y
184. N 0 0 R D
Ecn Japanfeh vacrtuig van de Japanfche
Kuft afgedrevcn tcgen wil der Stuurluiden
, bdande in 't Jaer i ( ipi aen Ma -
nilk ; de Japanders wetende dat zulks op
lijf-ftraf tot liareut verboden is , want
die in uitlandig is geweeft , en weder
le huis k omt , de ftrafFe des doods
fchuldig werdverklaeit, hebben den Doop
cn hctverblyvcn onderdeSpangiaercs verkooren,
en het heim keeren achter gclaten.
De PhiUninfche Eilanden , die door de
Sgangiaerden bewoont o f beheerftwerden,
zijn twintig in get a l , doch het volkomcn
getalj bcneffens de naby gelegenen het getal
van eenige hondcrd gezegt werden tc
overtreffen, hoewel veele en wel de mcefte
onbewoont en zeer klein zijn, gelijk in de
Kaerte mede niet gelegt 2ijn de Eilanden,
welke tuflchen Stam en Manilk., volgens
verhael gemelter Priefteren aen mygedaen,
gelegen zijn.
Zceker Spaenfch Beveliicbber, genaemt
Fcrdimwäes, vong onlangs een Reis aen
tc Lande van Nova Mexico, uit byzonder
inzi cht , profyt en belang, kiezende een
weg niet verre van de Zee Noordwaerts,
doch dewoeftheitvan geweften, enwreet-
Jieit van Volken die hy ontmoete , heeft
zijn Reis na dat tot op zeven en veertig
graden was gekomen , geftaekt. De Mannen
dragen aldaer fteenen door de Lippen
c nNe u s , waren ganfch naekt, blank
van vel en root haairig. Het inzicht
van dezen ondernemer was om uit die
Kuf t , California aen te doen , daer te handelen
, en was het mogelijk cenige overwinningen
aldaer te doen 5 hy hadde
aldaer ontdekt zeeker onbekent Beef t , dat
de groote tuflchen een Kameel en Olyphant
hadde. De Spangiaerts melden,
dat Califcrnia een zeer laeg en ongezont
Land is , de bezittinge der Spaenfche
Regeeringe aldaer, werd gezegt op een
Idein Voor-eiland te zijn , en voor eenigen
tyd beftaen te hebben, in omtrent
twintig Man.
Men heeft my bericht , hoe den Onder
koning in Mur.illa fteeds laft geeft aen
de Bevelhebbers van het Schip , 't geen
Jaerlijks van daer mcx jicapnlco vaert , dac
zy hun ftreek o f vaert hebben te nemen
om de loop der tegen Winden naer Amerika
te meiden , (want de zelve alcoos op
twaclf o f dertien graden , en hooger , alwacr
de Schepen van Acapnko pafleeren ,
uit Amerika wa ei t , werdende die togt in
drie Macnden met voor wind afgelegc,
doch de Reis van Manilla naer Acepulco,
vereift veel meerder tyd , en fpat tot vyf,
ja zes en zeven Maend<ai, cn langer 20m-
O O S T
tyds uit. ) Längs het Oofter gcdedtc
van /aj>,M, of der zelvcrVoor-eilandenj
en ZOO op te ftcvenen , naer de vecrcigftc
graed Noorder breete, als het ecn klein
Schip i s , en mede wanneer'het groot is,
tot omtrent op de vier en vecrtigfte graed,
als zy dan die graden hebben bereikt, ccrft
eenige lyd op de zelve hooete voortzcilen
, en dan al zachtjens de fteven weinig
Zuidelijk wenden , tot naer het Noorder
einde van California, by welke.Kuft zy
längs, en die in 't gezicht loopen, en
2 0 0 het over na Acapuko zettcn. He t
Noordelijkfte Eiland der Z-rti/wifj verkennen
z y , op dcze Reize veeltyds, en ftceken
danNoordelijker op : hoe Noordelijke
r , hoe quader weder , cn meer ftormcn
men daer heeft : dat zy wyders op
veertig graden o f wat hooger zijnde , en
gebrek van wa t er , hout , of levens'middelen
bekomende, teloopen hebben Noordwaerts,
daer alcoos Land te ontdekken is,
't zy dat het een vafte Kuft i s , of wel
Eilanden, 't geen men in 't zeeker niet
kan zeggen, dat men aldaer op gemeice
hoogte fteeds of dikmael kroos , en ander
dr j ' f goedvan bladeren, ftruellen, enz.
