t6z . N O O R D
fnclleoog-en, rat inleden> fpi t z i g , rank,
cn nict ce g r o f , zoo als aen Eilanders
gemelccr placczcn , die ik hier zag, wacrgcnomen
liebbe : zelve zeeker Jongman,
Uit ccn der Noordelijke Eilanden van de
•Philipphics , fcheen in wczen , of l iy omtrcnt
Mal/ii^a , of een der Eilanden daer
omtrcnt gcbooren w a s , fnel in zijn handcling
. en vlug van oordeel , gelijk zijr
e Landsluiden meeft alle zeer leerzaem
zijn , fchryvende op Boom-bladen, cn
vecler T a c k n k u n d i g , nae de plaets van
haer wooning e , daer cn tegen de Sineezen
, Tar c e r s , en Japanders, anderer
gedacnte zijn , plat en breet van aengezicht
, met enge toegenepen oogen.
gezec, g r o f , cn vleezig van fpieren , er
de vorm.van de neus, cnz. is gelijk me:
de Menichen der Eilanden EJo en gehccl
Amerika , zoo in verw als gcdaente
, vokens bericht mondeling aen my
gedaen door twce Spaenfche Pricllers,
welke uh de MAnilU over Batavia, tot
in deze Landen zijn gekomen.
Men wi l dat in de fpraek der
»CT-iof Eilanden daer omtrenr, geene Sineefche
of Japaniche benamingen zijn>
nae welke meeninge mede helt zeeker
Spaenfch Geeftelijk Schryver , Domnicm
Navarctte gena emt ; evenwel kan het mede
waer z i jn, dat Menfchen uit Tar tarye,
Sina en Japan, over en ui t deze en andere
Indifche Eilanden naer de Zuider-Ianden
mede over zijn geraekt. Of f c h o o n geen
rpoor van Ta e l onder de Zuid-landers, het
z y van Tarters , Japans , Sinees , of der
Indi fche Eilanden gevonden wi e r d , gelijk
voorbeelden , hoe de Sprack verändert
cn vergeetcn we rd , aen te wy z en zijn :
zoo als ook de uitterlijke gedaente der
Menfchen , nae byzondere vermenginge
vernnderr.
E n dat wyder s de Volkeren van deze
rot noch toe genoegzaem, onbezochte en
onbekcnde Zuid-landen , cn Eilanden haren
oorfprong mede hcbben , of können
hebben, daer over zoo veel is getwi f t -
redent by de Groot, de Last, Horn , cn
veel anderen , uit de Al lat i f chc gewef -
ten j van Tmarje, Sina, ^ifo o f fapan,
met zeer veel waerfchynl i jkhei t hier uit
mede kan werden g e g i A , en afgenomen ,
dac die zijn oogen ilaet in de Kaerten op
boven genoemde Landen , zai bevinden ,
dat in de Nabuur fchap der zeJven, Ei -
landen zijn gelegen, de welke meh in
zeer körten t y d , z e l f met fchcp-vaertuigen
kan beryken , welke fchep-vaertuigen
gebruikt werden , zoo d a e r , als in de
Eilanden Formoß , Luconia , Borneo ,
MwdnnM , Gtlolo , CtUbes , Ctram , Ae
n O Ö S T
r m . 'pmoT, c n d i e , welke daer zieh uitürekkcn
als een keten , zoo dat men
binnen de t y d van een , • t w c e , of tcn
iioogften dne dagen vaerens, van d'ecn
op d'andere overfteeke tot aen het Land
m n w CHm; i , by de Nederlanders ont^
dekt en benaemt , welke dan voort fchictende
nae het gewei l Ni euw Ho l l and ,
zieh in kleine afflanden v c r b r y t , tot de
Eilanden die meeft Zuidelijk l iggen, hec
waerfchynlijk vafte Land onder de Zuidp
o o l , ea de Nabuurfchap van de Sir>,ec
U Maire, het Staten Land en de Brouwen
G o i f o f Z e e , bezuiden' t zoo bekcnde
Staten Land gelegen , welk groot gedeelte
des waercids, dus genoegzaem aen 7 > -
tpe. Sina , Efo of Japan gehccht zijnde
, dan over die we g mede bevolkt kan
z i j n , waer toe zelfs zonder kennis van
de groote Ze e - v a e r c , als boven reets is
gcrept, daer quaedwillige en plompen
zieh aen ftooten : de boven genoemde
vacrtuigen, die in alle de bezochte Zuidlanden
nu bevonden zijn gebruikelijk te
wezen , bequame werktuigen hebben eedient.
