Zfo N o o R D
derdom van seht Jaren tc hcbben geleert ,
en om zijn ticn Jaren al ten Oor log met
2ijn Vadc r getogen te z i j n , dooäendc
met de Py l menig vyand. Hy wi f t tot
verwonderens toe , net met de Bo og ti
fchietcn , t rof cen Du i f in mijn tegen.
woordighei t , en fchooc zeer zelden mi s ;
l iy wi f t cen Py l zoo hoog en ver door de
lucht te dryvcn , dat zy hec gezicht ontglipte,
en konde zijn t yd zoo waernemen
, dat cen tweede Pyl na den eerft gefchoten
zond , die ik zag tot verfcheide
malen genoegzaem den eerften in de lucht
te raeken , en altoos op eenepiaets, dac
i s , zeer dicht aen malkander, ncder f tor -
ten j op eene cn de zelve t y d , waerlijk
een zaek die mijn geloof zouáe overtrefícn
Eenigemhadde ik het niet gezien : h y h a d d e P y -
pWcD wt " hebben, van
den ondet bcen g cma c k t , daer drie of vier fluitjes
aen waren , welke door de lucht gefchotcn
, zeer luit fluitede , dat aerdig was
c m te hooren , hier van zeide h y , de gewoonte
tot zijnent te z i j n , dat de Ov e r -
ftens der Krygs-t>enden > a! zulkke fluitpylen
over de hoofden hunnerKrygs-benden
heen fchieten, om die tot dapperheic
aen te moedigen, en mede dat zy door
dat gelui t , na zy de P y l d e « o f geene
weg heen dreven > bevelen wifien te geven
: hy verzekerde my , dat de zommi -
gen tot zijnent zoo rat waren, dat z y een
Pyl op hun afgefchooten , te Paerd zi t -
tende met de Zweep of Zabel , wiften af
te keeren, ja een Rot t ing in de hand heb'
bende> te voet zi jnde, zieh ten doel vooi
alle Pylen dorrten zetcen, en die wiften af
te flaen. En om zijn eer en achting niet te
verliezen , wiJde met geen Py l fchietcn
die nat of onbequaem wa s , want die by
hun hct netfte f chi e t , de meefte roem behaelr.
In de geweften rondsom zijn Geboorteplaecs,
zeide h y , zwarte en goede Zabeldieren
gevonden te werden, hy hadde die
zelve wel gefchootcn ; deze Beeften jagen
en fpooren z y met Honden op , als z y op
de Boomen fpringen , fchieten z y die niet
dood , maer jagenzc, 't zy met Pylen of
anderzins van bovcn nede r , als wanneer
de Honden die onder de Boom ftaen , de
2elve vatten.
H y zeide tot zijnent geen ver afgelegene
Volken bekent te z i j n , als alleen de
Moskovitcn. Hy meende dat hec meerder
tal der Mocgaelfche Vorf ten , in de
omftreek zijner g ewe f t , nu den Sinecfch
erkenden.
De Paerden zijn daer klein , doch zeer
fterk, können iwcemael vier en twint i g
«uren loopen zonder de toom uit de mond
en O O S T
te doen. Zy zitten kort te Paerd , 't S®'^"
gefchied om de Boog tc becer te können
wenden , als z y o p een vyand zullen mikken
, rekken offpannen den Boog ui t , en
wel van den vyand a f , wendende zieh dan
fciiielijk onder 't affchieten na hem, doc h
altoos in de hoog t e , zoo dat de Pyl iijnrecht
uic de lucht neder komt tc vallen
, als wanneer zy de meefte kracht
doet, ZOO als hy zulks my oogfchynlijk
dedc zien , cn hct zelve cok Wiskonf tehjk
IS te bewyzen. In 'c afTchieten van de
P y l , hielt hy beide de oogen open, en
zag längs de Py l heen, als h y die lof t e ,
ZOO dat fehler nimmer mi ñ e , als hy op
eenig %yit f cho o t , want hy , of daer in ,
o f weinig onder of bovcn de Py l dede
vliegen , en zecr zeldcn , dat z y ter z y -
den a f gong.
