hier natuurlijk de plaats niet dm wijdloopig over al deze werktuigen te
spreken, ook niet om de voordeelen op te sommen, die de eene boven
de andere hebben kan. Voor ons doel is het genoeg, dat wij ze vermeld
hebben, als mede de grootste kraehtsuitingen gevende , door het
water voorgebragt, daar b. v. in het Schwartzwald eene turbine bestaat
, de turbine Fourneyron , die met een verval water van 108 ellen,
doch met een stroom van slechts 0,55 ellen omvang, 40 paardenkrachten
geeft J).
In de water-perspompen zien wij eene andere toepassing der hydrostatica
op de industrie. De hydraulische pers, die wij als type daarvan
boven reeds gedachten (naar haren uitvinder gewoonlijk Bramah-
pers genoemd), berust op de eenvoudige w et, dat de drukking, door
eene vochtmassa uitgeoefend, eigenlijk volstrekt niet afhankelijk is van
hare massa, maar het product is van twee factoren, namelijk de
uitgebreidheid van hare grondvlakte, vermenigvuldigd met de hoogte der
vochtkolom, onverschillig welke de vorm van het vat zij , waarin het
vocht bevat is , — dat zij dus dezelfde blijft op het vlak A , onverschillig
welke der bovenstaande vormen het vat hebbe. De kracht der pers
zal dus geheel afhangen van de verhouding tusschen den doormeter
van den zuiger-cylinder A en de middellijn van den cylinder B , die
het water in de aanvoerbuis c perst, en tevens van de lengte van den
hefboom D, als bijkomende kracht-vermeerderende omstandigheid.
Onbegrijpelijk zijn de krachtsontwikkelingen, die met die waterpersen
kunnen plaats hebben, en veelvuldig is het gebruik, dat tegenwoordig in
') Men berekent, dat, wanneer de Seine even boven den Pont-Neuf werd opgestopt
, men beneden die brug een verval zou krijgen ter grootte van 2000 paardenkrachten,
bij laag water zelfs. Ch. dexaünay, Cours element de Mècanique, 1861.
Hydraulische of Bramah-pers.
de techniek er van wordt gemaakt: zoo b. v. zijn de reusachtige kokers
der ijzeren spoorweg-brug tusschen het graafschap Carnarvon en het
eiland Anglesey met behulp van zulke persen geplaatst! Op de spoorlijnen
begint men er gebruik van te maken, door bijzondere , vrij zamen-
gestelde inrigtingen om geladen wagens gemakkelijk op te heffen ; —
maar bovendien vindt men ze in bijna elk groot magazijn , waar goederen
ter verzending zaamgeperst kunnen worden, — in elk industrieel
etablissement, waar eenige aanzienlijke drukking moet worden nitgeoe-
fend, — bij het Fransche en andere legbrs tot het ineen persen van het
hooi voor de fourage, en ook in ons land, onder anderen te Kuilenburg
in de fabrijk van gedroogde en zaamgeperste groenten aldaar aanwezig.
Kortom, nagenoeg overal waar de stoomkracht op de industrie is toegepast,
zal men onder de werktuigen een of meer hydraulische persen
aantreffen, nog ongerekend die, welke door één man in beweging worden
gezet om in pakhuizen en bergplaatsen hare vermogende hulp te leenen.