1 2 2 N O O R „
Vierkante aengezichten , cn zi jn g r o f van
gedaence.
D cn O O S T
D c z c vermaerde fieene Mu u r , d o o r
oude en ni euwe Ve rhae l - f chr i f t cn beroemt
cn ber chrevcn, is t e nNo o r d e r o n d s omh e t
Koninkry k van Knai, do or Xt, Ceene der
oude Ki t a i f c h eKe i z e r e n , die de benaming
van Kruse aen z i jne Na z a t en a cht e r g cht e n
h e e f t , ; g e f t i c h t ; we l ke JTi alle andere K i -
tailche Kei zeren in cor logen , ui tnemende
gcbouw^ni en andere dingen , verre heef t
overtroftem
D e Sineefche Ke i z e r Tt, JHa of Exie^
is in het begin z i jne rbe f t i e r inge , een kleine
Chan g ewe e f t j cm dat z i jne Na buur e n
het R y k van Kiraji of Sina zeer har t b e -
oorlogden, en o o k hec Ki t a i f che R y k
ondcr hiinne magt hebben gebragt . Hy
hebbende daer na een zeer groot e K r y g s -
magc by een v e r g a d e r c , q u am daer me d e
in de Landen der Bo g d o i t z e n en Mu g a .
len, dien h y beoor logde en v e rwo e f t e : ei
wetende dezer Vo l k enonb e f t endi ghe i t , en
zorgende, d a t z e , gel i jk we l eer , we d e r o m
mochten k ome n , om Kita^ te beoor logen
en te pl onde r en, heef t dezen aerdigen
vond b edo g t , om hen j v o o r e e uwi g ui t te
fluiten , en de z e groote Mu u r g e b o uwt ,
Over we lke het hen onmogel i jk was te k o -
men, om in te Valien. En men oor -
d e e k , dat h y di t we r k v o k o o i t h e e f t , in
het twe e en twint i g f t e J a e r zi jner He e r -
f c h a p p y e , cn v o o r des Zal igmaker s g e -
boorte twe e honde rd en v y f t i e n . In het
v y f d e J a e r na den aenvang heef t hy de z e
M u u r g e h e e l v o l t o o i t , om dac e enone indi g
getal van Me n f c h e n , we l k e , ui t het geheele
Kitaifche Ke i z e r r y k t 'zamen verzamel t
waren, daer aen arbeideden. Wa n t ui t ieder
tien iMannen wi e rden d r i eMa n t o t die
groote we r k genomen : hec we l k e zulk een
groote meni g t e ui tmaekte , da t z e de fteenen
, die tot de Mu u r d i e n d e n , malkanderen
van d'eene hand in d'andere ov e r -
gaven. De meni g t e der Menf chen was z o o
groot , dat d'een den ander in de we e g
ftond : en di t is d ' o o r z a k e , dat de z e
Muur ZOO haeil: v o l b o uwt wa s . Zy wi e r d
ook op ver f cheide plaetzen begonnen. O o k
w a s , do or bevel des K e i z e r s , een ftreng
g e b o d u i t g e g e v e n , dac , indien iemand
deze Mu u r niet fterk g eno e g b o u w d e , cn
men tuiTchen de voegen der fteenen , daer
h y aen gearbci t had , een f p y k e r kon fteeken,
die me t de d o od z o u d e ge f t raf t wo r -
den.
Het onder f te deel van de Mu u r was
met g e h o uwe , en wi l d e , zeer g r o o t e fteenen
g e b o u w t , en het bovenf t e deel me t
gebakke fteenen opgehaelc. Op andere
plaerzen is de zelve geheel van wü d e fteen
gebouwt. Zi jne ho o g t e is omt r e n t v y f va^
demen en me e rde r , cn de breecte van om-
»ent cwee vadc t t i , en me t Schiet -gaten en
T^Dorens v o o r z j en. He t bcgin v l n de z e
Muur .s van de Z e e - k a n t , in het L a n J !
fchap L e m u ^ g , niet ver re van de Ri v i e r e
Arnnr, alwaer de Ri v i c r f a e l z i eh ui t f tor t .
J a eenige my l e n in Ze e om daer een be
gm te maken , liet de Ke i z e r veel fchepen
met y z e r , artz en puin in Z e e werpen :
en z o o ma g men z e g g en , d a t h a e r aenvang
lut de Z e e is begonnen.
D e z e Mu u r is een zeer f choon g e b ouw,
f . on^v ang t , ten No o r d c n en We f t e n ;
drie g^rooteLandfchappen van K^t a j o f Ä -
»a. De Kataye r s noemen die Mu u r V ^ „ / v - of v,dtghmgh.
