"i^S N O O R D
brcet i s , cn in »t Zuiden heeft ecn groote
maelftroom , daer alle de Schepen na toc
getrokkcn we r d en, en nooic wcer van
daen kunnen geraekcn , dierhalven geeo
Javaen of Balier bcftacn dürf t buitcn hct
gezicht van haer Land zieh om de Zui d
te betrouwen , al zoudenze haer gelicele
Jonk mct goed en ai lacen dryven , en
roeyen mec een Schuitje na Land toe.
In deze maelftroom ftaet een groote
Boom, genaemt PohonPuHnengi > onder de
welke hct voi Schepen en vacrtuigen ftaet,
die van alle kanten door de ftroom derwaei
ts gecrokken z i jnde , aldaer vergaen
mocten. Op dien Booms takken wo o -
nen overgroote Vogel s Gerocda genaemt
het welk zy willen , dat Grißoenen zijn
ZOO groot en fterk, dacze des nachts
in deze Landen vliegende , een Olyphanc
o f T y g e r tot haer fpys kunnen we g voeren.
Zeeker Javaen nevens anderen met zijn
Jonk derwaerts gevoert (verdichten z y )
heeft zieh aen des Geroedas vederen vaft
gehouden , en is door de zelve weder in
J a v a gebragc, waer op hy 't bovenftaende
aen zijne Landslieden geopenbaert
heeft.
AendevoomoemdeBoomwaiTenvruchtcn
de Calappus of Kokos-nooten gel i jk,
genaemt SonpaHzsngi, de welke afrallende
, tegens de ftroom opwaerts dryven ,
en z omt y d s , doch zeer zelden regens de
ftranden op de Landen v&n^mèoina. Banda
, enz. daerze gevonden, en in groote
achting gehouden werden.
Het vcrdichtzcl van de groote Vog e l s
moet al zeer oud z i jn, want in de Mo r g e -
O Ö S T
;em, fid immtnfx efi magHÌtttdinis, ajHf»
ìiÌM vidnmt aves pleraJijHi alarumpcn''
in longitHdini continert dnodecim pajfu« >
fpißfidinem vero ejm proportionem tenere longiiudintst^
rotum avis corpus pcnnis in porpora
ttone rejpondere, avis vero ipßi tanta forritit'
dinis, HC fola fine alitjHo admnicftlo Elcphan-^
n capiat Q- in ßiblime fiißollat, ^c.
Dat i s :
Men vind noch andere Eihnden boven
Adadagafiar , Zuidwaer t s , daer mcn bezwaerltjk
by komcn kan , wegens de ihellen
drift van 't water , alwaer op zeekere
t y d v a n h e t j a e r , een zeer wonderlijken
Vogel zieh o p d o e t , die genaemt wc r d
Rhc, hebbende de gediente van ecn Arent ,
doch hy is van ecn jvonderlijkc grootlieit ;
die deze Vogel s gezien hebbcn , z eggen,
dat zommige vedcrs twaelf treden lang
zijn, en dik na gelang, ja dat deze Vog e l
ZOO fterk i s , dat zy zonder hulp , een
'lanc in de lucht kan ophef -
fen , enz.
* En onze Amhointíen of nabuurige
Boeronex,e», weten ook te zeqgen, d a t o p
eenhoogeKl ipvan Äe rwZ u i ^ - z y d c , voor
dezen cenige groote Vogels gewoonc hcbben,
dieze mede voor Geroedoi hielden,
de welke den voorby vaerende moeyelijk
vielen, tot datze van deJavanen met Picken
dood gcftooken wierden. Mae r de
BoHpetH^i^ngi gilTe ik te zijn zodantge groote
noten , die men Calappa Laut noemt,
dat i s , Ze e -koke r s , die de onze Kokos
di Maldiva noemen , in de groote van
een h o o f t , zoracyds enkel r , doch meerendecls
dubbelt regen malkander ge-
Een rare en duure N o o t , waer
, .^ groeyt
landfche Re i z e van / l / m w V e n e - ' v a n m e n ' t f t u k t e g e n s 8 0 , i o o , c n i 5 oRy k s .
tiaen, werd gewag gemaekt van dierge-! daelders zelfs in Indien betalen moc t , na dat
lijke Vo g e l by hem Ruch genaemt , de | ze klein of groot zijn , en het moet al een
welke omtrent Aiadofafiar, of daerbezui - groot Koning of magtig Sincefch z i jn, die
een daer van heeft : Jae geen Koning in
de Indifche Eilanden , mag zieh berocmen
werden.
Dit zijn de voordzn vinMarcw Paulis.
