water sluiten, na ten slotte nog herinnerd te hebben, dat het door den
mensch in de ruwe middeleeuwen zelfs als pijnigings-middel is aangewend,
terwijl ook bij de ordaliën of Godsoordeelen het water als proef-
middel gebruikt werd.
Allereerst moeten wij dan nu het water beschouwen als de meest al-
gemeene , de natuurlijkste drank voor mensch en dier; ja , zoo als wij
reeds zagen, er is geen drank zonder water ; want alle vruchtensappen,
alle kunstmatige dranken, door beschaving, weelde of behoefte
uitgedacht, bestaan voor het grooter deel er uit of worden er mede
zamengesteld.
Hoe goed water moet zijn, wij vermeldden het bereids (bladz. 238);
hoe het gewoonlijk is of hoe het voorkomt, wij zagen het op verschillende
plaatsen, waar wij over de verschillende watersoorten handelden;
— dat het onze ligchaamsdeelen haren vorm geeft, dat het
een hoofdvoedsel is zelfs voor de beenderen, wij hebben het eveneens
besproken ; — maar wij spraken nog niet meer bepaald van het water
als drank beschouwd. En zouden wij die groote , die eerste weldaad
in het water ons geschonken onopgemerkt mogen laten? Wie uwer,
mijne lezers ! heeft niet met wellust, met eene onbeschrijfelijke weelde
de koele teug waters genoten, als de koorts het ligchaam verteerde ,
het bloed kloppend door de vaten joeg, de drooge tong aan het
brandend verhemelte deed kleven ? — Welke drank is met een frisch,
helder glas water gelijk te stellen, als wij vermoeid van eenen langen
moeijelijken w eg, bezweet, met stof bedekt, van dorst versmachtend,
eindelijk de plaats der ruste hebben bereikt? Een genot, dat echter
vaak al te duur gekocht is , als de voorzigtigheid werd vergeten , .en in
plaats van de koele frische dronk, ijskoud water genuttigd : — getuigen
de historische verhalen van aiexander de groote aan de rivier Oxus,—
van den Dauphin van Frankrijk, zoon van frans I, — getuigen het de
noodlottige gevolgen van het gebruik van ijs en ijskoud water tijdens
de cholera-epidemie te Parijs in 1825 , toen daardoor zelfs vermoeden
bij het volk ontstond, dat de fonteinen vergiftigd zouden zijn.
Water is de natuurlijkste, de beste drank op eiken leeftijd, voor
elk gestel, in elk klimaat, onder alle omstandigheden; — goed water
is een eerste vereischte om gezond te kunnen blijven; — goed,
ruim drinkwater is eene weldaad voor eene stad; — eene weldaad,
die niet genoeg op prijs kan gesteld worden. Nooit kan er genoeg
lof worden toegezwaaid aan die mannen, die Neerlands hoofdstad
eindelijk verlosten van het ellendige Vechtwater om haar het zuivere,
gezonde duinwater te schenken. Zien wij dan ook de gedenkstukken
der Romeinsche bouwkunst, dan behooren tot de meest trotsche scheppingen
daarvan waterleidingen , bestemd om aan misdeelde steden soms
mijlen ver het onontbeerlijke drinkwater toe te voeren.
Nog verder ging priesnitz; niet genoeg dat hij het water als het
noodigste levensmiddel beschouwde, zag hij er ook het middel in om
de- kwalen en ziekten te herstellen, die onze ligchamen maar al te vaak
teisteren, en de water-geneeskunst (d. i. de geneesmethode met uitsluitend
gebruik van koud water) onder zijne handen gevormd en door
dikwijls bekwame adepten verder ontwikkeld en uitgewerkt, nam weldra
eene hoofdplaats in onder de verschillende wijzen, waarop de geneeskunde
het menschdom tracht te helpen'). Uitgebreider nog is het medicinaal
gebruik van het water, onder den vorm van de zoogenaamde
minerale wateren en minerale bronnen (zie hierover, bladz. 233), Verre
van ons het nut te betwisten, dat minerale baden, dat het gebruik van
staal- of zwavel wateren b.v. kan hebben bij sommige ziekten, — verre
van ons ook, hier eene lans te willen breken ten voor- of ten nadeele
der veel meer bestreden water-geneeskunst; wij eerbiedigen elks opinie
ten deze en herinneren slechts de oude spreuk: variis modis bene fit, dat
WÜ vrij vertalen zouden: langs verschillende wegen kan men zijn doel
bereiken ; — maar toch willen wij een enkel woord zeggen tegen den
tegenwoordig algemeenen vorm, waaronder die baden gebruikt worden.
— Badplaatsen! wie kent de beteekenis van dat woord niet ? Hoe
weinigen zien er over het algemeen eene plaats in om hunne gezondheid
te herkrijgen, hoeveel meer azen op de aankondigingen dier ver-
‘) Dat de koudwater-geneeskunst niet zoo geheel,; van nieuwe dagteekening is,
maar vroeger ook al aan het koude water heilzame, genezende kracht werd toegekend,
blijkt onder anderen uit eene plaats bij hai.ler : et ctquae frig id a e usu nupero
feb riu m m alignarum vehementiam rem isisse, testim onia exstant (ook bestaan er bewij-
zen, dat soms door het gebruik van koud water de hevigheid van kwaadaardige
koortsen is verminderd). \_Elementa P hysiologiae, torn. V I, pag. 240],