' f i " i 1
R
T A R T
o f hy we e t di e me t iiame , ter ccrfter o p -
i l a g , aen te wy z e n . Hy he e i t ove r d e n e -
gcntieii diiizcnt rijksdaciders aen onkof t en
gedacn, in 'c toc f tdlen van allerliandc wi s -
konftige wc rkcuigen . insonde rhe i t di e de
fterrekimdc be t r e f i en.
O p de mu u r e n d e r ftad Pekin he e f t hy
" een fìerrekykers toren d o e n b o uwe n , wa e r
van de a f b e e l d i n g , me t alle de we r k t u i -
gcn o n d e r my is b e r u f t e n d e -, wa e r op alle
n a c h t e n eenige aenzieniijke ma n n e n de
wacht h e b b e n , en het o o g fteeds heme l -
waerts we n d e n : d o e n d e alle mo r g e n
verflag van 't gene zy aen d e n hemel
hebben gezien 5 wa e r uic de T a r t a r s , zoo
wel als de Sineczen , voor z cgging d o e n ,
en h u n n e zaken naer r i c h t e n .
Deze He e r Icent me d e bec oor na c r alle
rcdclijke kcnnis : en i s , of f c h o o n n o c h een
b e i d e n , evenwel begeerig van d ' o n f t e r f -
lijkheit der zielen , van he t Go d d e l i j -
ken we z en , van des Zaligmakers lijden,
en van ande r e Cliriftelijke l e e r f t u k k e n ,
cn wa e rheden mc e r , te hooren fpr eken .
D o c h de veelheit en liefde toc de v r o u -
w e n , bclet h em zeer het Chr i f t e l i jk geloof
t ' a enva e rden ; behalven da t h y te veel
heefc geluiftert naer zijne g r o o tmo e d e r ,
d i e ecn We f t - T a r t a r i f c h e v r o uw w a s ,
d e a f g o d e r y e de r Lama s a enhangende .
D e Ta r t a r s van Niuche (volgens ve r -
liael van zekeren He e r , di e langen t i j d in
d e ftad Hokßen heeft g ewo o n t , aen my
gedacn) komen in aere me t de Du i t f c h c n
meer ove r e e n , als me t d eSi n e z e n . Z y e e -
t e n me t b a n d e n , als d ' E u r o p e r s : en h e b -
ben melTen en vorken b y zicìi : b r a d e n he t
vleefch aen f p e t e n , en zijn ga f tvr ) ' . Di e
men in Sina z i e : , z i jn wi t en f c h o o n v a n
v e l , d o d i de kinde rpokj es aldaer , me e r
dan in h u n l and , veel o n d e rwo r p e n , cn
daer van zeer g e f c h o n d e n. Me n z i e t ' e r o o k
vele onde r hen di e eenoogig z i jn. Pa e r -
d e ftaerten , en di e van zeker ilag van
w i t t e k o e i j e n , dienen h u n tot veldtelcenen
in den oorlog. Ge ì i j k e e n zodanigekoe - f t a e r t
onder m y b e r u f t ; Z y z i j n o n g e v e i n f t , o p -
r e c h t , cn openha r t ig ; d o c h di e g e n e ,
welke lange o n d e r de Sineezen h e b b e n ve r -
k e e r t , of o n d e r hen gebor en zijn , o n t -
aerdcn z e e r , en hellen t'eenemacl na de Sinec
fche wy z e van doen. Zy zijn zeer
genegen t o t d e S o d omi t i f c h e z o n d e ; welke
z y e cht e r ini /Är t f chynen geleert t e h e b b e n .
Wanneer de Sineefche zecftad Hokr
ften d o o r de Ta r t a r e n ingenomen wi e r d ,
( ' t gene ge f chi edd e ter t i j d , als de bove n
gemelde He e r z i e h aldaer onc lùe ld) wi e r d
alles me t z o o goede o r d r e v e r r i c h t , dat
men zeldcn zoodanig in een E u r o p i f c h
heir heeft ge z i en. Ni ema n d wi e rd' e r mi s -
A R Y E.
h a n d e l e ,
intrekkcnd kri_
die naulijks di
als me n z e i t , eencn b u r g e r h a d o n t n ome n ,
wierd op ftraet t e r neer g e f a b e l t , en t c n
toon op den we g g ewo r p c n .
