De dorpschool wordt door een gemiddeld gelal van 30 leerlingen
bezocht.
Vroeger stond hier een burg van den zelfden naam. Zie bet Folgende
art.
OOSTERW1JTWERT (HET HÜIS-TE-), oud adell. h. in Fivelgo,
prov. Groningen , arr., kant. en 1 u. N. W. van Appingedam, gem.
cn 1 u. Z. 0 . van 'tZand, nabij en ten Zuiden van Oosterwijtwert.
Deze bürg was in het jaar 1400 gebouwd door Jonkheer F o k k o U k eh
van Leer , in Oost-Friesland. Ter plaatse, waar het huis gestaan
heeft, vindt men thans niets ineer, dan de burgstede en de gedempte
grachten.
OOSTERWOLDE of Oostekwoude, ,d .,p r o v . Friesland, kw. Zevenwon
den , g riet. Stellingwerf-Oosteinde, a r r. en 6 u . 0. van fJeeren-
veen, k a n t. en 3 u. 0 . N. 0 . van Oudeberkoop.
Het is eene nette en aanzienlijke plaats, tusschen de Kuinder, het
Groot-diep en het Klein-dicp besloten liggende. Het bevat in de kom
van het d. 100 h. en 5500 in w., en met de daartoe behoorende buurten
Weeper , Loohui s , Jardinga, Klas inga, S ik k in g a , Met-
b ui z cn , Nanuinga, St enin g a , Tenh o r e , waar vroeger regt-
spraak was, Schrapping a , Pr an ding a , Knol le , Boek hörst,
Bu t t in g e , Hoog-Duurswolde en een gedeelte van Laag - Du urs-
wo ld, 148 h. en ruim 870 inw.; die mcest in landbouw , veeteelt
cn veenderij huD bestaan vinden. Ook heeft men hier van ouds twee
wind-korenmolens gehad, bekend onder den naam van den Ooster-
molen en den Ye enemolen. Behalve de bosschen en de bouwlan-
den , omtrent de hnizingen en wegen , zijn hier vele schoone weilan-
den en dennebosschen, inzonderheid längs en omtrent de gemelde die-
pen en slroomen, als de N oorder-kampen en bovenal de Oost-
wolde r -kampen. In de veenen van Fochtelo worden veel boomen
gevonden, waaronder enkele op den stam eene dikte hebben vau zes
voet diameter.
De inw., die er op enkele na allen Herv. zijn, behooren tot de gem.
Oosterwolde-en-Fochtelo, welke hier eene kerk heeft. Dekerk, welle
voor de Reformatieaan den H. Bonifacibs was toegewijd, door ouderdom
bouwvallig geworden zijnde , werd in het jaar 1733 afgebroken , en
in het volgende jaar door de weldadige zorg van den Heer Daniel de
Blocq Lycklama ä Nijeholt, Grietman van Oost-Stellingwerf, door eene
andere vervangen, welke met een spits torentje voorzien is , hetgecn
op de vorige niet was. Men heeft in deze kerk geen orgel. In den
toren is wel een uurwerk , doch geen klok; er i s , op eenige eilen
afstand, een klokkenstoel, waarin twee klokken , van welke de eene
door eenen ijzeren ketting in verband Staat met het uurwerk in den toren.
De enkele Doopsgez., die hier woont, wordt tot de gem. van Lip-
penhuizen gerekend.— De R. K., van welke er 7 wonen, worden tot
de stat. van Venhuizen gerekend.
De dorpschool wordt gemiddeld door een getal van 120 leerlingen
bezocht.
Bij de kerk vindt men eene dubbele buurt, en daarenboven in den
omtrek vele huizen van naam, ten blijke, dat hier vroeger veel vermögende
en aanzienlijke familien bebben gewoond , als: Prandinga,
Na n n in g a , S t enin g a of St e enga , J a rding a , Loohui s ,
Sch rappinga, We epe r , Knol le , de P o e l , Kla s in g a , Sicki n-
g a ,Me t h u i z e n ,V e e n e k o t e n ,B o e k h o r s t ;T e n h o r e , de Kämp
e n , B u t t in g e , Ho o g -Du u r swo ld e en Laag-Duurswoldc .
De uitgestrektheid dezer buurten en onder hoorige landen, zal waar-
schijnlijk de oorzaak zijn, dat men dit dorp voor het grootste en vermögendste
dezer grietenij opgeeft. I
OOSTERWOLDE, d. op de Over-Feluwe, prov. helderland, (listr.
