C. d e K b d id e b , wisns vader A ntaonies
d e K b d i d e b . van 1717 tot zijnen dood, in 1747, alhier Predikant was.
Voor de Hervorming was deze kerk aan den H. E l ig iu s (St. Eloi)
toegewijd. Hoewel het niet zeker i s , of zij reeds van de eerste
vestiging des Christendoms in deze streken (650) bestaan hebbe, is
echter de eerste bouw in de middeleeuwen te zoeken. Zij was niet
van gebakkcn, maar van ongelijke, lange, vrij breede, doch niet
dikke, gegravene steenen, die met goeden cement verbonden wareD,
gemetseld. Een gedeelte van dit metselwerk is nog aanwezig in den
zuidelijken muur, aan het Koperstraatje, maar niet meer te zien,
omdat men dit ongelijk metselwerk, netheidshalve, bepleisterd heeft.
Volgens eene ruwe teekening van den bouwval, die in het begin der
zeventiende eeuw bestond , welke op de otide polderkaart in het ar-
chief van den Veerhoek te vinden is , was het eene kruiskerk, die
zieh heeft uitge,strekt tot ongeveer, waar nu de straatweg ligt, en op
welker midden een hooge, zware toren stond. In 1606, toen de stad
heroverd werd, was zij , zoo als vroeger reeds gezegd is , onbruikbaar.
Zij werd wel hersteld , maar dit moet toch zeer onvolkomen geweest
zijn ; in 1632 toch stortte zij eensklaps in , nadat daarin daags te
voren nog gepredikt was (1). Weder gedeeltelijk tot de godsdienst
bekwaam gemaakt zijnde, werden kerk en toren, den 18 Augustus 1714,
door den bliksem getroffen en brandde zoo geheel qit, dat alleen de
muren , en wel nog zeer beschadigd , staan hieven. De wederopbouw,
tot welke uit ’s lands kas drie duizend gülden gegeven en het ovenge
door collecte in het gewest gevonden werd, geschiedde in 1726, en
den 1 Junij 1727 werd de eerste godsdienstoefening weder daarin ge-
houdeu. Dit tegenwoordige kerkgebouw is een langwerpig vierkant,
(1 ) Zie H u h n iu s , Zeeutosche B u iz e , pag 80.
dwars tegen het koor der oude kerk gebouwd , waartoe, zoo veel mo-
mliik van het bruikbare oude pmurwerk is partij getrokken , en ook
het koor dat het minst geleden schijnt te hebben , gespaard is ge-
bleven : lerwijl de bouwval des torens en al het overige weggebroken
werd. De tegenwoordige toren is van hout, en werd in 1732 op het
koor gebouwd, doch in het begin dezer eeuw is het bovenste gedeelte
geheel vernieuwd. De groote klok, die 1058 oude ponden weegt,
werd in 1740, voor tien stuivers het pond, aangekocht, zijnde eene
klok, die te voren in den toren van het dorp Vlake, in Zuid-
Beveland, gehangen had. De kleine klok is eerst omtrent het jaar
1770 aangekocht en opgehangen (1). Zij kwam van het slot der
heerl. Nieuwvliet.
Oudtijds bestond er nog eene groote kruiskerk, aan S t. B a v o ge-
wijd, uit welks midden een toren rees. Volgens de teekening op de
boven aangehaalde kaart was deze in de Spaansche onlusten minder
geschonden , dan die van St. E l o i ; zij viel echter buiten de vesting-
werken, die M a u r i t s , Prins van Oranje, aänlegde, en is daarom niet
hersteld. In het begin dezer eeuw was de bouwval- des torens nog
aanwezig op eene weide , door welke thans de nieuwe straatweg naar
Zuidzande wordt gelegd, daarnaar de To r enwe ide genoemd. Deze
werd in 1805., ter voorkoming van ongelukken , afgebroken. Of
laatstgemelde kerk, tijdens den religionsvrede, voor de Hervormde eere-
dienst gebruikt is geweest, vindt men niet stellig vermeld. In de
stads ärchieven van de zestiende eeuw wordt wel gewag gemaakt van .
Kerkmeesteren van de beide kerken , en ook van uitgaven wegens
kerkelijke diensten aan verschillende altaren in de kerk van Sr. E l o i ,
doch niet van diensten in de kerk van S t . B a a f , hetgeen zoude doen
vermoeden, dat in laatstgemelde toen geen dienst meer gedaan werd ;
doch door opgegravene zerken is het zeker, dat omstreeks dien tijd
daarin nog. begraven is geworden. In G a i l l a b b vindt men het op-
schrift eener begraafplaats, voor het hooge altaar te O o s t b ü r g , aanwezig
, maar zonder opgave in welke der beide kerken , zijnde als volgt:
Jacomina de Wilde, uxor Ludovici Flandrensis, obiit 1482 mense
Apr. Sepulta c. marito Ludovico filio Victoris Flandrensis nothi
Ludovici Maleuni, Comitis Flandrioe. cum his jacet ibidem. Judocus
Flandrensis, filius istius Ludovici.
(d. i. J acomin a d e W il d e , huisvrouw van L o d e w i ik v an V l a a n d e b e n ,
overleed in 1482, in de maand April, begraven met hareu man L o d b w i jk
de zoon van V ic t o r v an V l a a n d e r e n (2), een onechte zoon van L o d e w i jk
van M ale , Graaf van Vlaanderen. Met deze ligt hier mede J o do cd s
van V la a n d e b en (3), zoon van gezegden L o d e w i jk ) .
De kerk der Rooms ch-Kathol i jken , behoorde te voren aan
de Waalsche gemeente. Zij werd in 1684 gesticht uit vrijwillig bijeen-
gebragte en gecollecteerde gelden ; doch in 1689 moest, om die van den
predikstoel en banken te voorzien , ook de opbrengst van verkochte boomen,
staande op het kerkhof der Nederduitsche gemeente, gebruikt worden.
Men had intusschen de zamenkomsten in de Nederduitsche kerk,
(1) Meer uitvoerig kan men alles vinden in de Lettervruchten van het Departement Slnie Maat—
s c h a p p i j : Tot Nut va n ’t Algemeen, Jaargang 1827, pag. '88 enz.
(2^ Deze Vic t o r en He c to r Vo o uiiol t , z ijn b r o e d e r , we rd en , wegsos xeeropverij voor eenen
tijd gebaunen door de Regenten d e r Vlaamsche s te d e n .
(8) De zu ste r van dezen J udocus w a s gena amd Ma r g a r e t h a en g eh uw d m et Lo d ew ijk dü,
Baenst (zie Sm a l l eg a n g b , p ag . 4 0 4 ¡. '