ÍVÉif) lié •
120 N O O R D
in de Kaerten Korea, en op Mogols, Kart
, dac i s , fteenig, na den leccerlijken
2in is genaemt, en legt tulTclicn Sim en
CejieH , welk ^etfte i$ vertaeit, oorfprong
dcrZon: t ewe t e n , het laetfte Eiland des
geheelen Aerdbodems , en doorgaens hpan
geheten.
Aldaer vind men, beneffens het Oofter
eind der Muur , in de gemelde Kaerte op
Sineefch gefchreven , Chin, Cha, Chang,
Ching, Gehai, SH, Li, Caí, 71c, Ki, Hia,
So , Ti, dat i s , Chin, (een Keiz^lijkf Si-,
«eeßheßam, ) heeft die lange Muur geflieht
» Mnefche Í!$ de Zee , rot omtrent tien * Li, en heeft
' daer /«r ondef gelegt, om het ^ehe tot een '
grondvtfl te maken. Te wetcn , dcze
Muur heeft Keizer Chin, anders Xi genoemt,
de oprechtcr van den Sineefchen
ftam Chin , (waei" na toen het ganfche
Ryk China of Sina alzoo genoemt is) doen
bouwen.
Deze Muur is begonnen gebou\.. ..
worden, op liet twee honderd en vyftiende
J a e r voor des Zaligmakers geboorte,
en in v y f j a r e n tyds , door arbeid van vele
menfchen , voitooit. Wa n t uit ieder
tiencal van menfchen wierden dr i e , ora
dit groote gevaerte te maken j gedwongen.
Het uitterfte Oofter einde der Mu u r
fehlet in de Zee , of in de Zee-boezem
Zang of fang zelve, en word , in het waler
tredende, midden door de Baren
vier Engelfche mylen, en wat nieer, i
gebreid.
Om hare grond te leggen , liad r
fchepen, met groote klompen van rouw
y z e r , en te gelijk met zant en groote
fieenen geladen, laten zinken, tot dat die
met de vlakte des waters gehjk quamen
zulks men de Mu u r van vierkante groote
fteenen daer boven op heeft kunnen bou-
De hoogte der Muur (volgens Mariyn,
die evenwel zeit de Mu u r niet gezien te
hebben,) is van dertig Sineefche eilen
maer de breecte brengc hy op twa e l f , ei
eiders op vyftien Sineefche eilen. Overal
fteken, op behoorlijke tuíTchen-wyte, tot
befcherminge , boven op de Muur , zeer
fterke vierkante Toorens op": van waer
men den vyand met fchieten vanverrekan
treffen. En zoo vaft en dicht zijn al de
fteenen zamen gemetzelt en gevoegt , dat
nergens, de geheeie Mu u r längs , een
fpyker tuflchen de voegen kan ingedrevcn
worden : het welk den bouwers en metzeiaers,
op hals-ftrafFe , opgeleit aldus te
doen, was.
Maer dewyl een ieder de lengte van deze
Mu u r bekommerlijk navorfcht , zoo
en O O S T
zullen wy het de moeite waerdig achten Í
op dcze plactze een weinig daer van by te
voepn. Ik zal voor af zeggen , dat de
rechte lengte van deze Muur niet net kan
bcpaelt worden , alzoo die ons heden onbewuft
is. By de Sineezen word de zelve
Muur Vanli^hing , dat is , MHW van
tien duix^nt mylen , genoemt: te weten,
ZOO veele * Li of Sineefche mylen worden
daer door verßaen , die vier duizend'"" '
vier Engelfche mylen, en vier honderd en
een en twintig Engelfche voeten en een
halve zouden uitmaken. Maer het woord
ranU-ching betekent, volgens Martyn,met
de wäre, maer een yíTelijke en boven mate
groote lengte der zelver Mu u r : want
dewyl twee honderd en vyftig t Li eentofsin«-
eenige graed der .Equa tor of Middellyn
uitmaken, zoo zou deMuur dan tot veertig
graden, eene ftreek van zes honderd
Duitfche mylen, uitgebreit worden: het
welke meer is , als ganfch Sina, of het
uitterfte ^ßa in de lengte heeft : ja Martyn,
die veel Jaren in Sinn geleeft he e f t ,
yermeet zieh me t , de rechte en eigentlijke
lengte der Mu u r te kunnen bepalen.