ontmoet : welk kroos Sonette, na de gelijkheit
van hoedekens, werd genaemt,
ZOO als zulks dat woord in 't Spaenfch
beteekent : dat de Zee-luiden het zelve
ziende, vreiigde fcheppen , en zieh ecn
behoude Reis verbeelden , om dat zy alsdan
verzekert werden buiten de geduurige
tegen wind te zijn. De reden
waerom de groote Schepen hoogcr de
Noord zocken als de klein« , is my niet
te recht bewuf t , doch werd gemeenc
zulks te gefcliieden, om dat Noordelijk
de meefte wind i s , die de grootfte
en zwacrfte Schepen beter van doen hebben
, als de kleine Schepen , die het
daerom wat meer om de Zuid houden :
eenige millioenen werd dir Schip van
Acapulco Jaerlijks w aerdig gcfcliat. Zeeker
vermaerd Zee-hopman Endayt genaemt,
welke noch te dezer tyd mecgrooc
aenzien in de Manilla zieh op houd, heeft
verhaelt, dac hy omtrent op de veertig
graden iiiffchen Mamila en Ácapulco Land
heeft ontdekt , doch o f het ecn Eiland o f
vaft Land wa s , bleef hem onbewuft. H y
vond'er water en eetbaerc wortelen. Va -
der facobw de Mimbela hccft my verhaelt,
dat hy met een Scheeps Kapitcin , die
voor weinig tyd het Schip van Manilla na
Acapuko htvoCT> gefproken heeft, welke
op de veenig of vier en vecrcig graden.
Noordclijk aen Land wäre geweeft tot
haling van water. doch dat de lengce hem
onbekent wa s , dat hy daer goed hout
had
t;
T A R T
had gevondcn, ook zcekcre eetbaerc wortelen
cn Graen-voedzel, in Europa o f eiders
in Indien onbekent: dat het Land
aen de Zec-oevers niet bcvolkt was, macr
wel te Landewaert in.
Seii,e van P. Ferdinand Verbieft, »ahet
A R. Y E . iS?"
gülden wagen : en eindelijk alle de voornaemfte
Landfchap van Leaö- tqm i« Nmc h e ,
cf Ooß-Tartarye, des faers i<58a , den
^^ van Untemaent, ondernomen. Sj de
welke geivefien
verfihe.de Steden , in die beide tot nach toc onbekent, ontdekt Ä'j«.
WAnneer door den Tartarifchen 5ineefchen
Keizer, op het Jaerzcstien
hondcrd cn twee en tacht ig,
drie Sineefche oproerige of muitende Kö -
ningen reeds overwonnen waren , met
twee Icvcndig gevangcn te krygen , decd
hy den ecnen in het Landfchap zeU , dat
hy ineenomen had , ophangen ; macr den
anderen , bencffens de voornaemfte belhamels
der miütclingen , na Peking brengen,
en, op den zeven en twintigfte van Sprokkc
lmacnt , in het aenzien van het ganfche
H o f , aen kleine ftukken kappen. De
voornaemfte Mandaryns, welker Ouders
en Magen die muiteling te vooren terncer
cematft had , ftocgen hunne beuls banden
aen 't werk, cn vcrzadigden hunnen Zabel
en woede van wracke met dicns bloed.
Maer de derde en voornaemfte oproerige
Koning had te voore , met zieh zelvcn te
verhangen , zijn leven , en te gelijk reeds
het Oorlogs treurfpel van zeven Jaer
Koningkcns, de Grootcn des ganfchen
Hofs , en de voornaemfte * Mandaryns
van alle de rangen en rcchtbanken,
die alle met een groot gcvolg en toeltel
voorzien waren , en omtrent ecn getal van
zeventig duizend Menfchen uitmackten.