D e k r i j g sma g t , die alleeniijk u i t p a e r d e
volk , vec-rtig d u i z e n t fterk , b c l t o n d ,
was biiiten de ftad z o o ner en çierlijk
neer geflagen , als in eenig leger van. E u -
rope k a n wo r d e n gezien : en alle o n d e r -
fchcidcn me t b y z o n d c r c g e v e r f d e t e n t e n ,
die r o n d om mec lijn Jywa e t gedekt wa r e n .
Aen ieders rent k o n de wa e r d i g h e i t van
den kr i jgsman wo r d e n b e f p e u r t . H e t
heir wa s zo ner verdeelt in zijn h o o f t q u a r -
t i e r , in b y z o n d e r e r e g eme n t e n , ftratcn,
m a r k t e n , cnz . da t dae r op niet te zeggen
o f t e be r i fpcn viel.
O n d e r di t krijgsvolk liad de z e He e r
eenen Mo s k o v i t e r g e v o n d e n , di e ui t z y n
l a n d , d o o r T a r t a r j ' e , z o o di ep ingedi 'ongen
wa s , da t hy di enf t o n d e r de z e T a r t a r s
van NiHche hacide können n eme n : als o o k
eenige Gr i e k f c h e Ch r i f t e n e n .
D e Sine e f che Ko n i n g Stnglamong , d i e
zieh in Ho h f e n tegen den Ta r t a r i f c h e n
j Ke i z e r o p g ewo r p e n i \ a d , wi e r d op g e n a d e
; en o n g e n a d e a engcnomen ; d o c h c i n d e h j k
I na P ^ t n g e v o e r t , en overgelevert aen de
' ve rwa rnen van di e gencn , welke h y we l
' eer h a d d o e n fterven , di e he r a wredel)-k
ter d o o d b r a g t e n . Hy wi e r d op een l a d -
i der g e b o n d e z i , en allengskens in kleine
ftukskens g e k e r f t , zoo da t hy n o c h a ldus
snige dagen clendiglijk Icefde.
T w e e Ko n i n g e n wa r e n t e dier t i j d , b e -
halve S'mglamong, tegen den T a r t a r o p g e -
ftaen. De z e kr i jg d u u r d e z e s o f zeven j a e r .
J a z o u d e n , indien zy elliandercn h a d d e n
betrouwt en vei-ftaen , het d e n T a r t a r
bang genoeg gemaekc h e b b e n , ge l i jk' e r
reets groor e f c h r i k in Pek>ng^^^•i.
D e bovengemc-ldc He e r iiad aen d e rivier
van Hokfiett gezien , d a t , als de T a r t a r
zekere i t e rkt e h a d b e l e g e r t , de Sine z cn ,
die dae r binnen lagen , gelaet ma e k t e n
als v a n te w y k e n , na alvorcns alle levensmiddelen
da e r binnen te hebben vernielt .
D e Sinees r i i imd e d a n de fterkte t e r a c h -
ter p o o r t e u i t : en de T a r t e r ftreefde, me t
zijn gehele m a g t , op h o o p v a n b u i t , v a n
voorenin. Z o o ha eft d e Sinees de f t e rkc e v a n
vyanden vol g e p r o p t z a g , ke e rde hy we -
d e r , be r ende de fterkte, en d e e d al de
T a r t a r e n binnen van h o n g c r fterven, o f i n
' t zwa e r t Valien.
D e T a r t a r e n van Niuche n o eme n h u n -
nen Ke i z e r , Zone des kernels. Om d e n
duivel te verjagen en te v e r d r y v e n , f t c -
ken zy vendelen cn vlaggen op m u u r e n ,
B t o -