hi
iï:
J I S N O O R D
logen hebbcn de Inwoonders voor henen
den Landbouw daer zoo wel nier kennen
ga flaen.
De Inwoonders Kebben met de Slnezen
ecn en den zelvcn Gods-dienft : aenbidden
ook Beeiden en A f ^ d e n , en hangen
de Leere van deyerhuizinge der Ziele, van
het een in het ander lichaem, aen.
Men heeft ' e r , \ geen iets buitcn geinecn
, en van andere Volken ganfch verfcheiden
en besonder i s , zekere danzende
Pricftcrinnen j of liever duivel-jaegftei
want zijnde dezc duivel-jaegfters gehaelt,
om de krankheden uit het een of ander
hiiis tcverdryven, of een rampzalig nootlot
af te weeren, of fpookzeien ( zoo miffchien
eenige gehouden werden in huis te
zijn) uit te dryven. danzen en fpringen
die nacht en da^, zonder op houden, onder
het geduurig flaen op Trommelen en
Bekkens. Martjn ge tuigt , het zelve by
de Sineezen, door de Vrouwen van die
Volken, die met de Tartaren in Sina oorlogdcHi
te hebbeo zien doen : ja had zieh
wel grootelijks verwondert, o pwa rwy z e
die Menfchen j al danzende net zoo lang
konden uitharden : en hoe de kranken
zulken geraes eûgeklank van deze danzende
Vrouwen konden verdragen.
Het Landfchap van Leaotwig heeft verfcheide
Bergen. Ten Noorden van de
Hoofdftad Ltaayang, leid by de Vefting
Chuntting, it'^GTg Hnnglo. D e B e i ^ T « -
tuon legt by de Stià 7<ringpen ^ en de Berg
t^anfung by de Stad Guaaning , en de
Berg Lmgxen by de S t S Tteiing. Ctt is
die Be r g , op den welken de Vefting
Xitnghai, een Eiland , jn , of aen Zee
maekt. Ljew^un is een Eiland by de Stad
Knl, en TdohsA is een Eiland voorby de
Stad Ningyuen , en word met Schepen ,
cm de veilige R e e , zeer veel aengedaer
De Berg Changée loopt by het begin-van
de Groote Muur tot in Tartar)-e, en is
e n 0 0 S T
In den Jare 1685 , zijn in aen*
gekoraen vreemde Gezanten, diegezegt
wierden ^ynsbare aen het Sineefche R y k
te zijn , waren genaemr Cani ofSinangi;
zy quamen uit het Noord-ooften van achter
de Mu u r , dat is uir Tartarye.
Volgens de vertaling der befchryvinge
van Sirra , door Vader MagtlUen gedaen t
ZOO is het Oofter Tartarye lütgeftrekt,
van het Landfchap Lcaotnng Ooftwaerts,
-yder als f jpan , het bevat 't Landfchap
Niuche , benoorden Km-ta, en dit van
Niulham, benoorden Ninche, en het Landfchap
Tiffy , beooften ?Jinche, en het gewcft
fek.0 * , Noord-ooften van fapan ge- •
zeer groot en hoog. Hy heeft een Meir
van bykans ecn onmetelijke dicpte, en van
tachtig iladien g r o o t , uit het welk twee
groote Vlleten hunnen oorfprong nemen.
i ) i e n a ' t Zuidevloe i t , hectTalo: die na
het Noorde en daer na , na 't Oofte ke rnt ,
heet Ontntmg.
De Riviere Leao y welkers ooriprong
in Tartarye buiten de Mu u r i s , ontlooft
haer , beweften de Veiling Sanuan , in
den Zce-boezem Zang, en is na 't Werten
inzonderheit broekig, en heeft Oevers
zeer dik met flik bezet. Dus verre uit
Martyn.
In het Landfchap Leñutung vallen zeer
veel droogevruchten , welke door geheel
Sinti te koop werden gebragt.
legen.
XMnhay en is geen Eiland volgens M» .
ftllaves, ma er tegens de mening van Aiartjn
ecn fterkte , zeer va f t , en wcl gelegt,
van de natuur en konf t , zoo datze zoude
können betwiften , de befte van Europa:
zy legt aen ' t vafte Land , niet verre van
de Zee , tulTchen het Landfchap Pekim en
Leaotmg.