Sxnt dr ali<t inßtU ultra Madagafcar verßs
meridiem , fed ijua dißicillime adiri pofitnt,
propter velocißiTHum Maris cnrjitm, ^ in Ulis
certo anni temporeapparetmirabilii fpeciesavis,
qii<t Ruc appellatur aquila ijuide/n habens
een volmaekte Koninklijke Schat te
hebben, die geen Calappa Laut bezir. Zy
groeyt aen een onbekende Boom in 't hert
der Ze e , de welke de natuur tot noch toe
voor menfchen oogen verborgen heeft gehouden
j van de vruchten komt ' e r zomtyds
den aen fchierontoenaekbare Eilanden gezien
» Op hec Zuid-hnd mUniia if^ä eeruemt, en wel b;rzondei aen e«n Eilind. geheeten , ca de
Vifte Ruft daer tegen over , heefi mcn la den laete i «57 Vogel aeiien gevonden vin ongcmeene eiooi« ; Schipper
m/toáí r/^mwi . eniijn Scheeps Volk , waer van'er veele my zulki iiebbengeiuigt, heeft'-
de aeide , da« fict een »einig vetheven was , op zantgiond wjten gelegt, hebbende de hoto- • —
meeidet, ODdet breet uicgeiet , gaende fchuins , boven fmalder toe, de openin_g omjoog,
Vjdem , cn de omttek giootei als van íes man omvademt bn werden. Deze neßen zi)o zoo llyf en iicm . , "< v
dooi mjllundei gcvlochjcn , dat een man die niet bewegen kan , hoe ftyf en lleik hy 00k daei tcgen aen dOHWt
de takken dior deje neßen van gevlochten zijn , hebben de dikte vao een gcmecn taUioiir , of een nuns srm, ei
de Mmmige zoo zwaer , dat «en man da«i aen genoeg le diagen heeft : binaewaeiis ag men zjcInet takjes ci
bladerci; geplaetft , mcn vont'ei vederen en visgtaden in, dier eo was geen openinj; als boven , alles was zcet kon
ßig gevlocÄien . een dezer neßen «.ieid aen fcrand geflooken , en hst gaf vuut als of 't van «en gcliecl buis was
nc deze ließen op uiihoeken t'Zeewaetts te flaen.
De Vogelen welke deze neßen bouwen ,
Tonden van drie klaeuwcn
Cazuariflen , doch Vj moei
datde Otilen boog, en osdci 11
Luiden oict gezien , maer wel heeft n
VOCI Happen g<
welke van deze Voeclcn fcliynen te zijn , gc ...
gchad , dl« de Cazuariflen niet en hebben . en könne
. dai 'et geen Vogci als door vlicgen in koodc komeu.
T A R T
A R Y E. 169
het lijf komcn. Di t witte water komt eerftelijk
tyds d'ecn of d'andcr op te dryven in de
MAldivis, aen de Weft-zydc van Sumatra,
en Javaes Zuid- zyde , dierhalven zy zoo
duur en raer is: dacze by deonzenvcrdigc
echoudcn , of door ecn grooter misverüana
vermengt werd , mct de Calappusnoten,
die op 't Land van de Maldivifihe
Eilanden walten.
Als ik nu de Javanen te gemoet voerde,
dat onze Schepen bezuiden Java een groot
Land opgedaen hadden , en Jaerlijks uit
Holland körnende, zeer verre om de Zui d
Zeilen , en 't zelve Land in't gezicht krecen
, doch nooit of zelden Menfchen
daer op gezien hadden , antwoorde zy
üeden , dat zulks waer wa s , dat een zulk
Land ter z yde van 't voornoemde Lautkjdol,
en.recht achter Java gelegen zy ,
en datzc daer van kennis gekregen hebben
door vier Javanen, de welke wonderbaerlijk
van 't zelve ve r iof t , en weder op Java
gckomen wa r e n , verhalende dat op het
zelve Land zeer groote Vr ouwen zonder
Mannen wo onden, die zoo greetig nae
vrcemde Mannen waren , datze de zelve
om ftryd , en een ieder op 't fterkfte i
haer t r o k k en, en daer door dikwils
ftukken f cheurde , gelijk haer makkers
wedervarcn wa s , doch zy met hun vieren
hadden zieh by de Koninginne zoo b n g
verborgen gehouden , tot datze gelegentheir
kregen ecn vlotje te maken van' t wc t
nige hout dat aldaer v a l t , waer mcde zy
iieden de Zuide wind waernemende, en
na 't gefternte recht Noorden aen houdende
, nae weinige dagen zeilens weder op
f^va aengeland zijn.