In zijne Land-kaerte word de zelve Mu u r
in de lengte , tot negentien graden uitgebreid
, eene ftreeke van twee honderd en
vyf en tachentig Duitfche mylen : te weten
, yan de honderd en drie en dertigfte,
tot de honderd drie en vyftigfte graed
§ excluís. En in hare befcliryvinge zegt s of nit-^
h y , dat deze Muur niet boven de drie^^fic^
honderd Duitfche mylen i s ; welker vyf- Ati. sitien
een graed doen , en dat de geheeie
lengte niet over de t;vintig graden i s : alhoewel
zy het geen , dat door de dichtheit
en benepentheit der paralel of i'echtlynen
, fchynt t'ontbreken , genoegzaem
door hare kromten en bochten vergelt.
Uit het boven verhaelde blykt , dat
Martyn de mate van de lengte der Muur
in r e c k e l y n , door een weg de s lucht s ,
gegevcQ, en geenzins de kromten en bochten
daer onder gerekent hebbe, die zoo
groot zijn, dat zeker oogtuige, een Pransman
, beveftigt, dat de gemelde Mu u r ,
op eenige plaetzen , haer als drie muuren
'crtoont. Wa nt zoo groot zijn harekromen
, zwieren en bochten, door de omwegen
der Bergen Í
De hoog geleerde uitleggers der Wy s -
begeerte van Cn>ig Ftt<¡n , doorgaens Confuiiw
genoemt, hebben op het einde zijns
Boeks aengemerkt, dat de lengte der
Muur , vier honderd Portugcefche mylen
begrypt : maer indicn de bochten der
Muur, en omtrekken der Bergen mede
gerekent wierden, zou de lengte by na op
vyf honderd mylen uitkomen.
De
T A R T
De Jezuit Semedo brengt deze Muui"
op negen honderd Italiacnfchc my i e n ,
vier Italiaenfche mylcn op cen Duitfche
myle gerekent.
Dcze beroemde Muur is de gcene, die
in de Arabifclie bocken , ondcr den naem
van Zud T.:gog en Magog, dat i s , Dyk van
Geg en Migog, gcdacnt word : welkers
opbouw ecnige Alexander de Groote tocfchryven.
"Dws vtnz Thomas Hyde.
Doch door de Muur van Gog en Magog,
Í5 mifichien, en waerfcfaynlijker, d eMu u r
van Derbent of Demir Kapi, aen de Kalpifchc
Zee gelegen , te verftaen.
Ter wcderzyde van her gebergte, tuffchen
het welk de Sineefche Stad K^ k '
l e s t , is de zelve Muur opgctrokken. Zy
is aldaer drie vademcn van de gj-ond af
hoog, en anderhalf vadcm dik , en.van
pcbakicen fteen opgcmetzelt, en buitcwaerts
met kalk beftrcken ; doch elders
van levendigc fteen opgehack. De wachttoorens
van dcze Muur zijn niet aJom aen
de Muur vaft, o f d a e r o p ; ma e r o p z ommige
plaetzen wel tien vademen van de
zelve a f , en zijn gebouwt van gebakke
fteen , en met kalk te zamen gemetft en
beftreken. Al zulke groote Muur-toorens,
of Bürgten , zijn op zommige plaetzen
längs de Muiu' in zecr groote getaJe: en
ftaet de een van den ander wel honderd
vadeih, en meer : 't gene my van ooggetuigcn
is bericht. Op gemelte To o -
jens werd ftecds wacht gehouden. Daer
werd gezegt, dat deze Muur maer vyf
ingangen zouden hebben, waer van eenige
der Poorten laeg en eng zijn , zoo dat
een Man te paerd qualijk daer onder recht
op door kan ryden. De Stad Kapki voornoemc
is vry ftcrk en bemuur t , en verzien
met fteene Toorens en fterke Krj'gsbezettinge.
