I W F
• ì i ' R
I ' I
yo NO
1 vind "er baflen
O R D Ö O S T
twintig voet lang, graden de Rivieren jaerlijks vaft t
Men hecft daer een gewoont e , dat de
manfchap, wd k e in s 'Koning dienft zijn,
houte bortjcs op de borft dragen , daer
hacr iiacm en anipt op gefchreven ftaet:
öm dat dcTa r t e r f cheKe i z c r nu roo grooicn
gczag voertv lieeft men hier te minder
Vrees voor den Japander ; de aerdc is
daer alom z e e r b e b o uwt ; van T a rw en
R y s Word daer goede drank gemaekc;
die men voor Spaenfche wy n zoude drinkcnj
de Rui t e ry e voert da e rPy l enBoog ,
maer het Voetvoik fchiet geweer. Daer
zijn v i y Vecl Voor-eilanden , eeiiige van
• de zelve zijn met Tabak beplant, op andere
weiden Paerden om aen te queeken.
Het Porceleinword hier zooveel , en goet
koop g ema e k t , dat vee! na fapan wor d
vcrvocrt j cn zijn de Zyde Itoffen , die
men daer we e f t , zeer fchoon.
De konft van watcr uic een laegtc naer
boven op te Halen, en we g te brcngen , is
onder Inin onbekent i en daerom können
z y te minder de mecael mynen bearbeiden
: Diamanten vallen daer ni e c , doch
evenwel men vind "er die , en zy achten
de zelve Hoog. He t haair draegc men daer
noch lang , ais de oude Sineezen plagten
te doen.
D e muuren der Palleizen cn aenziealijke
Hu i z e n , zijn van |ebakkc ftcen,
ook ZOO de lierktens en veftingen der Steden
, doch zeer zwak en onfterk gebouwt j
en zoude zeer licht om ver gefchooten
können werden. Men ziet daer geheele
vdden die met Moerbezie boomen zijn
. en het daer ZOO kout i s , als s'winters
hier te Lande j het fneeuw legt daer
fieets op 't gebergce : mifichien word deze
koude veroorzaekt door de Salpeterachtigheit
van de aerde , cn grond , die
daer alom vol van is. Dae rwaf f chenDrui -
ven > doch zelden werden zy zeer r y p ,
maer Wy nma e k tme n ' e r n i e t ; het boomfnoeyen
is daer geen g ebruik, en van 'c
queeken der vruchten zijn zy onkundig.
Daer is zeeker vrucht C/inocn genaemt ,
die gedroogt , zeer fmakelijk is, ende gelijkheit
van Vy g e n lieefr.
httget» Arnoldus Mont anus , in zjjr
Japanfche htfchrping, van Korea
HOewel Taicofama nu fapan verlieert
had , ZOO ftond hy noclitans beduchc
voor wederfpannighedcn j alzoo
verfcheide Koningen , uit doorliichtige
flammen , voor een Keizer van minder
herkomft , niec licht buigen zouden.
Wanneer flechts weinige ter been Hapten,
mogte andere voortsgaende werden. Zulks
hy in een algemeene opftand te kort konde
fchieten; Hier was defwegen voorzichtigheit
noodig , om zieh van dufdanige"
Vrees te ontlaften; Na diepzinnig overflag
vind Taicoftma niet raedzamer als de inagtigfte
Vor f ten , welke hy meeft t'ontzien
had, verre van honk te verzenden.
Hier toe leverde' t nabiiurig A Vm be-
, , quame gelcgentheit. Di t hangend Eiland
bezec, tot aenqueeking van de Zyde . Al s ; word verdeck in acht Landfehappen, naeen
Vader des Hui s g e z ins , tegen hcvd ' mm\^VKmki,Hoa»ch^^yKyangyHen,aHendt%
K<mmgs mi sdoe t , of zieh in f ommi - j / a , Kmgxan, Chatigomg, CaokiHli, Pinge
misdaden v e r g r j 'pt , moet het geheele I gan. Ten Noorden is 't vaft aen 't Ta r t a -
' rifche R y k A'/wAi .• Zuidwaerd af leid
't magt ig Eiland Ftengma : Wef tel i jk valt
de ftroom Tab : 't overige befpoelt d'Oceaen.
