iLR
[I
Ii
í í. :
i'
' i-
I • •
x ™ 1 N L E I D : N Gten
We s t en h e e f t het Kacbmir, een deel van het Ry k van den groo,
ten M o f f l , en Nekfal, tegen het No o r J e n lieeft het de Wo e l t y n Chumo die
het van üurchmm fdi e idt . Di t Land is zeer uitgebreid , beftaat iiit hooge
Bergen, Vlaktens en Wo e s t y n e n ; de Liichtilreek en het We d e r zyn derhalven
zeerverfcheiden. B e t No o r d e l y k gedeelte dat aan den Inäoflan g r e n s t , be -
ftaatuitfneeuwbergen; h e . Z u i d d y k gedeelte is eene hooge vl akt e , in welke
men eemge Bergen gewaar wo r d ; in verfcheiden Dualen en Valleyen tusfchen
a e z e Bergen groeit het Graan we l ig, in andere Ber£llreeken vinden de No -
maden fchoon voeder voor hun Ve e .
Onder de Bergen zyn 'er twee die in hoogt e iiitmuntten, de Ka,,gi,r en de
túmbala, waar van de eerfte eene zwaare en vergiftigde Lu ch t g e e f t , die iiit
zwavelagtige dampen gebooren word , en dus ecn teeken van een Vu u r f p u -
wenden Berg heeft. Dezeídanipen veroorzaaken brakingen en Huipagtige Pyne n
die echter afneeaien naarmate men lager komt . In het No o r d e n vü)d raen
zeer veel h o u t , doch in het Zuidelyk Tb ^ h t zo weinig dat de inboorlingen
genoodzaakt zyn Veemest te br anden.
Onder de Dieren munt en uit de Tangutfcbc Buffd me t den Pa a r d e n f l a a r t ,
afgebeeld by den I l e e r WI T Z E N in dit We r k Bl. 66. en p l a a t a l d a a r , en
breedvoerig befchreeven in de G « „ , Natumkmiigc JaarboAm,
D e e l ; het Tbsbetaanfcbi Schaap , {Cavid. latioauda^ dit heeft gelyk
d e Schaapen in veele Oosterfche La n d e n eene zeer br e ede vetftaart Zy
hebben de a l l e r fynf t e wo l , die ten deele in n,bct bearbeid word , niaar ten
gtooten deele een voornaanien Ta k van Hande l met Kacbmir maakt en
waar mt de in de Oosterlanden zo bekende Schal ot Kleederen gemaakt wo r -
den. De z e Schal word het best en fynst in Kacbmir g e v o n d e n , wegens deszelfs
ui tmunt end wa te r. - In de zandige vlakten van het No o r d e r Thyla vind
men geheele troepen van wilde Paarclen, of liever wilde h i l ve Ezels (Dkbi,
PALLAS Pelrcpd. XIX. p. 31,4, Neue mrdißbe
bcpr. II. th. p. I- p!. , . Vooral is he t Mufcu^ Dier zeer nierkwaardi». Zi e
V ^ s f p e c i l . .ool.fac.W. De Bergen van geven g o u d , z i lve r ,
i w k z ü v e r , y z e r , zwa v e l , f a l p e t e r , wit k o p e r , jaspis, criflallen, marraer en
zeer veel zeüfteen. Me n haalt zeer veel g o u d , zo wel uit de Bergen ais uit
d e R,vieren. De Chneezcn ruilen hetzelve voor P r o d u ñ e n en Wa a r en van
hun La n d . - De Rhaba rba r i shi e r uitmuntend. _ Tbybet i s o o k f t e r k b e v o l k t ;
•n , 7 3 2 telde men 3 3 , 0 0 0 , 0 0 0 Menf chen , en himne Ktygsmagt beftaat uit
690,000 man. De z y n we lgema akt , k o p e r v e iwi ? , krygszugtis
e e r l y k e n v n e n d e l y k ; zy draagen geen baard ; doch de Geestelyke by zommige
i e e s t e n eenen valfchen. Zy befchilderen hunne bovenl ip, wangen en
voorhooid met zwarte . l e k k e n ; zy zyn in het algemcen zeer morfig en vol ongedjerte,
wyl hun Godsdi ens t hen verbied een Beest te d ü o d e n , zelfs luizen
noch vlooi jen; zy wasfchen zieh nooit maar draagen aan hunnen gordel een krnik
met wa t e r , uit welke zy den mond fpoel en, op dat de Zi e l e n , die over al
zweeven,c n z yme t ceten o f d r i n k e n inllokI<en,eenezui»ere plaats vinden De
geiueene liedeii kleeden zieh met inlandfche l akens , die met bontwerk gevoe r d
zyn; de voornaame met Emcfifchc lakens of Cbimefcb, z y d e , en kostbaar '
S ^ r I ' " " " « halzen
diaagen zy beeiden van Go d e n , en heilige gelchriften me t formulieren van go-
