Pi N O O R D
padden en Kr abben 5 aen de z e Oe v e r s
vind men vc c l Paer lemoer fchclpen ; • -wcU
n i g nader aen de Sineefche M u u r , o n t -
moet men k g e Be r g e n , z ommi g e me t hout
bewoflcn > aiwaer Mo e g a e l f che Ho r d en o f
OeluiTen z i j n , die den Sineefch erkennen;
d e Hu i z e n opgcme l t er Ho r d en > zi jn me t
vilten bedekt .
D e Xixigaerfihe Ta r t e r s , die een aerd
van Muga l en zijn> koopen h a e r V r o uwe n ;
z y f p y z en vcel Kamelen en Pa e rde v l e e f ch,
houdende !iet laecfte , 't meef te g e zont te
z i j n : di t V o l k fchiet zeer net me t P y l en
B o o g , een Phazant in de l u c h t , mi f t
hun zelden ; bezi t ten ver fci ieide Dö r p e n
in de Na b u u r f c h a p van de Gr o o t e T a r t a -
rifche fteep o f Iieide.
Een dag reizens bewef ten Xixigar 5 is
de Landf t reek zeer onv r u cht b a e r , en de
grond een Zanc - zee niet ongel i jk. Hc t
eerfte D o r p in Xixigar, is matel i jk groot ,
en daer z i jn eenige goede Hu i z e n i n ; de
lucht is in de z e omf t reek wa t verander l i j k
hoe we l niet ong e zont > des raiddags v e r -
heft z i eh aldaer een fterke w i n d , die twe e
uuren d u u r t , we z end e den Heme l zelden
met wölken b e z e t , en do or de gef tadige
wind is het Ae r d r y k a l d a e r z e e r v e r d r o o g t ,
en de lucht f c h e r p , we lke verander ing des
Juchts, men v y f Du i t f c h e my i en bewef ten
d e Landf t r e ek Xixigar , als men van ' t g e -
bergten k o m t , befpeur t j de winde n
•waeyen daer veel van het We f t e n nae het
O o f t e n ; een vierendeel my l v a s het eerfte
D o i p in Xixigar körnende ui t het We f t e n ,
ftroomt de Ri v i e r N a m : de z e Plaets is
door de Sineezen nieuwl i jks ge f t e rkt me t
houte b o lwe r k e n j die me t aerde aengevul t
z i jn , en we r d eigent l i jk genaerat N'ann
Koten-, ten Z u i d e n dezer plaets z i jn no c h
2CS D ö r p e n , de Inwo onde r s z i jn Dam
oite Dauhri.
D e Landf t r e ek der Ta r t a r en aen de
ftroom by Naun en faal of falle, van het
Meir Baikal tot aen Alhaßn en het h o o g
gebergte dat da<y is , legt onder Dauria
en O O S T
kende onder en tuf l chen die g e e n e , welke
n e d e r l e g t , als bui ten z i jn zelven, we lke ,
als h y wede r by k omt , en als ui t een ilaep
o n t w a e k t , verhael t wa e r hy is g ewe e f t j
voorzeggende toekomende dingen > en gevende
antwo o rd op het geen hem is g e -
vraegt. De Do o d e n bewaeren z y drie d a .
gen na het af f terven> waer na z y de zelve,
o f i n een T h u i n , of in 'i open V e l d be -
gi-aven, k omende de naefte Vr i enden eea
geruime t y d lang ter begraef pl a e t s , en
bieden den ver f torvene f p y s a e n , ten we l -
ken einde het aenge z i cht o n g e d e k t , me t
aerde we r d gelaten , zy douwen het zelve
den ver f turvene ten monde in , de dr ank
gieten z y rondsom het L y k , en di t d u u r t
eenige weeken lang, wa e r na het L y k e e r f t
geheel me t aerde we r d bede k t .