In de lengte ftrekt het zieh iiit tot
twee honderd en zeventig Dui t f che my -
len , in de breedte tot dartig. 't Gewe f t
Ktnkf pronkt met d'hoofdftad Vingjang.
•t Ganfche Land is zeer volkryk. De Reden
zijn zeer v e e l ; leggen meeft vierkant ,
en gebouwt na de wy z e Azx Sineex.en: wel -
ker Dr a g t , T a e l , Let teren, Godsdienft
en Land-beftier de Koreers genoegzaem
volkomen navolgen. En geenwonder; dew)'
l bereeds voor twee honderd jaer door
den Sineefchen Keizer Hiaovm t'onder
gebragt zijn.
0 c verhiiizii^ der zielen in allerlei lichamen
grypt ook alliier ftand. Himne lijken
•orden koftelijk gepronkt, en binnen doodkiften
beflootcn , cn op' t derde jaer eerft
ter aerdc bci^clt. Te g en d'uitwaezemende
gezinte met hefn fterven : cn daerom
wanneer de Stuurman, die het Opper.
hooft was der gevangene Holländers, meinende
met den Tarterfchen Ge z ant te
vluchten, cn hy onthalft wierde, dreigdi
men alle de overige te dooden; Men ziet
daer T emp e l s , twee of drie bovcn malkander
g e b o uwt , alle van fteen.
In Korea werden Jonken gemaeict, met
twee overloopen , oph ebbende twinri g
o f vicr-en-twintig riemen , aen elke riem
v y f of zes man , gemant met twee hon.
derd ,• en drie honderd koppen , zoo Soldaten
als Ro e y e r s , gemonteert met etteiijke
kleine yzere ftukjes, en menigte van
vuurwerken.
DeKorecrshebl>en hunncHoofden met
boven fpits toegaende hoeden gedekt. Zy
eeten ZOO wel met iepcis, als ftokjes. He t
is by z onde r , hoe groote koude dat het
in dit Landfchap ma e k t , zoo dat op 40
T A R T
de ftank zijn aUe de recten met gom , de
genaemt, zorgvuldig beftrekcn. De Si-
»ecz,e>! houden de Kmirs voor ongefchikt :
ter oorzaek de Kmejche wy v en zoo veci
vryheit genieten : dat ze na haer welgevallen
de ftraet becreden , en zelf m gezelfchap
van mannen mögen verfchynen : ab
c o k , dewy l alle houwcl i jken, buiten
• kennis van bloedvrienden of ouder s , aen
't cnkel goedvinden des Bruidegoms en
Bruids ftaen. De grond is zeer vrucht -
baer, en brengt tweemaels 's jaers Tar . v
cn R-ys voort. Nergens vak beter Papier
, ende G om , Qe by de Sineezen genaemt
, een flag van Sanäaracha of rern^.
als hier. De z e G om heeft groot gebnuk
b y de Sinceren en fapanders, als de welke
met dezelve hun huisraed vernilíen.
Vorders is Korea verfcheidemael afgeftroopt.
Onlanks op 't jaer zcven en twint
i c gevoelde het de verwoede banden der
bondgenooten en vyanden. De Sineefihc
Veldoverf te Maovenimg had alhier , de
Tartars ontwykende , een inleegering. Zi jn
Itrygsvolk , leggende w y d en z y d verfpreid
, begonde b y ieedigheit den Koreèrs
werlaft te doen. Di t liep zoo hoog, datze
den Tartar te hulp riepen. Greet ig greep
deze d'aenbod aen. Een aerdige krygs -
vond geluktc hem ; wanr 't Tartari fche
Hcir quam in de voorfpits met de Koreers
trekken, om Maovenlung te misleiden. En
deze wanende uit de fpits van ' t Le g e r ,
het alle bondgenooten te zijn , wierd eerlang
onvoorziens overvallen. Hy had nu
bereeds een vinnige
A R Y E. fi
lijk op donderde : en den Tartar in de
achterhoede acnviel. En deze rondom
b e k l cmt , wederzyds van ontocgankelijke
bergen , voorwaerds beftreden by de Ke~
reirs, achter door de Siieenen, verliet
evenwel in zulk een hagchelijken toeftand
zieh zelf niet. De wanhoop mackt hcm
moedig. Hy zag geen uitkomft , als die
de Säbel konde verfchalfen. Naeuwl i jks
op^u^ffn ergens eenige gedenkfchriftcn
van u.jwv.Jger ge\'echt. De Tartar eindelijk
maekt ruimbaen door de Si>jeez,ea, en
wykt Noordel i jk na "t Koningrijk Niuche.