Zy IS ,n 't geheel twe e dui z end
mylen , volgens ho o g opge v en cn ftoffcnf;a^lT
der S ine e z en, lang : d o c h di t Iiun z e g -^'^/^; :
gen IS onwa e r h e i t ; want de Mu u r heef t
nechts dr ic honderd en t a cht i g mv l e n , of
w e l w a t m e e r d e r . in de l e n g t l M a c r d e
Mneezen willen hier me d e de boven ma t e
gi-oote van die Mu u r te kennen g e v en.
Het begin is van de Sinefche Z e e a f , en
ftrekt z i eh tot a e n d e S t a d i i / « , alwaer Be r -
gen na b y l e g g e n , en d eGe e l eRi v i e r h ä r e n
oorfprong heef t . Op eenige plaetzen loopt
z e r e c h t , en op andere we S e r om k r om,
zonder eenige opening o f l e e d i g e plaet zen;
als al leenl i/k, die naer he t Noorde l i jkf t e
Landlchap j niet verre van de St ad Sifena^
hcen ftrekken, en in h e t Landf chap Pe .
Jchina , alwaer z y oordeeldtn , dat plaet -
van geen g rooc gevaer war en , en o o k
datze me t i>
- gi^^ut g c v a t i war en , en
n dat ze me t ontoegangbare Be r g en e e -
dekt z i jn , - n oomm adaat taaic%ttfdr edeG Ge eeellee f Rc i. -
vier onder de g r o o t e PooFt heenen l o o p t :
en^op die plaet zen z i jn eenige kleine ope -
- . bui ten de groot e Mu u r , z i jn veel
Landen geheel vlak , en wo rden me t klei -
Rivieren be fproe i c , die haer wa t e r , als
Jorbruggen, onder de M u u r heen f chi e -
n.
_ De z e Mu u r is ove ral efFen g e b o uwc ,
niet tegenf taende de woe f t e plaetzen , di e
doch zeer we ini g omt r ent de zelve z i jn ;
en ook me t tegenf taende de Be r g en 5 hoewel
daer veel p o o t e g ebouwen en ftc kcen
zjjn. En op <fe ho o g e B e r g e n , en ter z y -
den , ftaen op de Mu u r ho o g e Schi e t -
toorens, me t Bor f t -we r ingen : ook z i j n
daer Poor t en g e b o u w t , alwaer de we g e n
door gaen. Omt r e n t die Poor t en zi jn St eden
cn Sterkten g e b o u w t , tot bewar inge
van de Mu u r , cn ook om dat de K r y g s -
luiden h u n n ewo o n Ingen daer zouden hebben.
En wanneer het Ki t a i f che Ke i z e r -
r y k , van het Oo f t en naer het We f t e n ,
van het begin toc het einde v an de Mu u r ,
T A R T
bhder z i jne eigene Keizeren g ewe e f t i s , |
ZOO heef t men daer fteeds een mi l l ioen,
dat is tien honderd dui z end ICrygs -knecht
c n , onderhouden , die de Steden en
Sterkten v an de Mu u r daer omt rent bewaerden.
E n alzoo legt het Landf chap Leaotung,
en daer na hec Landf chap Pegien of Pek}>%,
XanßofExan/y, Xenfi o£ Ixenfj, cn andere
Landf chappen in Sina , m 't r o n d e ,
omtrent de z e groote en wonde rbawl i jke
Muur. En indien men zulks in oud e t y -
den g ewe t en hadde , z o o mö g t men de z e
Muur me t r e c h t , onder een van de zeven
Wonderen des Wa e r e lds erkenc hebben.
D e z e Mu u r ftaet noch tot dezen da g
in hacr g e h e e l ; d o c h begint nu op eenige
plaetzen een we ini g te vervallen. E v e nwe l
zijn 'er noch eenige Ki t a y e r s , die zulks
ziende, de zelve we d e r om hermaken.
Men z e g t , dac 'er van de Sineefche
Hoofd-ftad M» « ? a f , t o t aen de z e groot e
Muur toe , een beftraete w e g z oude zijn.
D e Poor ten in de zelve zi jn laeg van deur
e n , om qua eddoende r s , d o o r g a u g t e be -
letten , of ui t te houden , die men ui t -
houden w U : en de z e Poor t en z i jn genoemt
na de R y k e n , werwaer t s zy bu"
A R Y E. 1 2 3
z i jn g ewe f t , een groote Mu u r r an achc
twintig eilen hoog ( d a t een en de r t i g
en een ha l f hout voe t i s ) aen den anderen
g e h e c h t , op te b o uwe n , om z i eh v an
die wo e f t a cht i g e Vo l k e r en te f c h e i d e n :
maer d eKo n i n g begreep d e z e v o o r z e g g i n g
niet. Wa n t na ver loop v an zeven en der -
t i g Jae r a f i y v i g g ewo rden : z i jn Z o o n g e -
Huye, d o o r d a r t e l o n g e r ymt l e v e n ,
van een Ha r t o g Chao-cao , wi e r d omg e -
b r a g t , en alzoo het ganfche R y k v e r w o e f t .
Dus verre gemel te Sineefche ber i chten.