In het Sineefche Landfchap Leaotting,
byzonder omtrent de Groote Mu u r , is
veel vlak Land.
War de Heer £ . Tsbrants Ides, gewezen
Afgezant van hunne Czaerfche Majefteiten
in Sina, van Leaotung en andere Piaetzen
, in een Brief aen my zegt ^ uit het
volgende kan werden gezien.
Zijn Ed . verwondertzich, dat het Landfchap
Leaotnng buiten de Sineefche Mu u r
leit, om dat tot noch toe alle d 'Eu r o -
piaenfche Schryvers het rcgendeef fchryven
; hy kan hier vaft op ga en, dar het
ZOO is, wanr toen ik het in zijn Ed.Ka c r t
z a g , hebbe ik werk gemaekt, my daer
over na de wacrheir te bevragen, en hebben
my alle Stneeren, dien ik daer over
hebgevraegc, en byzonder een gedoopten
Chriften Sineefch, van wien ik met groote
koften een Kaert van Sina , op graden
afgedeelt, hebgekof t , hebbende hy zelver
in Leaotttng geweeft , o n d e r n c h t ,
hoe zy zulks naeukeurig ondervonden
hebben: de Ooftelijke en laetfte Poort van
de Muiu- word de Leaotunger Poorte genoemt.
Ik kan fchier niet uitdnikkcn ,
hoe vreemt het my voor k omt , dat de
geene die in Sina, als Gezanten van den
Heer Generael uit Baravia, voor dezcn
gezonden zijn gewe e f t, zoo jammerlijk
van het Noorder en Oofter-deel van Sina
en Tartarye fchryven , en oordeelcn daer Dit xirin
van als de blinde van de verwe. Van de
Stad Kirin, gelegen in Niuche, daer op
diene , dat daer meer dan cene Stad i s , ""bV^j!'
maer vinde gecn Kirin : zy leggen aen den "'¡"8 mc-
Vliet Schingar : de plaets daer den Chan is fija!"'""
I r . ' i
a ^BB
denen
dices geffiMkt.
T A R T
iiit gefprooten , is geen Vaftigheit, maer
ecn placts yl van wooningen ; hy is cen
Zoou uit een Taifcha geflacht, o fKo n -
taitfcha, dat is 200 veel als een He e r , die
ccnige hondert Oeloes, of Horden volk
onder zieh hebben, en is h y cen Mangur,
uit Mangin, 't welk íuífchen en midden
in het Land Niucheu legt. De Mongalen
hebben cen hoogen Heilig op hären aert
als Hooge Priefter, die heerfcht tc gel
i j k , ..is genoemt Koetoegt j zijn Broeder
he e t , Aúroi Sai» Chan, en de derde
Broeder, Elut Chan, deze drie beftieren
ganfch Mongalen Land , dat zieh
nu alles genoegzaem onder de befcherming
van den Koning van Sina gegeven
hectc.
Den Dalai Lama, of alderhoogfte Ta r -
terfche Priefter en Paus , heeft zijn zitplaets
om de We f t in Baranfola •. dees
heeft ook zijn eigen Heerfchappyen 3 aen
dezen gelooven de meefte Mcnfchcn in
Tartarye ;' omtrent de Groote Mu u r ,
ganfch Kalmukken La n d , ja veele in Sim
zelver, hy geeft v o o r , dat onfterflijk
i s , en vercoont zieh daeglijks aen
die zieh komen voor hem buigen , en
raed vragen , of gelukkig of ongelukkig
zuUen zijn in een Jongelings * geftaice,
: by brandende Kaerzen in een donkeren
hoek : zoo dra hy fterft, is een ander in
zijn plaets, die de zelvige kleeren aen
heeft, en hem een weinig gelijk i s , en
blyven de arme Kalmukken in de meeninge
, en ftofFen daer o p , dat hy;oDfterflijk
is : ik hebbe zelver een Kalmuk in Sina
tot mijnen dienft gehad , die hem bedient
heeft, en van hem weg geloopen was
die 't alles wift te verhalen. Als ik niet anders
weete , zoo hebben hunne Czaerfche
Majefteiten Vrede mec de Moegalen
hooren ook noch niet anders. Da s ver
gemelte Brief.
