i r . í
ai
í m
i ¡ t \ í
W i
o o s T
Etn korte itenmerk.i»^«
V L I E T O X U S .
E Vl iet Oa-mí f chietdoor ' tLand-
D:
3,58 N O O R D
malkanderen , en dwongen Orang-ítb ,
weer te rug te trekken: want z y vreefden,
en zeiden ook , dat hy zieh meeßer van
hunnen geheelen ftaet zoude maken, (waer
van boven reets ¡s gemek ) op een zelve
wyze , ak Ekbar eercyds met het K o -
ninkryk van Kaßmir of Kachcmire had gehandelt.
KafihantnNafiphan, zi jn, volgensSf i/-
kardus, Steden in het Usbekfche Land.
Saves is eene Stad , gelegen te midden
tuflchen Caskífr en Samarktnd. op delengte
van honderd graden , en op de breette
van een en veertig en een halve. Van daer
tot Chnz^tid is cien dag reizens.
De Steden Herai en Merma of Menve
zouden door AUxander de Creóte zijn gefticht.
Drie dagreizensvan/'íircíW, leit de Stad
en Landftreke Lachuf geheten: daer in
le Rivieren , Boomen en Tuinen zijn.
Noch tien dag reizens verder , komt
men in het Landfchap van Choci, zoo Schikardin
, mede wil. Tuf lchen beide op
weg , vind men niet ais loutere Woef iynen
, van verícheiden aerd.
Ais in den Jare 1666, een Nederlandfche
Afgezant aen het Ho f in Perße , dat
toen onder Tenten , in 't open Veld zieh
ophield, ter gehoor verfcheen, vond zieh
daer mede een Usbekf ch Af g e z a n t , waer
van het verflag-fchrift gemelter Neder.
landfche Afgezant fpreekt , al svolgt :
Aldus reden wy dan , tot omtrent op
v y f honderd treden na j van zijne Majeíteics
Gehoor - t ent e, alwaer van de paerden
af traden , en voorts honderd treden
te voet naderden , tot by een opene Te n -
te met Alkatyven befpreit, aldaer ons, na
verwellekoming en nooding van den Mehmandaar
Baíji ter neder zetteden. Wy
vonden alhier den Usbekkifche Af g e z ant ,
in een Eeren-kleed van een Zilverlakenze
Cabay , en een Goudelakenze overrokged
o f t , om zijn affcheid , nevens ons by ^
zijn Majefteit te erlangen. Di t Vo l k komt 1 na Aflrakfl>
Vshek of Zagat i^, en
ontloft zieh in de Kafpilche Zee.
Wat my van de zelve uit de Perßfche
Hooft-ftad Jfiahan is gefchreven , mag
men zien by het volgende bericht.
D e Vl iet OxM word in het Arabifch
Dzjihhoe», en op Perfifeh Amoei gebeten.
Z y zoude , volgens de Landkaerten, die
in Europe daer van gemaekt worden , in
de Kafpifche Zee vloeyen ; doch de Arabifche
Landbefehryver Abnlfed* , die in
de dertien honderfte Eeuw na de geboorte
van Chriftus geleeft he e f t , ftelc in zijne
Tafclen , dat de zelve in een groote poe l ,
dat hy het Mei r van Chnvarei.mie noemt >
zoude ftortcn en eindigen, zonder zieh
met de Kafpifche Zee te vermengen; hoewel
het Land van Chowarex.mie , dat nu >
na de Hoof t - f tad daer van, het Vorften- -
doni van Oergendz,j genaemt wo rd, en onder
een Usbekfche pr ins , Anoesjeh-Chaan
gebeten,behoorc, aen' tgemeldeMei r uitgeftrekt
leit. Hebbeook een Arabifehe kleiner
landkaerte gezienj waer in de Vl iet Oxhs,
als in de genoemde poel eindigende , vertoont
word , zonder dat eenige gelegentheit
aengetroifen heb, waer op ik my verlaten
konde, om daer van zeker en naeuwkeurig
befcheid te k i y g en; alhoewelnochtans
daer toe eerder zou hellen , om te gelooven
, dat de zelve Vl iet zijn uitgang in
de Kafpifche Zee h e e f t , in opzichte my