Zeeker o o g ge tuigen heef t m y verhaelr,
in Naum gezien te hebben , ten hui z e alwaer
hy z i eh ophi e ld, hoe da t een D o c h -
t e r , die als van den Du i v e l bezeten w a s ,
zeer jamme r l i jk fchreiden , en me t banden
en voeten z e e r a r b e idende ; o n d e rwy -
le dat de nabuur ige V r o uwe n toegeloopen
waren , en alles aenzagen , als dan de z e
Dochter een t y d lang ais v an haer a e l v e g e -
legen h a d d e , v o n g z y a e n , l ief l i jk t e z in -
gen j geduur ende den t y d van een ha l f
u u r , wa e r na de omf taende V r o u w e n ,
mede by beuj ten zongen , in w y z e v an
antwoordinge, di t z ingen over en w e d e r ,
geduurde ruim een u u r , en als naer d e o o r -
zaek dezer handel wi e r d g e v r a e g t , ant -
woordende d e z e luiden , da t een í ¿ n d in
de buur c ziek w a s , en da t de z e Do c h t e r
zoude v o o r z e g g e n , wa t van d e k r a n k h e i c
worden z o u d e , of het K n d f t e r v e n 'of leven
zouden , we rdende diergel i jke menf
c h e n , we lke aldus z i eh aenuellen , VOCHT
Heiligen g e a c h t : eindelijk ve r t rokken de
nabuuren, na dat z y de v o o r z e g g ing h a d -
den gedaen ; haer Mo e d e r en Suf ter ont -
ftaken eenig r o o kwe r k , en hielden het zel -
v e onde r des Do c h t e r s neusgaten , en al-
^ .. - ^ . . ZOO q u am zy we d e r by haer z e l v e n , en
z y hebben d a e r r c h o o n e A k k e r b o u w , b e - ; o p e n d e haere o o g e n , haer roepen wa s
nevens allerhande Ae r d v r u c h t e n , waer fteeds oechai, dat is g e z e g t , het U niet
onder T a b a k , die z y ove rvloedig planten,
H u n g e l o o f is den Du i v e l te d i e n e n , en
aen te bidden , benoemende z i eh zelven
Schamanum , dat is Duivel -dienaer s gez
e g t ; d e z e L u i d e n komen vaek des nacht s
t e z a m e n , z o o w e l Mannen als V r o uwe n ,
als wanneer een v an h u n , z i eh ui tge f t r ekt
neder legt op der A e r d e , en deomf tander s
een lui t gcbaer en g e f chr e euw maeken ,
andere flaen op zeeker ilag van T r o m -
meltjcns, cn zulks by bcurten he r v a t -
tende , cn duur t dezen handel en gebaerten
z omt y d s we l twe e uuren lang, ra-
In 't Landf chap Dauria en Niuche, z i j n
zeer groot e Z w y n e n me t hangende ooren
en kör te pooten , hebben flepende bui k en,
en z i jn zeer lelik en z w a r t , we z end e di e
Tarters groote l i e fhebbe r s van S p e k ;
daer z i jn Paerden in groot en o v e r v l o e d ;
daer en teeen zi jn in Sin* de Vc r k ens
k l e i n , en de Paerden niet z o o overvloc -
dig.
Boven de Ri v i e r Selmga , is een Plaets
Kemnitz, g ena emt , de r t i g wur f t o f Mo f c o -
r i f c h e my l en ver re van SiUnginshi gelegen.
T A R T
gen. In de z e gewef ten vind men zeeker
Dier Tarbofoen g e n a emt , wiens hoedanigheden
my onbekent z i j n , en daer van niet
anders we e t te ber ichten , als dat het zel -
v e tot vermaek der Mu g a e l f c h e J a g e r s , en
aenzienlijke Ma n n e n , we r d gevangen cn
D e Kamelen cn het ander T amg e d i e r -
t e fterft ve e l t yds van h o n g e r , als'er we i -
nig gewas is in de Mug a e l f che Landf t r e -
ken.
D e Oe v e r s van de VUe t faal, z i jn zeer
vermakelijk te be r e i z en, daer zi jn over
fchoone Bo f l c h a e d j e n , aengename Kr u i -
den en B l o cme n , lucht ige Be emden en
vermakelijke Bergen 5 zoo dat de z e ftreek
het vermakel i jkf te L u f t h o f der wi lde Di e -
ven ma g g c a cht we rden , gelijk als daer
veel wi lde Z w y n e n , Ha r t en en J y g c n
werden g e v o n dm; wi lde En d e n v ind raen
aldaer ov e r v loedi g , 00k zeeker aerd vai
kleine Ga n z e n , Turpam by hen genaemt
z y z i jn bont v an v e e r en, en v an alderhande
v e r w e , Ve l d h o e n d e r s , infgelijks zeer
fchoon , wegens h u n n e v e e i v e rwi g e v e d e -
ren , z i jn daer o v e r v l o e d i g , zy hebbe n
ftierten , ruim een eile lang , z i jn fmakelijk
te e e t en, in' t o p v l i^e n maken z y een
geluit als de O y c v a e r s , houden z i eh op
onder het lange g r a s , en laeg g e b o om-
Men b e fpeur t , da t de Ta r t e r s oratrent
A R Y E. n
looren z i jn , z o o b l y f t de z e zaek dui f t e r
tot nader ondervindioge.
en Straft Davids, my van Zai iger , de n
Heer Burgermeef ter Danen tot Ro t t e r d am,
overhandigt.
