y
N 0 0 R D
voor gevcnde, cn weten de vccren zeer
net in doozen te pakken.
Hunne wapenen zijn Pylcn en Boogcn,
bcnefFens Houwe r s , de Japanfche Ho u -
wers zeer gel i jk, mec een dun zilver rantjc
om de pket bellagen. Zy dragen de zelve
aen een draegbanc. De Pylkooker is met
e'en bant om'hun hoofd v a f t , op de rechter
z yde hangende. De Boogen zijn vier
en v y f voecen lang, van Elzen of Ef lchenhouc,
en de Pylen een hal f eilen lang, zeer
behendig gemaekt., cn voor aen mec een
Harpoentje van riet, en met zwarc ver - f beftreeken : zoo dac de g e en, die
r mede gequet f t word ; terftond moct
fterven.
Z y hebbcn ahyd , waerze gaen , Py l
en B o o g , bcnefFens een Ho uwe r , op z y -
de ; waer mede zy ook in 't Bof ch lopen,
om grof Wi l d te fchieten , als Beeren,
Rheen, Ha r t e n , Lknden , en ander by
ons onbekent g?dierte ; ook allerlei gevogelte.
Wanneer zy eenige van hunne vyanden
gevangen bekomen, die dooden z y in dezer
voegen. De gevangene word recht
overeindegef tel tj met het boven-lyf naekt,
cn de armen of banden in de z y d e g e z e t :
alzoo ftaende , word hy van vier perzoonen
vaft gehouden, rwee aen de armen,
en twee aen de voeten. Al s dan ver fchynt
ccn v y fde perzoon met een knotze , daer
eenige zwaerre van y z e r voor aen i s , die,
gepaft hebbende , hoe hy den lyder treffen
wi l , tien o f twael f treden te rüg treet,
en komt dan, de knotze om' t hooÀi flingerende,
al danzendeaen, en t'elkens(met
beide de banden de knotze gevat hebbende
) een flag in 't kruis van des lyders rüg
brengen , tot dat hy den geeft geeft. In
dier voegen worden mede de geenen geftraft,
die bevonden wo rden, met eens
anders Wy v e n o fDo cht e r s onkuisheit gepleegt
te hebben. Du s verre uit boven gemelte
befchryvinge.
Het is aenmerkelijk , dar de laf t , die
onze Zee-luiden op dcze Reis mede was
gegeven , behelsde, dat zy in Ta r t a r y e ,
dat men noemde , een Ri v i e r , genaemt
Polyfange , zouden opzoeken : cn
dat men namaels heeft o n t d e k t , dat een
zeekere groote Ri v i e r in ä ä « , die by de
Sineczen Hoen Ho, dat i s , drabkge Rivier,
g enoemt i s , van de We r t -Tar tar en, («^ie
ter t yd van M. Panlw , Sina beoorloogden,
) PoUfangan wierd gebeten. Wa e r u i t
waerfchynlijk de dwal ing, dat men in Oo f t -
Tartarye, welk men Katay mecnde te zijn,
ccnRivicrPo/^yäs^iZocht.gerezenis: doch
asmiflchiendeRivier^war AaPolyfange der
ouden. Gel i jk men mede aldaer cen Vo l k ,
S T
• Mangi g ena cmt , vergeeß heeft gezogt ;
dewyl dat woord zijn oorfpreng heeft van
het Tartars woord A^antzjt, dat BarLicr
gezegt is : cn dus benocmdcn de Tartars
de Sineezcn. Wa c r van dan ook de dwaling
is gekomcn, en noch by de Oof ter -
fche Volken b l y f t , dat men meent Aiaiigi
cen byzonder Volk buitcn Si/ia te zijn.