Hi e r worden alle vreemdelingcn,
die Sina in begeeren te trekkcn, zelfs
Gezanten, opgehouden , tot d a t ' e r bericht
uit de Hoofd-ftad Peking komt : als
mede alle Koopliedcn ondervraegt. In de
Stad Kapk' zij" Icvens middclen fchaers
en duur.
Andere berichten diemy van deze Muur
zijn toegekomen , fpreken als volgt.
De Sinccfche Mu u r , welke Si>m van
NiHche tn Älug.tUa fclicid , omringt drie
qcheele Landfchappen. Hy vangc ten
Ooftcn by de Siuecfche Zee aen , daer de
lUvier , uit Tarcaryc, in Zeeftort, en
eindigt tcn Weftcn aen de Sineefche Stad
Km , of des zelfs gebergte , zijnde cene
ftreeke van omtrent zcventien graden.
Aen deze Muur is geen verwoefting o f o n -
volbouwtheit, als dat in het Landfcliap
van PekjKg een tuiTchtn ftand van ontoc-
A R Y E. I i i
gangkelijkc Bej-gen i s , daer de Mu u r niet
ovcr gaet. Vordcrs fchiet deze Mu u r ^
over alle Rivieren , met gcwulfvcn. En
de opgemcite Bergen zijn met Toorens
voorzieii. Daer de Pooiten zijn, ziet men
fterkten, om de zelve te befchcrmen.
Tien honderd duizend Man zijd van de
Sineezen. tot befcherming van deze Muur ,
gebruikt geweeft. Zy i s , volgens bericht
van eenige Reizigers, op zommige plaetzen
dertig Sineefche kubiten hoog , en
twaelf brcet, en ook op eenige plaetzen
•yftien,
Deze Muur is door den Sineefchen
Keizer Xi , om de Tartaren uit het Ry k
Sina te fluiten, ge bouwt : en zulks is gexhied
twee honderd en vyftien Jarenvoor
Chriftus geboorte. In de tyd van vyf J a -
ren is dit geheeie werk volbouwt geworden
: waer aen , door geheel Sina , een
uit ieder tien Mannen iiecft moctcn werken.
De Mu u r is alle van keyfteenen , cn
van andere zware, zoo gehouwen, als gebakke
fteenen, opgehaelt. He t Oofter gedeelte
fteekt eenige roeden in Zee u i t : eü
tot grondflag heeft men daer ondcr fchcpen
, mec yzer geladen, doen zinken.
Zijn lengte word gezegt drie honderd
Duitfche mj'len te zijn. Zy loopt niet re-
;elrecht: maer is gevoegt na de gelegcntleic
\'an de Landftreke , waer zy längs
komt te ftrekkcn. Deze Muur i s , zoo
JoruiMdricz.cn, C'^i'-' 'le zelve bczichtigt
h e e f t , ) z e g t , van buicen , naerde zyde
van Tartarye , met gewaifen fteenen opgetrokken
, en van binnen , naer de kant
van SinA, met aerde, als een wa l , tamelijk
hoog aengevult 5 en , zoo lang als hy
zien konde , met veel vierkante Toorens
verfterkt.
Aen de zyde van Ta r t a i y e , en onder
de groote Sineefche Mu u r , ziet men veel
groote Sineefche Steden en Dörpen , die
meeft door de Mugalen verwoeft zijn.
Van deze Mu u r fpreekt zeekcr Skvonifch
Schryver, ( i n eigen Ta e l e , nocl»
ongcdrukt , onder my bcruftende) aldus.
Aen het Landfchap Luoimig , in Sina,
achter de Groote Mu u r , plachten veeie
Steden , onderhoorig aen hcc Ry k Sina,
te leggen , welke meeft alle door de Keizeren
van Aw.r, voor dezen, ( e n i kme e n
op twee na ) tot Kafteelen zijn gema ekt,
daer Kryg:>-!uiden in gelegt zijn , om tegen
de Bogdoltifche of Niuchifche Mu -
galen te fti'yden ; welke eindelijk noch Sina
hebben vcrmeefterc : hierom zijn de
Inwoonders van deze Landfchappen , die
zieh tcr wcderzyde van de Muur uit-
. ftiektcn , ilrytbaer geworden. Zv hebben
• vier.
Mi
Ii y