harems kennis te maken. Alleen onder de Mormonen schijnt de veelwijverij
geen oorzaak te zijn van huiselijken twist. De mannen onder
hen verzekeren het althans. In weerwil dier verzekering zullen mijne
geëerde lezeressen het welligt toch niet gelooven. Ik kan er alleen
van zeggen, dat, indien het feit waar is, de Mormonen-vrouwen door
hare natuur of meer naderen tot de dieren öf meer tot de engelen,
dan andere vrouwen gewoonlijk doen.
Het zeldzaamst, zoowel onder menschen als onder dieren, is de
polyandrie. Voor zoover ik weet, zijn het alleen eenige stammen in
Opper-Indië, bij welke deze in zwang is. Van polyandrie onder de
dieren leveren de bijen het merkwaardigste voorbeeld. Een zeer groot
aantal mannetjes, gemeenlijk hommels genoemd, omzwermen daar een
enkel wijfje, de jeugdige koningin, die bestemd is de moeder eener
nieuwe kokmie te worden. Het lot dezer mannetjes is trouwens niet
te benijden. Wel verre van meesters in hun eigen huis te zijn, staan
zij integendeel onder de plak der tallooze huishoudsters, dat is der
werkbijen, die hen ten slotte als- onnutte dienstknechten dooden en
buiten den korf werpen.
Het gevolg der paring, het krijgen van jongen, hetzij dan levend
geborene of door uitbroeding van eijeren, geeft bij vele dieren reeds
aanleiding tot iets, hetwelk zweemt naar een beginsel, waaraan de
hedendaagsche menschelijke maatschappij voor een groot deel hare
hooge ontwikkeling te danken heeft, namelijk tot: de v e r d e e lin g
van d en a rb eid .
Het mannetje en het wijfje wisselen elkander dan eens af in het
verzorgen der joDgen of in het bebroeden der eijeren, dan weder belast
zich alleen het wijfje met die taak, terwijl het mannetje op de
jagt gaat of op andere wijzen voor het onderhoud van zijn gezin zorgt.
Duidelijker echter treedt het beginsel van verdeeling des arbeids
bij de in maatschappij levende dieren te voorschijn. Elk weet dat de
ganzen, wanneer zij tegen den naderenden winter eene warmer luchtstreek
opzoeken, op haren togt eene V-vormige slagorde aannemen,
en dat zij elkander beurtelings afwisselen aan de spits, die het eerst
de lucht doorklieft. Evenzoo is het genoeg bekend, dat kudden runderen,
buffels, antilopen, kraanvogels enz., schildwachten uitzetten
om, terwijl de anderen rustig hun voedsel zoeken, voor naderend gevaar
te waarschuwen. Maar vooral wordt dit beginsel op eene geheel
onmiskenbare wijze in toepassing gebragt in onderscheidene insekten-
maatschappijen.
Terwijl bij het meerendeel der dieren de soort alleen vertegenwoordigd
wordt door tweederlei individu’s , namelijk mannetjes en
wijfjes, treft men in de maatschappijen van mieren, termieten, wespen
, hommels en bijen nog geslachtlooze individu’s aan, die eigenlijk
onontwikkelde wijfjes zijn. De geslachtlooze individu’s zijn zelfs in
den regel veel talrijker dan de overige en verreweg de nuttigste leden
der maatschappij, daar zij het zijn, die al het werk doen. Naauw-
keurige waarnemingen hebben echter geleerd, dat de verschillende
werkzaamheden , die alle de instandhouding en uitbreiding der maatschappij
ten doel hebben, geenszins door al deze arbeiders zonder
onderscheid verrigt worden, maar dat zij integendeel den arbeid onderling
verdeelen. Het zekerst weet men dit aangaande de bijen en
termieten. Van de werkbijen zijn er eenigen, die iets grooter zijn
dan de overige en zich belasten met het verzamelen van den honig,
met de voortbrenging van was daaruit en met den eersten ruwen aanleg
der raten; andere werkbijen, die iets kleiner zijn, bouwen de
kunstige wascellen uit den door de eersten bijeengebragten voorraad
en vervullen later de taak van verzorgsters der eijeren en jonden.
Bij de termieten gaat de verdeeling van den arbeid nog eenen stap
verder dan bij de bijen, daar zij een staand leger op de been houden,
mede zamengesteld uit geslachtlooze individu’s, die zich echter door
hunne meerdere grootte en geheel verschillend maaksel zeer wezenlijk
van de arbeiders of werk-termieten onderscheiden. Zij zijn het, aan
wie de verdediging der maatschappij tegen eiken vijandigen aanval is
opgedragen en die daarom dan ook teregt »soldaten” genoemd worden.
Men wil zelfs hebben waargenomen, dat in eene termieten-maat-
schappij de verschillende soorten van arbeid nog door bijzondere individu’s
verrigt worden. Zoo zouden eenigen bepaaldelijk verbonden
zijn aan de dienst van het in het binnenste van den heuvel opgesloten
koninklijk paar, dat is , zij zouden het voor dit bestemde voedsel