Werdende dus de mond gef topt
aen den geenen die noodelooze zwarieheden
trachten voor te brengen. hoe ' tmenf
c h e l i j k e g c i l a c h t e u i t^^^« , tot z o o v e r
atgelegen plaetzen 3 als Amcr.ka en het
^ , d . U n d voort gefprootcn zoude zijn.
D e r e d t e n die my dit gevoelen verfterken,
z i jn, dat d'ondervindinge leert, hoe
de Ellanden en Landen naeft gelegen aen
Tanaryc, Sina, fefoenf^pan, het aldermceft
bevolkt zijn , cn dat het gewef t
Niemu Guinea , waer over dat ik a c h t , de
meefte eerfte Menfchen hebben gewandelt,
die de Zuid-landen bewoonen , merkelijk
mcer Inwoonders heeft als de geweften
ycrder Zuidwaerts gelegen , gelijk mede
kundig IS, hoe voor de acnkomft der
Chriftcnen in de Eilanden Ternm, Banda,
Amboma, en veele andere daer omtrenc
merkelijk mcer Menfchen zijn g ewe e f t ,
als m verft afgclegenc plaetzen We f t en
Zuidwaerts j welke Menfchen nu veel zijn
verhuift, cn over g e f t apt , längs enov e r
het Eiland Ceram, naer Niemv Guinea cn
verdcre afgelegene Landftreekcn , zoo als
byzonderÜJk over de Philippinen uit Aßa ,
ende plaetzen boven genoemt , naer veele
afgelegene Eilanden in de Z u i d - z c e , ook
een niet onwaerfchynlijke overvacrt is af
te meten, gelijk de bevolking van Amerikt
mede daer aen kan werden bcfpcur t , uit het
Noorden voort gekomen te zijn , cn van
de z yde der Zuid- z c e , om dat men heeft
berichc, datdeNoordc rgeweften van Arnerik.
a, en di e , welke zijn tegen de Zuid-zee
aen gelegen , het meefte , cn dat de
geit
T A R T
se'weft'en om het Zuidcn , het minfte zijn
bevolkt, zoo als my gedenkt uit vci'ftandige
Amerikanen gcbooren, in Suriname tc hebben
hooren zeggen, hoe hunne Voor-ouders
uit het Noorden waren over gekomen.
Daer komt noch b y , dat de zeden der
Menfchen die op Nieteiv Hotland, Nieuw
Zeeland, cn de Eilanden An^erdam, Rotterdam,
en andere in de Zuid-zce gelegen,
uitgezondert die der Philippinen en eeniger
anderer Eilanden Ì daer omt r cnt , zijn
overccn körnende in veel hocdanighcden
met die van Nieuw Guinea , en die weder
cenigzins met het Vo l k van Tmarje,
Sina , feß , cn fapan : het haair op
het hooft wcrd by hun meeft m alle
plaetzen in een tuit ge v l e cht , en in een
knoop op zijn Japans en Sineefch, boven
op het hooft te zamen gebenden 5 Ji
hare dankzegging cn groeteniife zy de
banden op het hooft leggen. De Zu i d -
landcrs bedienen zieh van Py l en Bo og
levcn onder hutten van Boom- takken
en aerde gemaekt dragen meeft allen
den Uitlanders grooten h a e t , daer waerfchynl
i jk veel toe heeft geholpen, dat
A R Y E. 1 6 ^
HollandiaNova, by zommige het Zuid-
Lind genaemt , is eerft in ht t Wef tSn , in
het Jaer i<5ip , op de Icngte van 15 5 graden
veelè duizenden Menfchen , op de komf t
der Chriftcnen en Mahometanen , uit de
Indiaenfche Eilanden zijn geweken , over
Ntettìv Guinea nae de Zuider en We f t e r
deelen des Aerdkloots. Zy voeden zieh
van wortels van boomen ; bedienen zieh
alle van kleine opene vaertuigen , die met
fcheppers werden geroei t , behalven eenige
Zuid-zeefche Ei laoder s . die goede
Zec-hiiden z i j n , en" zieh van zeil-vaertuigen
bedienen , welke fcherp by de
wind Z e i l e n , en waer mede zy zieh verre
t' Zeewaert in derven begeven , dat
Eclegenthcit heeft gegeven tot bevolking
dier Eilanden, welke het verft van' t vafte
Land af zijn gelegen, als de Eilanden L a -
drones en anderen , hoewcl zommige ver
afgelegene noch onbewoont zijn. De z e
bewoonders zijn alle weinig of nietgekleet,
uitgezondert dat de meefte de fchaemce
bedekken> zy zijn al l ewoe f t cHe idenen,
uitgenomcn dat vcele der Eilanders tuffchcn
de vafte Kuf t van Tartaree, Sina
Jefo, Korea en Japan, tot aen Nietnv
Guinea, nu het Mahomctacnfch geloof
hebben onihclft, doehtui fchen ISTieuw Guinea
, de ganfehe Zuid-zee o v e r , en het
Staten Land, en de Straet U Mair, zit al
het Volk in diepe duifternis des Heidendoms
; cn vermits van Hollandla Nova,
o£Nieuw Holland, Nieuw Guinea, Nietnv
Zccland , cn'de Ziiid Landen of Eilanden
daer omt rent , nict veci kennis aen Europa
i s , zal by deze gclegcntlieit daervan verder
«enig weinig verflag doen.