d e V l i e t - i w w , en niet w y t van de Sineef
c h e Mu u r wo o n a c h t i g , als 00k veele Si -
berianen, hoe g r o f hun f p y s i s , hoe Hecht
van leven , en har t v an omg ang z y z i j n ,
verandering v an ki cht en v o e d z e l , niet we l
können verdragen , wa n t veele d f z e r V e l -
ken , die in 't Jaer 1 6 9 1 uit die gewe f t e n
door de Ru f l c l i e Kr y g sma c h t in Aiofco
waren g e v o e r t , z i jn g^torven-
In zeekere K a e r t , ontwo rpen by een
m y gedaen , die meermael in fapan he b -
ben gewe e f t , z o o handelen de Japander s
v e e l T r a e n , Pe l t e r y en, e nWa l v i f c h - b e e -
nen benoorden achter en aen fejfo. Zy
brengen van daer o o k L a k e n e n , z o o Ho l -
landfche als En g e l f c h e , die zy beno o r -
den , of omt rent de Amur handelen ,
werwaerts zy ui t Mo f c o v i e n we rden g e -
voert. Zy zeggen dat de Me n f c h e n benoorden
Spaens P i l o o t , die ui t Sina nasr N i e u w
Spangien zeilden , ui tgegeven tot Pxrjs,
onder de We r k e n v an Thevenot, v i n dme n ,
d o c h me t onzekerhei t a eng e t e k ent , beooften
de Straetde Vries, en des Compagmes
V o i g t eenig ber icht over Jefo of Jet,»
Volgens verhael van twe e Schippe r saen
Land, een vaf te K u f t , en zeer veele Vo o r - 1 den zy
dlaoden , z o o als o o k benoorden fez.»
Straet <k Fries, aldaer Ei landen en een vaf t e
Oeveracngewezen we r d e n , d o c h me twa r
gewisheit is my onbekent . He t Schi p
Brtàfi, dat benefFens het Scl i ip C^ricum,
van Batavia ui t g e zonden was om Ta r t a -
r y e re o n t d e k k c n , i n ' t Jaer 1 6 4 5 , he e f t
Staeten Land , en fezA> van de zelve g e -
daente bevonden als hct Schip Capkum
doch volgens zekere Kaer t in dat Schi {
ontworpen , we r d het Compa gni e s La n d
als een Ei land ver toont , maer-vermids de
dagJijften van gemel te Schip Breskes ve r -
Japan, de rompen v an de Wa l -
viiTchen mede aen L a n d , t o t hun gebruik
br engen, d o c h wi f t en niet waer toc ,
maer naer gi f l ing om Hu i z e n van te
maken. Da e r was benoorden een g r o o t e
Zee.
Aen de Straet Davids z i jn S chu l t en,
V r o u w e f chui ten g e n a emt , van Rob'oe
Vellen g ema e k t , daer ook V r o uwe n in va^
ren. Al s een Wa l v i f c h gevangen w e r d ,
werpt jeder die 'er by k o m t , zi jn Ha r -
poen daer in, daer een blacs acht e r aen is,
en eindelijk we rden z o o veel Harpoenr jes
met blazen geworpen , dat de V i f c h niet
langer kan onder bl y v en 5 en dan gef tor«
ven z i jnde , ilepen zy hem aen La n d , en
elk di e ' e r een b l a s aen heef t deelc van het
S p e k , 't geen zy aen de merken van de
Harpoentjes können zien , die v an f che r -
pe L y . f t e e n z i jn g ema e k t , te we t en het
Ipits, 't geen in een been fteekt. Zeeker
bekent Schipper was onlangs met twe e of
drie B o o t s , een Ri v i e r aldaer opg e v a r en,
v y f o f res my l . Hi e r quamcn de Wi l d e n ,
v y f o f zes dui z cnd fterk, rondsom aen de
Oevers, en overvielen een Sloep, do ode n
drie of vier man, d'ov e r ige ont roeidcn het
d e Ri v i e r af in Z e e , de Wi l d e n me t hunne
SchuitjcDs achter pa , meinende hec
Scliip te o v e rwe ldi g en, d o c h als ui t het
zelve eenige f cho o t enwi e rdcng eda en, v loden
z y alle. Me n befpeur t veele No o r d z e
benamingfin en woorden onde r hcn ,
zijn 't miiTchien van de oude Nooren di e
eertyds Groenl and bewoonden , nu ve r -
aerd en yeru' i lderd.
Een my n e r bekende S c h i p p e r s , he e f t
tuifchen Ys l and cn het oud e vaf te Gr o e n -
Jand, op een hal f my l n a aen La n d g ewe e f t ,
daer nu geen vaer t i s , om dat het Ys
da«- me e f t altoos vaf t zi t ; men a cht dat
Zomers de luiden van de Straft Davids na
het oud e Gr o enl and v e r h u i z e n , en des
Winters we d e r keeren ; men verhandel -
d e d a e r K a e z e n , V c i e r s , Speiden, NacJM
5 den,