voor gekomen i s , dat van de Stad Oer'
gendi.y , by Abulftda Dtjcrthjanijah , en,
' in oude tyden , by de Perzen Curgaandzj
:heten , die aen de over zyde van den
KM, ten aenzien van Perfien, gelegenis,
de t yd van tien of twaelf
gemeenlijk om 't Jaer of twee eens, met | dagen, zou kunnen gevaren worden: zoneenige
giften voor zijn Majefteit verfehy- | der dat ik het daer vaft zou durven verzenen
, wel onder voorgeven van de ver- j keren,
bonden harer Konink, met dezc Majefteit 1 Van de oorfpronk dezer Vl iet weet ik
te onderhouden, maer in der daed , om j noch minder bef chei t : doch men zoude ,
onder den dekmantel van een Afgezant
een groote menigte Koopmanfchap, dieze
medenemen, als Rhabarber, Zabel-bond,
Papier, Barnfteen, Paerden, enz. in dit
R y k To l v r y in te brengen , te verhandelen,
en weder andere Waren van dit Land,
in plaetze van de voorige , mede To l v r y
uit te voeren ; zoo dat deze Af g e z ant ,
niet anders als onder dien fchyn , den
Koopman gefpeelt heeft.
uit harén loop , kunnen vermoedcn ,
zoo vcel ik daer van bericht ben , dat de
zelve uit de Bergen van Tibet, of uit cenig
ander Tartarfch gebergte daer omtrent ,
zijn aenvang neemt, zonder het zelve ook
voor gewis te willen uitgeven.
Van de Landfchappen, die de zelve
doorloopt of aenvloeit , kan ik ook geen
andere opening doen. als dat de zelve de
drie Vorftendommen van de Usbekken ,
aU
R T
ah 'Otrgendz.'j, Buchara, en I en daer
bencvcns ook het Land va.
daer de gravcrye van de Robynen Baleü
is, befproeit : leggende d'ecrfte'twee Heerfchappycn
aen geene zyde , en Bakh aen
dezc zyde van den Vl iet Oxw.
Deze ftroom is vry w y t , en ook zcer
waterryk , inzonderheit in de t y d van de
afwatering : is mede zeer fteil van Oevers 5
hcbbende, wanneer men van ^ìhì ' -? , een
vtorname Stad in Perße , leggende na de
grenzen yan Usbek , rei f t , drie groote
Veeren , «iaer men de zelve overvaertj alhoewel
men die zomtyds , op andere plaetzen
, doorwaden kan : 't welk de Usbekken
, die zulke doortochten kennen » nu
cn dan eens doen , om invaUen en ftrooperycn
in de Landen, aen dees zyde van dat
water, te verrichten. Het eerfte Veer ,
in "t We f t e , is recht tegen over de Stad
Oergendzy : het tweede, aen de rechter
hand , by een plaets, KotM gebeten : en
de derde noch meer Oof twaerts, by Tsjehaar
dx,joe, dat een zeer fterk Kafteel i s ,
aen d'overzyde van de Vl iet Oaw gelegen,
leidende beide deze laefte Veeren tot in het
Land \in Buchara, het Vaderland van den
beroemden Ar t z Avicenna : waer over de
Prins u^ydu-laz-iezr-Chaan, die op de Bedevacrt
na Mek^a overleden is, geheerfcht
A R Y E.
heeft ; overdragende toenmaels het R y k
aen zijnen jonger Broeder , Subh-haan' |
\oHi-Chaan, die in die tyd het gebied over ;
hec Landfchap van Bakh alleen voerde,
.X en noch tegenwoordig beide de Heerfchap-
' pyen onder zieh heeft ; zijnde Anocsjeh-
Chaan, de Prins van Oergendx.j> een Schoonzoon
van j4bdH4az.iez.-Chaan , en van een
zelve a f k omf t , daer de Cr imfche Tar tan
uitgefprooten zijn.
De Steden en voornaemfteplaetzen, die
aen den Oxm gelegen zijn , worden by
Abulfeda de volgende genoemt : als groot
en klein Gfirgaandzj, Kmi, Hex.a.tr-esb en
Ferebr.
