Si
io6 N O O R D
ze aerde alderhande Zaed, 200.dat een
maet, zomtyds \'yf t ig, zeftig ot zevcntig
inaeten wederom g e e f t , en op de Eilanden
en de Strand van ¿ ' j i t a u r , waiTcn
van zieh zelven Wy n - d r u i v e n : ongemeene
overvloed i s c a e r o o k , van groote
en kleine Vi f c h , en andere dingen , die
men niet noemen kan.
Van de S t a d j ¿ ' ^ rmr , nederwaerts
tot de Zìa Stroom » is drie we»
ken varens, dees valt ter zydcn in d'Omar .
O p dezc Scroom zijn twee Stedekens >
die in' t Jaer 1681 van de Kîtaifihe Kr>'gsluiden
wierdeningenomen, en bcftondhaer
Krygsvolk in tien duizend man : de RuflÎ^n
daer en tegen» waren niet meer dannegent
ig man, of zoo andere willen zeventig.
Van de Z U St room, op de linker z y d e
tot de Stroom BtßraU, i sdr iewekenwegs ,
deze va!t 00k in à'^mi,)-, van Befiriiia tot
Chamun, te water j twe e d a g en, d i e v a k
mede in A'Amnr : van Charnu» tot den
uidoop van de groote Ri v i e r u^mur in Zee,
reift men in een Maend : in de mond van
d'^mur Stroom legt een groot Ei land .
van zeftig wur i l : op de Kitiùjcke z yde in
d'^mur, vaJlen de Rivieren GaUminka ,
Ti^man, Schingal en Ufchttr. TufTchen
Schingal en Vfihtir was een Stad j die hunne
Czaerfchc Majefteiten in bezit hadden,
maer is door het Kimfche Vo i k ingenomen
: aen de hooger z yde van Kitaia,
rondsom de Siroomen woonen Kitaiers >
o f hun çynsbaere Voîken , Onderdanen
van den Vo r f t BogMochatin Machi
aïs anderzints het volk zeîve mede werd
genaemt : rondsom èiAmur en de Schingd
Stroom , aen de hooge z yde van
Kitain, komen Stroomen lopen ui t liet
gebcrgte , en vallen in d'Amur ; tuflchen
äeze Stroomen en Bergen Is ongemeen
fchoon L a n d , en zeer vruchtbaer : aen
de Strand vind men 00k natunrlijke
Zout putten ; Bo f ch en Wi i d gedierte
is liier niet v e e l , in 't midden van de
Schingd St room, als men v y f dagen reift
van Nertßnskpi af te rekenen : aen d ' ^ -
mur , legt de Srad Schinial ; hier woonen
Kitaiska Onderdanen , aile in fieene Huî -
zen j de Daken zijn van Deelen gemaekt
met Leem en Kalk overdekt.
In deze Kùaifi Grensftad , onthoud
zieh een Land-drof t , die de Inkomften invordert,
beftaende in Ro g g e en Ha v
anders waf t hier niet , en werd dit vo
op Paerden , Kamelen en Of lèn , r.a de
Kitaife Hoof t f tad g e voe r t , en werden
d'Impoftcn ook betaei t , met hout en
plankcn, dat in het Kitatfe Land ongemeen
duur is. Du s verre ui t gemelte vertadt
Ru i c h berich: .
0 0 S T
yim de Folkcn Gi l iaki of Gilaitski tn an^
dercy cn van Je Zeek»ße» «mtrm hcn
gelegen , mt de ßrelikingen vf Ui^en van
Rivitren , PlaeM» etf Geweficn , i» het
fiitterfie Noerd tn Oeß-Aßc of Tartaros
geleicr..
De YoWia Giliaki oiGikitshi,woo.
nen teil Noorde omtrent den mond
van de Ri v i c r d'AmMr : hoewcl
ook ecnigc ten Zuide : welke laetfte gezegt
worden onder de Niuchi fche Tar taren
, die Siua nu bezitten , te behooren.
Z y zijn beide ftrydbaer , zaeyen gcen
Koorn, maeronderhouden zicli met Vi fch>
Gevogel te en Wi l d . De Beeren weten zy
te temmen, en verftrckken hun, in plaets
van Paerden , om die voor fleden en wagentjes
te fpanncn, en aldaer medc K r y -
den.