De Japanders, die op den Tare i (Î45 met
een Schip lagen in de Bacy ot Inliam Namboe,
toonden aen eenige Nederianders op
Tapanfch Papier , cen Kacrtje van klein
beftek j begrypcnde 't Land van fapan,
Korea , de Kuf t van Sina , de Muniibas.
de Zuid-zee , cn mcer andere Landen en
Zeen : ook het Land, 't welk de Hollanders
op twee en veertig graden. ftrekkende
Oof t -noord-oof t van de Noord-wef t
hoek van Japan, tot honderd en v y f t i g ,
of honderd en zeitig my l en, dacr z y tuf -
fchen Jnpan , en "t zelve geen doortogt
beoogaen , gezicn hadden , en vcr t rouwden
't Land van feffo tc zijn : en dat hun
tot de Zeven en veertig graden, en mec
fchyn van noch verder te ftrekken j by
gebleven wa s , eft in de gemeide Kaerte
wel omirent de tachtig of honderd mylen
van fape» afgefcheiden fciiecn te leggen,
en ook t'eenemael aen de Kuf t van Amerika
te paelcn. Wy d e r s zagen zy in deze
Kaert Tar tarye geheel in 't Land leggen.
De Japanders vraegden hcn derhalven,
hoe het niogelijk zoude zijn , dat zy na
Tartarye zouden kunnen vacren, nademael
het zelve t'cenemael in 't Land gelegen
wa s , en men daer met geen Scliepen
konde omtrent komen. Wa e r op d 'Onz e
den Japanders berichten, hoe a endeOo f t -
kufl; van Ta r t a r y e , op zes en vy f r ig graden
Noorder breet te, in cen Landfchap,
genaemt Katay, een groote Rivier , die
wel t a cht i g , tnegentig , of honderd my -
len Landwaert in was i l rekkende, geheeten
Polyfmge, in Zee uitloopt : aen de
welke eenige treifelijke Koop-fteden , als
met naemc langy , Brcma en Kambal» gezegt
waren te leggen.
D e bevelen aen onze luiden gegeven ,
hi e ldenin, dat z y , verlatcnde het uitterf
lcNoord-eindevan meteenNoordweile
koe r s , de Kuft van Tar tarye (palende
, volgens de befchryvinge , op v y f
en veertig graden , aen a ent edo e n
hadden : als wanneer zy , längs de zelve
zeilende, op zes en v y f t i g graden, Noor -
der breette , de Rivier Polyßtnge , nefFens
eenige dacr aen gelegenerykcKoop- f teden
zouden vinden.
D e Japanders waren zeer begeerig, om
Kaerten van Tar tarye te zien , die onze
luidcn nict hadden.
D e
T A R T
De Noordhoek van Japan , zoo in de
hier Landfche Kaerten is v e r toont , word
by Japans-vacrdcrs geoordeel t , meer naer
fejfo toe , uit te ftcekcn.
De zeden van de Jeifofche Inwoondcrs
zijn tcn deelc Japanfeh , en ten deele Sinccfch
, en voor de reft Tar tar i fch.
In %pan , en zelf tot Na»gez.akki toe ,
word Zalm uit feJfo verfch tc koop gebragt.
In feffo draegt men f chor t en, 't weik
noch in Sina noch in fapan, maer wel in
Tartarye gebruikelijk is.
Zoo wel Mannen, Vrouwen, als K.mderen,
hebbcn gatcn in d'oorlellen; doch
de Japanders en Sineezcn niet: zoo datzy:
dat met de Tartcrs gemecn hebbcn.
Van het Land Jcffo heeft men in Upjtn
weinig kennis, vo^ens bericht van den
hooe eeleerden Heer ServatiftiClayius, bedienlel
( in z i jn l c v en; de s 'Godde l i jken
woords op Batavia , aen my gedaen. Al -
leenlijk (zegt h y ) weten zy te z eggen, dat
'er in voorige t yden, door laft des Kcizers
aldaer'eenige tochten Landewaerts m ge.
fchied zijn : maer dat de uitgezondenc ,
door gebrek van levcns middelcn, gedrongen
waren vruchteloos weder te keeren.
Andere geven voor , dat zy aldaer wüde
woefte Menfchen gevondcn hebben, levcnde
van de J a cht , met Pelteryen bekleed, welke
hen , door onkonde van de T a e l , geen
befcheid van de grootheit des Lands konden
geven j doch door hunne gebaerden
fcheenen zy te kennen te g e v en, dat het
zieh zeer verre om de No o r d uitftrekt.
