!P
Ii
4 4 N O O R D
mocfte zijn , ten minftcn voor zwemmcnde
VilTchcn : gdi jk de Korefihc Zccliiidcn
medc zeidcn , dac ten Noord-ooften van
haer een openbare Zee was. Zy oordccldcn
, mc : mcer gemak van die k a n t , als
van dezc z i j d c , etat naeuw , of dien we g
tc vcrzoeken zoude zijn > en dat dagcJijks
uit lict Noorde van Tar tar j 'e fchcepjes
in Korea quamen, en omtrent Korea > mccr
zoodanige Vi f c h wierd gevonden , gelijk
men in de Noordzee vind, als Haring, cnz.
Dies deze man bc l loot , dat ^ a a e n ^ e -
ric* te dezer oort niec en is gehecht .
H i e r v o e g e b y , dat Schipper Snobbe^er
V4n Vl ieland, uit RotierdAm op de GrocnlandfcheViflchery
uitgevaeren, in' t We f t -
y s niet vangcnde, befloot naer Difco te
loopen > dat aen de andere zijde van Spitsbergen
legt , macr dat liy daer, doorhin.
deringe van 't Y s , dat die wal bezettC;
medc niet konde komen, goet vond naei
Nova SemhU over te fteeken , weshalven
hct Beeren Eiland \-oorby ftak, tot da
tuflchen 't zelve Ei l and, cn Nova SembL
een zwaei'e dyning ontmoete, en hoUc
zec , die hy oordeelde , of uit de T;
rifchc 2 e c , of uit ccn groote zee , als de
Spaenfclie zee te komen , zonder Y : , ....
derzins konde zijns oordeels de dyninge
ZOO groot niet z i j n , noch zoo langzaem
gaen ; het was toen zeer miftig , zoo als
zulks in die geweñen veel g e f chi ed, hy
gifte toen te midden zee , tuíTchen Spitsber^
tn en Nova SembU te hebben geweeft
en naer de Kuf t van Nova Sembla toe zei.
lende , bevond het aldaer weder met Ys
bezct tc zijn , vervolgens een grooc end
wederom te rüg moe f t e , om van het Ys
ontflagc-n te werden , waei'om be f loot ,
dat het Y s zieh meeft ondet het La n d , en
na de Ku f t enthielt, zoo dat de doorvaert
onbekommert te dier plaetze> na zijn oordcel
zoude blijven. Di t z d v e beveftigt
medc zcekcr Schipper Rijk. Ts g ena emt ,
dat ter zelver plaetze het zelfde hem hadde
bejegent , maer vermids my voorbeelden
aen de hand zijn , van dat het Y s van
Spitsbergen tot aen Nova SembU vaft heeft
gelegen , ftelc dit alcoos gecn w e t , vriezende
het op zommige Jaeren min, en op
andere mcer.
Mmheus Eibokke» > Heelmeef ter, mede
een der geener die in den Jaere i6'53
op Korea gevangen is g ewe e f t , heeft aen
my mondeling ber i c i i t , dat van Korea na
Tiirtarye o f Niuche, het genoegzaem onbereizßlijk
i s , vermits de hoogte der Borgen
, en wocftheit des gewe f t , dat het aldaer
zeer weinig is b ewo o n t , dat den
overvloed van T y g e r s , bruine Beeren en
^Volven , de doortogt zeer gevaerlijk maeii
O O S T
ken. Da t de Snecuw ftccds het geborgte
daer bedckt , en dat de wortel NißofGi»^
feng, in die Wocf t i jne licc weeldrigftcvalr,
van daer vervoert w e r d , mec gevaer
gehaek, en naer de groote fteden in Koren^
en vordcrs over zee naer fapa» en Sina-,
werdende deze wortels , die het wi t f t e
zijn , verfch geoordeelt. In 't Zuiderdeel
dezes L a n d s , vindmenze niet. Zy
heeft blinkende bladen. Dat 'er te Lande
uit T a r t a r y e , tot in Korea doortogt i s ,
hier uit vaftelijk kan werden beflooten,
vermits ter tijd van zijn verbl i j f , de Kei -
z_er van Sirn een gefchenk dede aen den
Koning van Korea , van zes Paerden, die
te Lande uic Ninche in Korea gezonden
wierden , zoo als h y zelve die hadde zien
lenkomen , welke gefpikkelt waren , als
de huid van een T y g e r , met geele en
zwarte vlekken, op een wi t te grond, maenen
en ftaert w i t , lang tot aen de aerdc
toe.
De Tarters werden van de Koreers,
Hiartfe , of ook wel op de Sineefche w y -
ze Tata genaemt.
D e Oo f t kuf t van Korea ftrekt No o r d
en Zuiden , of wel eigcntlijk Noordooft
o p , ZOO als men aldaer oordeel t ,
de groote Zee zoude Noord-oof tel i j k
1 > daer het fteeds b)-fter ftormt,
golven zwaer gaen> als in de Spaenfche
Zee. Do c h hoe hoog het Tartar) ' e
aldaer Noordelijk opf chi e t , is b y fien onbekent,
vermits zy noch ter z e e , noch
lande verre reizen doen > wezende zulks
den Ingezetencn verboden. Gel i jk mede
geene vremde vaertuigen , als alleen Ja -
panders, daer aen de Oof t z i jde aenkomen,
cn zulks alleen op de plaets daer z y een
toegelaten wooning hebben j te lande uit
Tartarye is den ingang > behalven dat zy
bezwaerlijk i s , als gemcld, verboden.