Van de mond der RIviere d'Amnr a f ,
(volgens eenige Sineefche verbalen , di e
onder my beruften , ) zoude men door
d'Amur f che Z e e , tot aen het Sincefclie
Keizerryfc in acht dagen können zeüen:
hoewel andere ber i chten, van de zelve
Landen my t o^e k omen, zulks tegenfpreken,
om dat de uitftekende hoek ^«rf-i,
deze vaert zeer zoude verachteren. Mae r
te Lande , längs de Ze e o f St r and, kan
men daer bezwaerlijk k omen, om dat 'er
aen die kuften zuUce fchrikkelijke hooge
en fteene Bergen , Klippen of Rot zen
leggen, en zieh ftrekken längs de Zeekant,
van de Mangefche Z e e , oiTs-z,ee,
door de Amttrfihe Z e e , tot aen de Ri v i e r
d'Amur, en voOTders na ' t Sineefche gebier.
Oo k kan men ui t het Landfchap
N.tfäbaic, by de Vl iet Lern gelegen,
Over Ze e , tot aen de Riviere d'Amnr nier,
o f bezwaerlijk k ome n , infgelijks ter oorzake
van de veelvuldige Küppen en Sceenrotzen
, die daer in Zee z i jn, en wegen
de menigte van Y s : en ook om dat 'er
groote hoeken, verre in Zee uitftecken.
O p de Ys -kaep ziet men aen d'cene z y -
de de M^^e ß h c , en aen d'andere z y d e
d'Amurfihe Zee : doch hoe verre aeze
hoek in Zee ui t f teekt , is ons tot noch toe
volkomentlijk niet bekent. My zijn eenige
aftekeningen van deze hoek toegekomen,
die de zelve rechtftrepig Noord-oof t
op vcrtoonen : maer andere vcrtoonen de
zelve zeer krom en No o rd op gcboogen:
doch by my is de middclweg , en die gedaente,
waer na de mecfte getuigen cnberichten
heDen , in de Kaerte gevolgt .
Die over de Noord-oof ter ui thoek, de
Ys-kaep g ena emt , willen gaen , moeten
zulks
T A R T
zulks des Zomers doen , als wanneer men
kleine vaertuigen daer over fleept, en alle
leeftogt cn behoeften , op de rüg draegt :
des Wiüters werd het Zuidclijktte gedecltc
van deze hoek met honden , en lierchen
of Snceuw-fchoencn betreden. De z ommige
zeggen dat aen de Zuidelijkfte gedeelte
, fehler ondoorgankelijke Bofichcn
zijn ; dat de Kaep op zommige plaetzen
hoog, en op andere laeg i s , op zommige
breed, op andere plaetze fma l , en breder
als by my is vertoont.
De Riviere Kolma, is een der grootfte
Rivicren , die ten Noorden in de Ys - zee
ftort, zy heeft haer begin of oorfpronk
ten Zuiden uit het GiUal^che gebergte, gelijk
ook de vliet en Bludnaia. Ecn
andere Riviere, daer naby gelegen, wer d
genaemt IConitfa , of Kawjiska. De Riviere
An<éara of Kanabara, verre van de
Ys-kaep gelegen , werd noch wel mede
anders genaemt Ntéarofii : en de Riviere
Ulja, ook Hin. Aen de zelve is een overwinter
plaetze, Niefiie genaemt. Hier
volgt de Rivier Danra.
Van de Rivier Kolima, werd met kleine
vaertuigen in den Zomer , längs het
Land in Zee gevaren, als het Y s en Mi f t
zulks niet beletten : want het gebeurtwel.
dat in drie Jaren aldaer, vermids het veelvuldige
Y s , geen vaert is. Als men met
vaertuigen aen de Noord-ooßz yde van dezc
Kaep i s , en tot aen de Ys-kaep gevaren,
werden de goederen over Land gevoer t ,
en aen de andere z yde in andere vaertuigen
weer in Zee gezet , en zoo voort over
Zee gevoert : doch dit gefehied zelden.