/apa» , zegt gemelte Heer , is een vergadering
, koppel of drom van Eilanden ,
werdende zulks by de Japanders en Smeezcn
beveftigc, en grenft in het Wef t en vr y
nader aen Korea, als de Kaerten het plactzcn
A R y E. 137
fpreekt", tot locm van lapan, aldus. Dit
Land ü gehoorcn in de wiege x,elve van de
Zon. Wy noemen het, met een fierlijke» Inlandfchen
: wevd ook door dien we g veel z yde
in iapau , over Korea uit Sim gevoer t , en
betalen de Koreers zoo wel aen de Japanders
, als aen de Sineezen fchatting.
D e voornaemfte Koop-ftedcn in . .
die in de boven- reize, na het Keizerlijke
Hof leäo , (volgens bericht aen my van
den hoog-geleerden He e r Cleyer, vermaerde
oppcr-arts wcl eer , en Ka e d van J a
fticie op Baiavia , en eerder Opperhoof d
van des Nederlandfchcn Maet fchappys
zacken op lapan,) doorgetogen worden,
zouden meeft aen de Zee vaft gehecht
zijn : en het geheelc L a n d , dat men te
water genootzaekt is op te rei zen. is nict
dan een gebroken La n d , of een Land van
veele Ei landen. door malkanderen by
gehuisveft. Wa e r ui t men oordeelen mag,
dailipan, op menigte van plaetzen, door
de Ze e toegankelijk is. Zeeker Jezui t
naem , Japan : maer de Sifteex.en
hebben het Gcpuen ff/Gepcn genoemt, dat
Äöo veel geijegt ü , ab begin des daegs,
orluchtigße bron des licht s op den geheelen
Aerdbodem , niet alleenlijk. door de Zonneftralen
: maer ook (ioor van Cond en ZU-
•er befiheenen.
Zeeker voornaem Raeds perzoon op Saavia
, f chryf t aen my , in den Jaere
ö p i vandaer, over het Compagnies Land
en E i o of feffo, wes aengaende ik zijn gevoelen
liad v e r zocht , als volgt :
Wel Edele geßrenge Heer ;
Het ftact my niet v o o r , by 't Journael
van Marien Gerritfz.. de Fries, in 't Jaer
1645 met het Schip IGißrikttm om de
Noord gezeilt zijnde , gelezen te hebl^
en , dat het zoo genaemde Compagnies
Land , een Eiland i s , meinende ik , dat
h y en de zijne daer van geen kenniiTe können
hebben gehad, dewyl ze van de breette
van twee en veertig graden a f , tot negen
en veertig graden t o e , weinig of
niet Ooftelijker zijn geweeft als de We -
fter-hoek van' t Compagnies L a n d , zulks
dat zijn Zcilagie niet wegneemt de twy -
felinge, of dat Land een Ei land, of we l
aen Amcrica vaft is j hebbende ik nu en
dan met eenige ervaeren Spaenfchc Stuurluiden
, die zomtyds liier komen , daer
wel gefprooken , maer bevonden i
dat zy niet weten hoe verre America
benoorden California zieh om de We f t
uitftrekt : en alzoo ik ook meene als
noch onbekent te z i jn, hoe verre het Land
van Ex.0 om de Noord is ui tgcbr c i t , zoo
zoude ook met geen vafte grond te zeggen
zijn , of tullchen Es.o en liet C ompagnies
Land een doorgang is of niet
het eerfte heeft de Fries geoordeelt, doc h
indien hy Noordelijker was gekomen, zoudewellicht
meer La n d , en ook een grooten
Inbochtoncmoethebben, waer mede E^o
aen des Compagnies Land milfchien vaft
i s , 't welk hy niet heeft können weten,
als hebbende nooit Noordel i jker , als op
negen en veertig graden g ewe e f t , en nier
tegenftaende het doorgaens zeer miftig
was tot die breette toe , het Land van
£ä,o noch al gezien ; zulks men dezen aen-
^^aende noch~al in twyfFelingen bl y f t : verfchillende
de Japanders zeer in harc berichten,
dochi sha e r voor g e v e r i , dat het
Land van Ea.o vorder om de Noord zoude
loopen , als de Inboorlingen aldaer bekent
i s , waerfchynlijker als dat het aen Ta r t a -
rye vaft zoude zijn , nict tegenftaende
i S eenige
h
iM
4
Î