En of fchoon men tot zijnent zeer
'Cdc mufquettcn hadde , zoo bcdicnden
zy zieh liever regen den \yand mec
Pyl en Boog , om dat twee of drie P y -
len konden affchieten , « r dat het Mu f -
quet eens geladen werd : in de K r y c c e ,
- ^ a zy kleine en lichte Pylen í met
kleine fcherpe punt en, doch om wi l t te
fchieten, met breede yzerefpi t z cn. Zy
hebben mede Lancen. Om de befte
Paerden uit een groot gecal te ki e z en,
doen zy die los en alleen, zonder Ru i -
t e r , fnel loopen , en jagen, die de voori
te in hct runnen i s , werd voor de befte
jehouden.
D e Zabels maekt men daer te Lande
, en die werden gcproeft met ze te z a -
men te bmden . gebogen zi jnde, en wanneer
dan de band los g a e t , en de Za -
bel de zelfde gedaentc behout , en niet
krom gebogen b l y f t , werd hy goed geoordeelc:
de fpy s werd aldaer in yzere ,
gekookt j men
leeft 'or Haerd-ftedcn , en geen Ovens of
Kachcls.
Vleefch met R y s g e k o o k t , is de gemeene
fpy i .
Z y ecten geen Pacrde-vleefcl i, om dac
ty zeggcn zulks onrein te zijn , als hcbaende
ronde voeten , 't geen icts byzonders
i s : aen de Volkcn te dczer plaeczc,
tcrwyle noch Sincczen, noch andere Ta r -
ters daer vies van zijn , volgende z y , in
dezen de We t der Jooden: zy ceccn geen
Honden, Vof len. , of Karten , omdat -ze
onrein zi jn, z o ohy . z c ide , maer wel Ha -
zcn. B f f f ß r is onheilig in zijn fpraek gezegt.
Trouwen niet aen na beftaenden.:
daer zijn Vrouwcn Kloofters in zijn Srad,
10 wcl als die van Mannen. •
Na de wy s der Sineezen , zoo werden
n deze Sineefche Grens-ftad een groot getal
T A R T
tal gelubden gtvonden. .Alle Mans perzonen
tot zijnent , zoo wel Burge r s , Boercn
als Bos-hakkers, moeten zieh tot den
. Krygs-dienft bevlyt igen, des bevolen werdende
: men vind'er dicht onder de Steden
bewceglijk Dorp aen Dorp : de Mannen
doen fchicr niet ais zieh daeglijks met
de Wapenen te oefenen , van Jongs af
de Vrouwcn doen Hui s -werk, en benaeyej
alles: kleine en mismaekte Mans perzooncn
, die of kreupel of gebocchelt z i j n ,
doen aidaer het handwerk van Weveryen,
wezende aldaer een zittent ambacht , oneerlijk
geachc; die ftryd tegen de wy z e
van Sina , alwaer ontallijk veel Wevc r s
zijn , en wacr men de mismaekte Mcnfchen
veeltyds op de geboorte plagt tc
dooden , zoo dat de Inwoonders van deze
Stad , gemelte gewoonte van de Moe -
galen hebben behouden, van wacr zy afkomftig
fchynen te zijn.
E n hoewel hct geeñe wy z e i s , dat iemand
meer als twee o f drie Vrouwen tot
zijnent t rouwt , zoo is echter de mcerderbcic
der Wy v e n geoorloft, waer in zy de
Sineefche geilheit ongelijk zijn.
D e dooden werden tot zijnent begraven
} of rerbrand , na dat hy fterft, des
Mo r g e n s , Middags of des Av ond s , wes
aengaende een Boek onder hen is, 't geen
op de fterf-uur opgeflagen werd > waer
uit de oogenblikken waergenomen werden,
van de uure des doods der afgeñorvene,
en volgens den inhout , paffende op die
t y d , of ten vuur e , ö f t e r aerde werden
befteed.