Eenen fcnkinfon, die de Kafpifche Zee;
in de vyfticn hondertfte Eeuw bevaren
heeft, cn ook in Tartarye geweeil is
ftck in zijne Landkaerte van Rusland .
een Eiland in die Z e e , by hcin Ai.tnguflAve
genaemt, het welke na allen fchyn
cen cn het zelve zal zijn , met het Eiland
Mtcnkhisjiaakj, 't we lk, op het Tür k s , duizend
Wintcr-vcrtrek-plaetzcn-betckent .
Dit Eilind is van de Kalniakken bezet :
cn hebbe ik mede gehoor t , dat die van
V:naitEi- Aßarabaad derwaerts varcn , om eenige
Koophandel van geringe waren al-
»cn. daer te dryven, zonder dat cchter uit hunnevaonuigcn
zieh aen landbcgeven, ofbet
louwcn durven. Dus ver gemelte bericht.
Vbjfm fchry vende over Mela, zegt vati
deze Vliet het volgende.
Meld wi l , dat deze Vl iet i i i t f tort , aen
een Scytifch Inham , van de Kafpifche
Zee , cn helt Herodoot daer heen , dat z y '
veertig monden zoude hebben , hoewel
andere willen , dat de zelve maer een uit-"
gang in de Kafpifche Zee heef t , of wel 4"
dat zy verdeih werdende , door ontallijke
fpruiten in de Perfifche Vclden fmo o r t ,
cn nergens in, door een zienlijke Vüec
zoude uitfiorten , .we s de Landftreeke
daer om heen , zeer vruchtbaer zoude
zijn : edoch dat mep z e g t , geen uitgang
te hebben befpeurt : in de Kafpi fche Oe -
ver fchynt daer door veroorzaekt te zi jn,
dat Zomer s , wanneer het water klein i s ,
z y lichtelijk door de takken en Rivierfpruiten
word ingef lorpt , z o o , dat geen
uitgang fchynt te hebben , gelijk als ziilks
aen de Euphrat , en andere Stroomen dikmael
gebeurt. Dus ver uit f^oßw.
De Vl iet O.väj is v u i l , en voor aen ,
vol Riet bewaflchen, zoo dat het daer ongemakkelijk
om te varen is : en alzoo onl
hoog aen de zelve veele ryke plaetzen liggen
, hebben de Kozakken veel moeite gedaen
, om daer door te booren , en opwaerts
te varen ; doch is hen altyd mislukt.
Byzondcriijk heeft daer nagetracht,
den vermaerden Kozak Kondrof, d i e , als
hooft van veele rooverfehe benden, voor
I v y f en dertig Jaren , de zelve meende op
te fteken , om rooverj-en re plegen. By
die geene , welke kennis van zijn toeftant
hebben, is zy vaerbaer ; en, zoo de Ruf -
zen zeggen , zoo g r o o t , als de f^olga zelve
: maer vol droogte.
DariA , zoo als de Vliet Oxtu aen zijn
mond zomtyds word gehcten , is op het
Pcrfifch ZOO veel g e z e g t , als Zyde , miffchien
alzoo genoemt , om dat van daer
omtrent, veel Zyde word gebragt , en
geteelt. Op "t Tur i ch zoude dit woord
200 veel betekenen, als een Meir of Moeras
: gelijk aen den uitgang van deze Vl ict
eenige daer voor leggende Eilandekens ,
een Mei r fchyncn te makcn.
0x114 is , volgens PtoUnnem, de grootfte
Vhet van het Landfchap Saudiana ,
fcheid , Bukiria van Sogduna. D'Ar abi c -
ren noemen hem Gihen of Gthm : dien
ook Achmed , in zijne ge fc hi ed cniifen van
TamerUen gedenkt , en noemt die Ghanou
of Cihoa , en Lihun, wordende nu doorgaens
van de bywooi iders, volgens Abu!-
feda , Gerehoun gebeten. Hy ontftaet uit
het gebergte van B.¡druchan, en loopt daer
na längs de grenzen van Bakh, bevochcigende
de Steden Tcrmid, Zemin en Chormma.
Hy word ook de Vliet van B.ikh
A a a ge