De Keizer wilde my o o k , op deze
Re i z e , in zijn gezclfchap hebben j ja dat
ik altyd na by hem zou zijn > en overal
volgcn } eensdeels op dat ik de gefteltenis
van die lucht en't aerdryk; enpools hoogte
, afwyking der zeil-fteen , als ook by
wyle de hoogte der Bergen , en afftant
der plaetzcn met wiskunftige werktuigen
zou ga flaen en aenmerken : cn eindelijk
op dat ik altyd den Keizer, 't zy hy bywyle
na Hemelfche zaeken , « fn a t Me - + ^¿^¿he^
teoren , of na diergclijke andere dingen
zoude vragen , der hand , en tegenwoordig
mögt zijn , om daer op te antwoorden.
Weshalven hy eenen uit zijne
Overheden koos , die'zoodanige wiskunftige
werktuigen den ganfchen weg längs,
op eenige paerden zou bczorgen tc voe-
' Na I n het R y k Sim in vrede herftelt
was , en alle de Landfchappen d'oude
vryheit geruftelijk genoten , irok de Keizer
, den drie en twintigfte van Lentemaendi
na het Landfchap, U a U n m^ c -
no emt , de geboorte plaets o f Vaderland
van zijne Voor-ouders : te weten , om
dier grafftcdcn tc bezoeken , en met de
eewoonlijke plechtelijkhcit t'ceren : als
ook om daer na Oof t -Tar tarye o f N-mche,
tot aen des zelfs verre gclegcnfteGrenzen,
in perzoone te befchouwen cn bczichtis
e n ; leggende eenen weg ruim van elf
tonderd'italiaenfche mylen a f ; waer van
icder dui7.cnd fchrcden begrypt , tc weten,
van tot aen het eindcder rcizc-
De Keizer rccd , op d'eerfte plaetze ,
te Paei-d voor aen , en na hem volgde de
Pr ins , zijn Zoon , oud tien Jacren , die
reeds, zedert eenige Jaeren , erfgcnaem
cn navolger van zoo grootcn Ry k vcrklaert
was. Daer na volgdc de drie voornaemfte
Koiiinginnen , iedcr gcvocrt op cen verren.
My gaf hy aen zijnen Oom over , die
te gelijk zijn Schoon-vader i s , en 's R j h
Graef genoemt word , en volkomcntlijk
de voornaemfte onder de Grooten gehouden
word : te weten , op dat hy my van
lec f tocht , en van al wat toc zulken grooten
weg van nooden wa s , zou voorzien:
't geen by ook altyd overvloedelijk , cn
met een mild herte bewezen en volbragt
heeft : ncmende my in zijn eige Tente en
aen zijn Tafel. _ __
De Keizer voegde my akyd , uit zijne
eige fta!, tien en meer Koninglijke Paerden
toc : en onder die waren niet weinig,
die hy zelfbereden , en gebruikt had: te
weten , op dat ik die , op zulken langen
weg , wannecr zy vcrmoeit waren, zou
veranderen.
E n aldus heb ik diengeheele Reize o f
We g , op den welken alle d'andere Mandaryns
gedwongen waren , groote onkoften
te doen , op 's Keizers onkoften lichtelijk
zonder onkofte afgeleit.
Die geheele weg is na het Oofte aengeftelt
en ondernomen, dewdke na of dicht
by op de linke zyde , of Noorder gedeelr
e . door een gcduurige ry van Bergen,
die mcerendeels van eene tamelijke hoogto
zijn , tot aen het uitterfte Oo f t e , eene
ftrecke van meer dan duizend mylen, overal
verzelt word. Do c h van de Stad Peking,
tot aen den ingang in het Landfchap
van Leaa-mra, tot twee hondcrd cn negentig
mylcn ver re, is de weg w y vlak.
, Maer door het ganfche Landfchap Lcao-
A a
h]
i i a v '