I N L E I D I N G. x n i t
beeden en be zwe e r ingen , 00k hebben zy zyden l ä p p e n , welke door den heili^
gen adem en het fpeekzel van een Lama g ewy d z y n ; d o c h voor bolletjes uit
den drek of afgang van den Dalay-Lama enBogdo-Lama hebben zy de meesi
t e agt ing: deze worden met Muscus en goud bekleed en aan de geloovigen
als allerlei kwaad a fwendende middelen ui tgede e ld, en de Pis van die Lama's,
is een kragtdadig geneesmiddel, ^ z o zy me e n e n ) tegcn alle ziekten. Hu n - •
n e fpyze is Koemelk uit welke zy Kaas en Boter ma a k e n ; de Rivieren en Ze e
geven hen fchoone Vi s c h ; zy bereiden hun Schapenvitesch zonderling , zy
Hellen namentlyk een geilagt Sc h a a p , na 'er de ingewanden uitgenoomen te
h e b b e n , aan de Zo n b l o o t , zo dat de Zo n en de No ü r d ewi n d alles u i t '
droogd, en dus kunnen zy he t een jaar goed houden. Di t eeten zy raauw. —
Hun Godsdienst verbied hen wel Dieren te d o o d e n , maar de nood dwingt
hen dit gebod te veronagtzaanien. Hu n drank is T h e e en Hier. Vr o uwc n
en Geestelyke moogen Wy n noch Bier dr inken, wyl die dranken van eenen bozen
geest himnen oor fprong hebben. De Vr o uwe n leeven zeer z e d i g , geene
Mansperzoonen mogten voorheen haare vermaaken b ywo o n e n , doch zints voornaame
Vrouwen van Lasfa in 1720 met de Cbineijcbe Vr o uwen kennis gemaakt
hebben is h u n n e leevenswyze veel vryer.
Zelden hebben de Tbybelaamn meer dan eene Vr o u v v ; maar volgens de
J e f u i t D u HA L D E , he e f t eene Vr o uw dikwyls me e t iVianncn; d o c h z u l k s
word voor onregelmatig gehouden. Huwe lyken onder Bloedverwanten zyn
tot in den zevenden graad v e r b o o d e n : de Ec h t word door de Lamas, na het
voorfchrift der heilige Bo e k e n , op eenen gelukkigen Dag vastgefteld, dus nienig
Paar lang na zulk eenen Da g wagten moet. De Huwelyksplegtigheid gefcliied
aldus: de Bruidegom gaat na het huis der Bruid met zyn V a d e r , die vraagt
aan het Meisje, of zy zyn Zo on t rouwe n wil ? zo zy t o e i l emd , beilrykt de
Bruidegom het voorhoofd der Bruid me t ß o t e r . De Vade r der Bruid vr a agt
het zelve aan den Br u i d e g om, die toe f t emmende , insgelyks door de Bruid
aan het voorhoofd met Boter gefmeerd wo r d ; hier op gaaii zy naar den T empel
ter gebede. De wyz e van begt a aven is veelerlei in Tbybct. De L y -
ken der Lamds en voornaame P e t l b o n e n , worden raen f a n l e l h o u t v e r b r a n d ,
of Oük wel gebalzemd in wyde kisten ge l egd. Maar nieest echte r worden zy
op den top der Bergen den Vogelen ten roof gegeven. Ande r e worde n
in een zak g e f t o o k e n , en na eene zekere plaats g e b r a g t , alwaar daar toe be -
ftelde lieden he t vleesch van de beenderen f c h e u r e n , de be ende t en aan, ftukken
Haan, en aan Ho n d e n die daar toe gehouden worden voorwerpen ; doch
het Hooid en eenige andere b e e n d e r e n , worden f choon g ema a k t , en aan de
familie te r ü g gegeven. Vo o r dat het Lyk weggevoe rd word hond een Priester
eene Zielmis , en vat het vel van het l l o o f d of eerHe wervelbeen van
den hals, tusfchen de Vi n g e r s , trckt het zelve ilerk a a n , tot da: het ktaakt of
geluid geeft , dan eerst geloofd men dat de Ziel het Ligcha am verlaaten
heeft.
Een Moordenaar word met Pylen d o o r f c h o o t e n, en in 't water g ewo r p e n ,
of het Ligchaam word aan een Tovena a r overgegeven , die he t tot To v e r y
gebruikt. Ee n Tempel- of Kloosterdief -verliest de Linke rhand.
De Godsdienst van dit L a n d , konit zeer waarfchynelyk uit ItiJoßan, welks
bewooners zonder twyüel de oudile Volkeren van den Aa rdbodem z y n , en
2 van