Dewyl de groote vermaerde Sineefche
Mu u r te vooren dikwils gedacht
i s , en dicht ten Noorde voorby het geweft
van Leaotnng l o o p t , cn aldaer begint
of eindigt, zuUen wy de zelve hier
befchryven.
Croote Sineefche Muur, die Tartarye van
Sma [cheit.
D' E Heer Tiiomas Hjde fchryfc
in zijnen Brief, van de Maten en
Gewigten der Sineezen , aen den
Heer EAmrÁ Bat-nard, ProfelToor tot
Oxfort, aldus van deze groote Sineefche
Muur.
Die groote en boven mate wonderhjke
M u u r , ( welke ycrbufi onder de zeven
R Y E. i i p
wonderen des Waerelds wil getelt liebben)
gebouwt door de Sineezen tcgen de invalien
der Tartaren , fcheid Noord-Sina van
Tartarye , omtrent op de ^oorde r breete
van twee cn veertig graden.
Deze Muur begint ten Wcften in hét
Landfchap van , cen der vyftien
Landfchappen van Sina , omtrent op de
acht en dcrtigfte graed, Noorder brectte,
niet verre van de Hoang-Ho, dat i s , Geek
Rivier: die op de Noorder breette van
1 ea dertig graden , uit de Meiren, die
de Zuid-zyde des Bergs Omnlen zijn,
zijnen oorfprong neemt. Be í ^ e k n d e van
daer de Weft-zyde van Swa, en vloeyeni
de v o o r b y het uitterfte We f t - e i n d der
M u u r , treed na 't Noord-oofte in Ta r -
tarye: zy wend zich van daer na het Zuii
d e , en keert onder eenen booge van de
zelve Muur , op de lengte van honderd
en een en dertig graden , ( befpoelende
in het Wefte binnen de "Muur, de
Vefting en fterke Stad NmgHia Hoi) in
Sina: welk zy dwars na het Zuid-oofte
doorklooft, tot dac zy haer wa t e r , op
de Noorder breette van vier en dertig graden
, in de Indifche Ooft-zee of Oceaen
ontlaft.
Aen het Weft-einde Van deze Mu u r ,
eene Kaerte van het Ry k i Sw^ , (di e
omtu Hjde zeit van eenen Engelfchen
Koopman , forü IVhite, gekregen te hebben
, ) Iceft men zeekere Sineefche merktekenen
ofletteren , die dus luiden , Chochang
Ching Ki SH , Chi Leaotung Chi, dat
i s , het gebouw der lange Mu u r begint
hier, en eindigt by Leaotung. Strekkende
de Mu u r van daer na 't Ooften, zy fcheid
het ganfche Noorder gedeelte van Sina,
Via Aíocu Ta^u , dat i s , MogoUTartarye,
tot datze eindelijk, voor by het
Landfchap Leaotung gekomen zijnde, in
de Zee van Talo Ktang , of anders ^ang,
d a t i s , Me i rva nr ^ /o, t r e e t : te weten in
dien Zee-toezem, in den weiken deVliec
Talo uit Tartarye valt, die ten Noorden
uit die geweften af zakt: ahvaer het Meir
legt, dat op Mogol TartarfcJi Changan
Naur , dat i s , ^Vitte Me i r , gehecen is:
te wcten, het zdvc Meir, dat in d cLa n d - -
kaerten cn 'Aerd-kloorcn byna in cen zelven
klank, na de ItaJiaenlche wyz e van
fpdling, CiMgítnor gefchreven word , cn
op Sincefch Nga» ^mg Kiang, dat i s ,
Freedzaem goet Meir, gehetenis.
De Riviere Talo , zoo Martyn gevoclt,
uit deze geweften voornoemt afzakkende,
ontlaft zich einddijk in den gemelden Zeeboezem
, die het Noord-Sina , ten Oo -
ften , fcheid van het hangend Eiland
Chiaoftan, dat by Martyn ,
i '
1 -,