door de Nederlandei-s ontdc-kt, in het
Ooftcn op het Jaer i d i ^ , op 195 graden,
zulks men zoude mögen z e g g en, dat die
Land de Icngte haddevan graden, of
930 Hollandfche mylen j m het Zuiden
is het in hec Jaer 1544 , tot groote koften
vande Nederlandfche Oof t - Indi fche Ma e t -
fchappye op gedaen, op 45} graden, maer
nae het Noorden ( welker gcdcelte tot op
ncgenof tiengraden NovaGuinea, oiTerra
des Papaus genaemt werd ) is het juift onder
de Lime vSquwoÜiael al voor 't Jaer 1600
bckent geweef t ; welkebreet tevanhetmiddcndeswaerelds,
tot op 45« graden Zuidwaerts
, uit maeken 6 5 1 my l e n , en ten
ruwen gereekent acht men dat het in
zijn ganfchen omtrck 51^5 mylen zijn zal ;
maer overmits der zclver uitftekende hocken
en diepe inbogten , zoo is den waren
omtrek ganfch onzeekcr , en tot noch toe
aen niemant ter waereld ( v o o r zoo veel
my be^vuft i s ) bckent.
Het Noord-weftelijkcr gedeelte is in het
Jaer 16-/%, op anderhalf graden, envoort s
Zuid^ooftwaerts door die van de Nede r -
landfche Oof t - Indi f che Mae t f chappy e , te
recht het eerft b e z o c h t , cn meeft aller
wegcns ver rykt bevonden met zeer f choocRivieren,
binnenWater s , Ba c y en, cnz .
maer het Land in zieh zelven , voor zoo
veel 't zieh van buiten ver toont , is woe f t ,
en wi l t , overmits het weinig of niet bezaeit
noch betuint w e r d , hcbbende op
veele plaetzen te Landewaert in , uitfteekende
hooge Bergen, die haer zelven zeer
vcrre in Zee , zelfs boven de Wo l k en aen
den Rei z iger körnen te vertoonen. De
Lu c h t is hier niet zeer matig , maer veel
tyds dy z i g en dampi g , waer door hec
Land in 't gcmeen des namiddags t'eenemael
bedekt werd , ter welker oorzaeke
de Nederlandfche Ma e t f chappy , met verlies
van haere Schcpen, al v e d maelsgroote
fehaede op die Kuften gcleden heeft.
De geftaltcniíTe der eigen Inwoonders
in -t gemeen , oftitrent de Noord-wef tel
i jke roordi s pik zwa r t , rank, v.in middelmatige
lengre, den Mallehren niet zeer
ongelijk, maer korter van haair, wat min
krullende als een Cafer , flikkercnde door
het zwart hunner oogen zeekere blos oF
rootheit, waer uit men hären bloeddorftigen
cn moordachtigen aerd genoegzaem
befpeuren ma g , gelijk men zulks met verlies
van ccnige jongc Mannen ,, door haer
ter fluips verradelijk v'ermöordt , 't Bos -
waert in gcfleept , cn opgegeten, met
fmertclijke droefhei t ondervondcn he e f t :
X i zy
Ü )