Feluwe, kw., arr. en 12 u. N. N. W. van Arnhem, kant. \ \ nJ
N. N. 0 . van Elburig, gem. en 41 u. N. N. W. van Doornspijk, aan
de" Zuiderzee, ,te midden van vruchtbare weilanden gelegen.
Het telt, met de daartoe behoorende buurs. Ho o g e -No o rde ind e
en Zuiderstad, 640 inw. en zonder deze 100 inw.
Men vindt van dit d. melding gemaakt in den dijkbrief van R e i n a l d ,
Hertog van Gelre, van het jaar 1339, waarin voorschriften aan
Eiburg en O o s t e r w o l d e voorkomen, omtrent den aan te leggen Ooster-
w o l d e r d i j k ; voorts in 1378 in eenen sauvegarde-brief van W i l l e m ,
Hertog van. Gelre, waarbij veiligheid verleeud wordt aan E i b u r g ,
Do r ensp i jk , Oldenbroek, O o s t e r w o l d e , Z a l k en de Fosse-
kui len, der lieden hun lijf en goed gelegen in Wolter-Macharijs-ambt.
In 1383 ontsloeg F r e d e r i c , Graaf v a n M e d r s , Heer van Baer,
zijne keurmeedige en hoorige lieden in het hof ter Eket, wonende
te O o s t e r w o l d e , Oldebr o ek, enz. van alle Coermeetsche regten.
De inw., die er allen Herv. zijn, maken eene gem. uit, welke tot
de klass. van Harderwijk, ring van Haltern, behoort. In dit dorp
werd voór de Reformatie de H. N i c o l a a s , als Patroon of Beschermer
der kerk , gevierd. De pastorie werd door den Abt van Weert be-
gevcn. Daar was maar ééne vikarij , te weten van den H. A n t o n i u s ,
wiens bedienaar door de F o k r i n g e n aangesteld werd, en alle Zonda-
gen , zijn priesterlijk ämbt verrigten moest. In het jaar 1373 werden
hier omtrent drie honderd personen geteld , die ter Heilige tafel gingen.
Daar stond ook een outaar van de Allerheiligste Maagd M a r i a ,
doch zonder inkomsten. In het jaar 1407 schonk de Kerkheer E n g b e r t
K o s t e r tot O o s t e r w o l d e , uit de scherfmate 23 Schilden (33 guld.),
aan de St. Nicolaaskerk aldaar. Deze kerk stond omtrent in het mid-
delpunt der gemeente, met de pastorie en een paar boerenwoningen,
aan den oude Woldweg en den kerkstouw, ter plaatse, waar reeds sedert
de negende eeuw eene houten kapel stond , die dikwerf hersteld en nu
en dan vernieuwd werd, tot dat in het begin der veertiende eeuw
(volgens overlevering) drie rijke zusters het besluit namen , dat ieder
voor hare rekeniug eene stcenen kerk zoude bouwen, welke gelijk en
gelijkvormig zoude zijn, waardoor dan door ééne van haar deze houten
kerk in eene steenen is veranderd, alsmede ééne te Doornspijk en ééne
te Kamperveen , welke alle drie in eene regte rigting op gelijke afstand
van elkander geplaatst, en allen aan S t . N i c o l a a s , den lieve-
lings patroon der handeldrijvende kustbewoners, toegewijd werden.
Den 7 Maart 1844 sloeg h.et onweder in de torenspits. In den toren
heeft men ééne klok , met het opschrift : Ferbum Domini manet in
Mtemum (d.i. het woord des Heeren blijft tot in eenwigheid). Wegens
de eenzame ligging der kerk, die, geheel van de bewoonde buurten
afgezonderd, veel ongerief aan de gemeente verschafte, werd besloten,
om die af te breken , en voor de opbrengst der afbraak een godshuis
aan de Molenvliet op het lloog-Noord-einde te bouwen , waarin des Zon-
dags door eenen Catechiseermeester Catechisatién werd gehouden , bene-
vens eene ruime kerk aan het zuideinde aan den Zandweg te plaalsen ,
welk gebouw, met een klein torentje op den westgevel, en met het orgel
mt de gesloopte kerk voorzien, en den 7 September 1843 ingewijd
werd. ln deze kerk heeft men uit de gesloopte St, Nicolaaskerk