"DeVhtiAnadimy Anadwor , of Anarfj'w
opvarende , ontmo e tmen, tuflchen
de fpleten van 't gebergte heen , een Wolok.,
dat is , over toom , of plaets, daer
men de vaertuigen te Lande weet over te
halen , om met die in de Rivier Blndnaia,
en wyder s längs de Rivier Kolma , Vrak.,
Ludoma, Aldan, en zoo voorts in d e R i -
vier Lena te komen. Men haelt de vaertuigen
mede over ecn ander over toom,
tot in de Rivier Bloednaia : doch dit kan
niet als mec kleine vaertuigen gcfchieden.
De Rivier Lama is niet ver van den uitgang
des Vliets Amur gelegen, en wer d
anders mede Aama genaemt.
Men befpeurt niet , dat Mof covi ten,
Samojeden, of eenige menfchen, die hngi
deze Zee-kuften woonen, mec hunne vaer.
tuigen deze geheele Kuften bevaren, behan'^
delen of bcwandelen, maer dat de
Schipvacrten , längs die Zee-kuf ten, allecnlijk
van de eene plaets tot de andere
R Y E. 1 0 7
der dat het Vo lk van plaets tot plaets
voort t r ekt , 't geene de oorzaek f ehynt
te z i jn, dat deze Kuften tot noch toe voor
meeft onbekentzijn. Dehande l , die'ei*
zeer weinig i s , gefehied by overlevericg
van Koopwaeren van 't eene Vo l k aen het
ander : en werden die Velken mede van
veel varens onthouden , vermids de lange
Winters, veellieit van Steen-klippen, me-r
nigte van Y s , cn overgroote koude.
T^jcrmlosKrugom, dat i s , RoiitomSwart,
werd zekere Kaep , of Ui thoek genaemt ,
die t' Zeewaer t s , aen de uitterfte Oof t «
Tartarifche Kuf t en, gelegen, en , na allen
fehyn , zijn naem hier van gekregen
hecft, om dat het daer gevaerlijk om te
varen is, de Zee daer zeer tcgen acnftoot,
de Kuf t klippig , cn een quade Strand is :
want door dat woord op Tar tar i feh ,
z o o w e l q u a e d , lelijk en .gevaerlijk, als
Zwart verftaen we r d , gelijk de zwar t e
Mugalen veel meer hunnen naem van
hunne morzigheit en lel i jkhei t , als we l
van hunne zwarte ven,ve gekregen hebben.
D e Inwoonders van dien oord gevoelen
, dat de Zee aldaer , bezonder No o r d
op , vermids liaer veelvuldige Kl ippen,
niet bevaerbaer is. De BofTciiaedjen zijn
daer donk e r , di cht , en voi Wi l d gedierte.
De herom leggende Volkcn , zoudcn
na men w i l , negen, en miflchicn racer
verfcheidene Ipraken uitmaken.
Het Landu:hap Sabatßa werd in de
Kaert, met weinige verandering van fpelling
enletteren, op twee verfcheidene oorden
geplaetft : als ten Noorden , volgens
berichten , zoo over Polen heb bekomen,
ten Oof ten aen Zee , volgens berichten
over Sina aen my gezonden. T w y f e l zeer,
o f het tweemaei met verfcheidene fpeUinge
op verfcheide plaetzen , als twee b y -
zondere Landfehappen, geftclt moet we r -
den : dan of het een zelve Landfchap z y ,
onder twee gelijke naraen van verfcheide
fpeDing. He t kan mede z i jn, dat o f i n her
bcricht over Polen > of wel dat over Sim
my toegekomen i s , misftelling werd bcvonden
: "t geene de t yd zal mosten ontdekkcn.
De Kuften vorders, vm deRivier d ' ^ -
Mur a f , tot de Ri\'ier d'Ohj t o e , worden
zeer fchacrs bewoont : cn alle de Volken,
die zieh daer onthouden , zijn een aerd
van Samojeden , en van gelijke erneringe
: doch van verfcheide namen.
D e Volken , tuffchen de Rivier ^enlfia
en Amur , en meer Zuidcl i jk , zijn ( z o o
Reizigers van daer berichten , ) in verfcheide
en veele JC1.1U1JA Vdll U". VVIJV — — - - Nat ien ve- rdee1l t ,
door bvzondere Volken gefchieden, zon- alle He idenen, waer van ecmge fchat tmg
^ ' O l aen
(i
£ r f in