H y hadde de Groót e Sineefche Mu u r
gezien , wift die mede te befehryven , en
zcidc haer , van levendige fteen gemaekt
te zijn. In Si»a onderhout men Thuinen
en Hoven tot vermack, maer in de Landftreek
daer hy gebooren was j wi f t men
daer niet van , en alles waf t daer als in' t
Wild.
D e Luiden van aenzien werden aldaer
op Stoclen van vier Mannen gedragen, en
zijn die Stoelen genaemc Sirc.
Men maekc daer Bi e r , en men drinkt
daer M¿de , die van zeer goede Honing
werd gemaekt. De voornaemfte Luiden
hebben daer Karof lenj op h u n n ewy s ,
byzondere gedaentc. De Huizen werden
gemaekt van wittc fteen die uit het gebergtc
komt .
Köper val t 'er in 't gebergtCi Zwar t en
groen.
Het Mcir DaiaU, zest hy toegevroren
te licbben gezien , en daer met een ftede
over ^ereden , binnen de tydt van de Ha -
nekraey Jes Morgens, tot aen den Av ond.
Sneeuw vale daer omtrent weinig.
A R Y E.
De Plaets in mijn Kaert , inet de
naem Mtmgol of Mpegholtßn bekent , zegt
hy ccn Dorp te zijn. Men hadde tot zi j -
nent Metael en Yz e r gefei iut ; hng twee
en een half E l , doch zoo dik en r u im,
dat 'er twee of drie Menfehen in können
kruipen ; deze zoude door een muur
drie vadem dik können fchieten, en byf ter
verre.
Na dat ik uit dezen Jongman konde befpeuren
, zoo zijn de Menfehen Oof tel i j -
ker als zijn geboorte plaets, mcer gczedent,
als die Weftelijk woonen. Hy zeide
, dat de Rivieren van zijnent naer hec
Ruflehe gebied toc licpcfl , waerom de
Moskovitcn derwaerts j zoo wel niet kon-,._
de naderen : zy voercn zeide hy , mec'
kleine Jol len, längs de Rivieren. De v o o r -
naemfte Vlieten tot zijnent noemde hy
Kimnt of KUmne, Seienge en OrchoHi (Arguna.)
Men kookt aldaer Zouc uit Put ten, en
ook uit Quellen , die uit de grond op körnen
, en zeer zout zijn. Rondsom deze
Zout-putten is het Ae rdr y k fteenachtig.
De Vrouwen maken daer de klederen
en niet de Mannen , wezende de kleeding
der Mannen, aen die der Vrouwen zccr
gelijk.
De mutzen der Mannen zijn met Vof l e
Vellen vcel g c voe r t , maer die dei- Vrouwen
mec Zabele huiden.
Den bouw der Kerken in Siiia , quam
met die der Kerken tot zijnent overeen,
maer niet die der Huizen.
Voor de Duivels-beeiden, die men in
de Kerken der Sineezen vind , hadde hy
cen a f k e e r , als ik hem die in Prent vertoondci
en wi f t men van de zelve tot zi j -
nent niet;
Ghar^r > een Moegael die onder hec
groot Moskovi f ch Gezantfchap i in den
Jare 1(^97 , hier te Lande zieh bevond,
äoor my ondervraegt zijnde j heeft my
g e z e g t , zijn Vader genaemc geweef t te
zijn Okjnum , zijn Moeder Serochonam ,
gebooren aen de Rivier Soekoi, welke in
de SeUnga ftort. Zi jn Oudcrs doen wa s ,
niet anders als Ve e te hoedcn, en daervan
te leven , behalven van het Wi ld dat zy
fchieten , en Vi f ch die z y vangen. He t
Land werd tot zijnent niet gebouwc i
waerom zijn Lands-luiden geenbroodnut -
tigen : de Th c e > welke hen uit Sina toc
werd gebragt , en Water is hun dr ank .
benclFcns Melk van alderhande Ve e , als
ook van Keme l s , Ezcls cn Paerden. De
Zabcl-vellen en ander Pcltcr-y die daervaU
len , voeren zy tra Sina , om boven g e -
meke Theti i Stoffen en andere WaerSn
daer voor te mangelen.
I i 1 De