U i t de mo n d v a n o o g g e t u i g e n , f c h r y f t
men my van de z e Mu u r i n ' t F r a n f c h ,
uit Parys, als volgr .
D e Mu u r be g r ypc in haer l eng t e , dri e
honderd m y l , d o c h men hout het v o o r
vier honde rd m y l , ter o o r z a e k der omwegen
over de ho o g e Be r g en ; van hal f
uur t o t hal f u u r , v ind men op de z e Mu u r
een T o o r n . Zy en ftrekt niet tot aen de
Z e e , maer volgens verhael van z e eke r J e -
z u i t , die aldaer is g ewe e f t , ontbr e ekt
daer omt r ent twe e en een hal f my l a e n ,
' t geen men me t Paliffäden heef t v e r v u l t :
de hoog t e is vier v adem , en z y is z o o
b r e e t , dac acht menfchen te paerd daer
beneffens malkander op reiden können.
tcnwaerts ftrekken, we z cnde we inige , en ^ Du s ver re faet ber icht m y van PAT^/S t o e g e -
anders geene Poor ten v an ouds in de z e ^ zonden.
Muur , als die naer eenig v r e emd R y k | Een ander b e n c h t dat aen my m hec
u i t z i e n j d o c h h e d e n , v e rmids den T a r - , Ho o g d u i t f c h ui t Sma toegezonden i s ,
tar Sina bezic , z i jn 'er z o o hier en daer 1 fpreekt vertael t v an de z e Mu u r als vol g t .
doorgangen gemaekt . En h e t i s b y z o n d e r , j V a n ouds wa s de Sineef che R y k s - z e -
d a t d e S i n e e z e n f c h r y v e n e n z e g g e n , d a t ' e r , t e l in Na n k i n g , maer t e g enwo o rdi g is de
alleenlijk twe e R y k e n in de Wa e r e l d z i j n , ¡ zelve na Pekjng over g e b r a g t , di cht b y de
die Sina en T a r t a r y e zi jn , en dat de z e : groote Mu u r : we l ke Mu u r voor meer als
M u u r g e b o uwt i s , om de zelve te f che i - , twe e dui z end en zes honde rd Jaer , v a n
den. Du s ver re opgemelce Slavoni fche
Andere Schr y v e r s lüc Sineefche ber ichten
, fpreeken daer van aldus.
Cnixihoan, de v y f d e Ko n i n g u i c het Si -
neefche ge f lachte Chin of Km genaemc ,
ftichtede de groote M u u r , op het twe e
honderd en zes en v e e r t i g f t e Jae r v o o r
Clmßi geboor te : ( we l k e J a e r c yd dies
eenigzins ver fchi l l ig zoude zi jn ) van dezen
zeggen de Sineezen , dat hy W y s en
Vei-ftandig w a s , ja de k l o e kmo edi g f t e i n
oorloge van alle de Sineefche ftammen
h y vraegde in 't zefde J a e r van zi jn regceringe
, nae dac b yn a der Ta i t a r e n
de Sineefche K e i z e r , genaemt Cienchu'
mang g e b o uwt w i e r d , tegen den aenval
der bygelegene Ta r t a r en : de z e Mu u r bevat
äwingland geworden wa s , een Wa e r -
z e g g e r , wi e dac na hem z i jn R y k z o u -
de vcrdelgen , en hem wi e r d ge antwoor d
Huje , het welk de Tartai-en zi jn , daer -
om heef t hy in der y l , van de Stad Km,
leggende in de Provint ie Xienß, tot aen
den Oe v e r van de Sineefche Z e e belaft ,
längs zi jn Gr enz e n he en, i e d e rLa n d f c h a p
dr ie Provint ien , als Peking > Xanß en
Xtenß-, zy is lang in een r e cht e ftreek, z e s
honderd en v y f t i g o f z e f t ig Fr anf the my -
len , d o c h volgens z i jn kromt e , we l omtrent
d u i z e n d j zy is o v e r , en o p z e e r h o o -
g e Steen-kl ippen g e b o u w t , heef t op de
iioogfte plaetzen Schiet - toorenen , we r -
dende op de ver te van ieder m y l , drie of
vier Sterkten o f To o r en s bevonden te z i jn.
Deze Mu u r eindigt in de Provint ie Xienß-,
welke grenf t aen de We f t - T a r t a r e n , v a n
waer de Gec f t c l i jkhei t Lama, g e n a emt ,
hiinnen oor fpronk hebben , als mede aen
Tibet, een Vo r f t e n d om of klein Konink -
2,'k , dat op z i jn zelve b e f t a e t , en aen
e Landf chappen van den Mogol, v an
waer veele Koopluiden ov e rkomen tot in
de Stad Ziningh, onder bov en gemel t e
Provintie Xienß. D e z e Mu u r is b r e e t ,
zeven of a cht v adem , cn hoog omt rent
Q ^ i zes j
im
li
« i * y