Ik moet hier iets by v o e g en, 't geen in
de Europi fche fchriften noch weinig bekent
i s , dat men in zommige Scheeps
dag-lijften , de Zce tuflchea Banda cn het
wen vind Zuid- land, Mclk- zee genaemt v ind, waer
»L'^di'^ van de oorzack is , d ewy l de Zee aldaer
vooi v«i Jaerlijks tweemael wi t werd , 'i welk de
ja«iteeft onzcn het witte water noemen , waer van
r'"hVt genoemde kleine wi t te wa t e r , het
wawiinda cerfte aenkomt , by een donkere of nieu-
^^^ ^ Tunius, cn het
warc.'tge-groote o f t w e e d e , by dicrgeiijke don-
Sg« kerc Maen ifi Ai i g u f t u s , na dat de Zuidffr
«/ c,r- ooflc wind vroeger , of later fterk doorÄ
g t r wa e i t , de welke aldaer oin die t y d een
h^PwKi' Regenwecr ma c k t : by daeg is de
omtrent Zee gcHjk ander gemeen water j maer by
¡a Ííid^n nacht zoo wi t als Me lk of Sneeuw , en
«n. : «'k ZOO helder , dat men water cn lucht qua-
" lijk onderfcheidcn kan , gevaedijk als dan
mct kleine vacrtuigen te bevaeren. wy l d e
Zee ook by ftil weér groote dyningen
maekc, die men wegens de klaerhcit van
verre niet bekennen kan, eerzc iemsnd op
geheel uit het Zuid-ooftcn , daer de
Eilanden Babber, Tenimmcr , en Timor-
Laut leggen , cn miffchien gchcel uit die
groote Bo g t , de welke het Zuid-land met
Nova Guinea ma e k t , blyvende zoo ftaert
tot in September, wanneer het doorwind
en ftroom , allcnkskcns om de We f t gevoert
we r d , met groote breede ftrecpen
^mboina cn Boero voorby , tot omtrent
Beuton, alwaer het zieh allenkskens verlieft
, houdende zieh zoo afgefcheidcn
van 't andeie Zec-water , als of het met
een ftreep afgepaelt wa s , 't welk de onervarene
Zee-lieden dikwils by nacht fchr i k
veroorzaekt, meenendc datze fcliielijk op
een groote droogte komen.
Dit wondcr werk der riätuur heeft tot
noch toe niemand kunnen doorgronden,
waer van daen deze Nacht-lichtende eigenfchap
des Zee-watersveroorzackt wc rd;
Mcn gift wcl het naefte te zijn eenige
Zwavelige dampen , de welke de grond
van de Zee by dat onf tuimig weer uitwaz
e m t , want dat de zelve mer Zwa v e l bczwangert
zy , gctuigen de veele Zwavel -
bergen en VulkanilTen, de welke mcn over
al in de Zuid-oof ter Eilanden v i n d , en
mifichien noch meer op het Zuid-land :
doch dit aljes is noch onz e eke r , en de
Ojjmici zoude miflchien eenige opcrting
kunnen doen, de welke nacht-lichtende
waters kunnen maken.
Men mögt hier ook vragen wat dan
Lucach , Beach, en Maletur voor Landen
zijn, die men in zommige van onze Kaer -
ten gcfchreven vind op dat L a n d , 't wel k
wy Zuid-land ,of Holiandia Nova noemen.
Ik antwoorde dat zulke namen miüchien
genomen zijn uit de onzeekere en donkere
reizen, befchreven van Marau Vaultu , Lit. j.
en VartomMmu, de welke miflchien door Cap. w.
het verhael van anderen misleit, 't groote
Eiland Tmor voor 't Zuid-land aengezien
hebben : want op Timor vind men noch
de voetftappcn van Ii et woord Maletur in
Malet0 by Keylakp op Timors Noord-zyde
gelegen. Du s verre gemeke Br ief .
Het verdient zijn aenmerking, hoe op
een der Eilanden Ladrones, ondcr de bruine
Menfchen , welke aldaer woonen , en
alle wilde naektloopers zi jn, by de Nede r -
landers een wi t Man wierd gezien j üxen
möge gilien , dat deze aldaer uit 't een o f
ander Schip te Lande gcraekt i s , geweef t ,
o f anderzins dat hy van 't eene Ei land op
het ander , uit de hoog Zuide l i jke , miffchien
vafte Kuf t is gekomen , alwaer we -
gens de koude , de Menfchen cen wi t t e
verw moeten hebben, als in deze Landen,
waer ui t dus te befluijen zoude z i j n , dat
Y om