O p de plaets des Vedflags liet hy v y f t i g
duizend man (na men z e g t ) zittcn. O o k
hadden de Sineezen noch Kwcirs hunne
zeege geenzints voor niet : als die d'eerfte
kochten met t'negentig duizend mannen,
en d'andere met zeventig duizend : zulks
beide diervoegen waren afgemat , dat geen
luft hadden , om den wykenden Tartar na
jagen.
Dit zclfde hangend Eiland ftclde Taicafama,
o p ' t j a e r vyf t ien honderd een en
tnegentig, tot een oorlogs zetel der fapanders:
om alzoo binncns lands zieh te
ontlaftcn van de magt der Koningen, wel -
ke anderzints hunne krachten konden zamenfpannen:
en hem, uit kleinder ftamme
herkomf t ig, van den Keizerlijken
Throon lichten.
H y gceft dan voor , hoe ^afan byzonderen
luifter zoude ont fangen, indien Korea
aen die kroon gehecht wierd : en
zulk een wi cht ig werk was lichtelijk 1
bereeds een vinnige neep gekregen wanneer
te mets de verftrooiden ten ílagorclre
fchaerde. Thans verhief de ftryd , met
zondcr twyfelacht ige ui tkomf t . Eindelijk
drong de Tartar zoo vinnig toe , dat
Maovenlnng yoeiaiciite , doch zoo wanordentelijk
geenzints, of kreeg de ftrand,
en aldaer zíjn meefte volk fcheep. De n
overwinnaer fiond de zeegen duur : en
was te meer mi snoegt , dat Maovenimg,
Wiens moedigekrygskunde dapperontzag,
weg raekte. Hy verkeert dan dit misnoecen
ZUIK CCU WiVMv.j, ..w.., v—j
uitvoering gebragt, alzoo h yma g t genoeg
konde op de been brengen , om een veryfden
in l i f t , en valt den Koreers op 't hjf.
De vier Noorder-landfchappcn , naeit
grenzende aen Tartarje , had hy cUend.g
afgeftrooptt wanneer deKoreaenfche K o -
ning 't harnas aengefpte , om den Tartar,
die 't nu op de Hooftftad_ Pingjang gcw
y
.lunt had ' de ftuken. Hy lag ten dien
einde gelcgcre tuíTchen een engte , wacr
de doortogt was. Hier op gact de Tartar
los. Heevig wierd wederzyds gevochten :
zoo nochtans dat de kans met de Koreer
begonde te vcrkceren, alzoo meer en meer
ilabakte. En buiten twy f e l had hy de ne.
derlacg gehad , ten z y MMvenimg fchie-
Koreer onder de knie te krygen.
De Koningen dan , voor welke hy hec
meefte ontzag had , worcjen op ontboden,
zeftig "duizend mannen ingefcheept , en
gelaft aen Korea te landen. Alhier uitgeftapt,
vondenmeer te doen, als dachten:
zulks de oorlog van een lang vertrek bleef.
Ondertuflchen zond Takofama althans
vricndelijke brieven , cn nieuwe liulpbenden.
't Wa s hen allen zeer tegen de bori t ,
ZOO lang buken Japan, en 't gczicht van
w y f en kindcrcn onder vyanden te vcrtocvcn
, zonder ooit afgehaelr te worden.
Na de eerft gczondcncr zeftig duizend
lujn , volgden daer op noch honderd en
veertig duizend r
Deze ma g t , op Korea geland , liep p -
zwint alles voor de voet a f : zulks het
grootfte gedceke, en de Ho o f t f b d Ping-
"jang , binnen körten t i jd in de handen der
Japanders vcrviel: tc mets nochtans wierdenze
geftuii in den ren van hunne zegenen
; want de Sineezen bragten zware
Heirlegers a f , tot hulp der Koreers: e n ,
G z
m