Vermits zeer veel Walvi f fchen in de nabuui
fche Noord-oofter Zee zijn , fteeken
: y i n z e c , van de wal , hoewel niet verre,
)p de vangft der zelven , die zy met zeer
lange Harpoenen, der gedaente als dievan
' ipan , weten te doodcn , en fchoon op
ipan zelden vaeren , zoo weten zy echter
werwaercs, en op wat ftreck het van
hen afgelegen i s , zonder welke kennis die
de gevangenen Nederlanders uit hen hadden
opgevat , z y nooit Japan , werwaerts
z y de vlucht namen, zouden hebben konbeftcvenen
, alzoo geen kaert hadden,
liemand van hen daer ooic hadde geweeft
, zoo dat men mag vaftelijk beOuidat
als de Koreanen zeggen , het
Tartarye Noord op , of wel eigentlijk ,
Noord-oof t op te fchieten, zonder dat zy
weten tot hoc hoog , dat lict is gelijk
z y
A
kers,
T A R T
z y medc zeggen , fefo een eiland te zi jn,
cn van de Tartari fche Kuf t afgefcheiden.
Een Hollandfche Harpoen vonden de Ne -
derlanders in ccn Walvi fcl i fteeken, die
daer tc Lande tegen de waidood aen quam
dnjvcn , hy was zeer klaer te onderfcheiden
van ccn Korefche of Japanfche Har -
poen , om dat de Holbndfche Harpoenen
, quaiijk het derde van de groote der
Korefche of Japanfche Harpoenen hebben.
D e Inländers zeiden dac zy mede meermalen
diergelijkc Harpoenen ontdekten ,
in WalvilTen , welke z y bequamen, door
aenftrandig op hare Ku f t e n , deze was
dood aenkomen drijven , en was krom j
werdende ik onderrechc, dat het meermalen
R Y E.
en woefte menfchen zijli 5 men ontmoet
in 't Noorden van Korea , tegen
Tartarye aen fchrikkelijke Sneeuwbergcn,
hec is aldaer , en op Zee te dier hoogte
fteeds miftig , en ftormwindig; de T a r -
taren komen ook in Korea niet of zelden,
hoewel de Landfciiappen aen malkandrc
zijn gelegen.
In de dag-lijft der Re i z e , welke door
bedienden van de Nederlandfche Oof t - Indifche
Maet fchappye naer Jede, Ho o f t -
ftad van \ Jc^Japan,an
in den Jaere i68<) is gev
dacn, inde ' i 'k,
dac het Japanze Ho f beop
d o n g , op die van de Maec Mae t f i chappve,chappy e ,
dac
i j ' gccne Jonken of vaertuigen van Korea,
vandcLi^/i f icEi landenkomende, in zee
<»cbcurt, de Harpoenen in 't fchieten mogtenaenrandcn,ofbefchadigcn, alszijn^
mogten aen ran der
de op âe Vi s ) krom werden. Hec kan en j de Onderdanen
van fapan. Wa e r uit memoet
zijn , dat dczcn Vi s in Groenland i de fchijnt te büjken , dat die van Korea ,
dien Harpoen ontfangen hebbende , noch I gelijk zy fchatbaer aen Sma zijn , dat z y
dus verre" is komen zwemmcn , en eindcüjk
daer op de Kuf t gef trant , en geftorven.
De Zee heeft daer groote dyningen,
en is het water groenacht ig. gelijk het in
een groote Z e e , gewoon is geverwt te
zijn. En of fchoon boven gemeide Zeeman,
welJ<c zoo vecl Jaeren in Korea heeft
omgezworven , en meermalen ter Walvi s -
vangft aen Groenland , cn omtrent Nova
Semhia is g ewe e f t , oordeelt een doortogc
te zijn , van daer toc naer fefo , zoo
meenc hy e cht e r , dat wegen het menigvuldige
Ys en andere redenen, de vaert
derwaercs voor Schepen onmogelijk is.
E n wat de Walvi f fchen be l angt , zoo
fchijnt het dat de zelve in de Wint e i t i j d
uit Groenland, om de al te fterke koude
verzwemmcn, na de Kuften van/f/ö, Korea
, Japan , cn daer rondom, want zy j
aldaer dan meeft z i jn: wanneer zy in ^
Groenland meeft werden gemift , en by
dc j apande r s met hunne zeer lange yzere
Harpoenen veel gefchooten werden.
De Zeekuften aen het Noord en Oof ten
van Korea , zijn zeer fchoon , en wel aen
tc doen , tot verre boven , of benoorden
de Groot e Mu u r , zoo dat daer wel te
vaeren zoude zijn , en oordeelt boven genoemde
Per foon, dat men tulfciien A-'or«
en Japan door , zeer bequamclijk zoude
kennen ftevenen , zoo wel recht Noorden
op , längs de Tartari fche K u f t , als naer
de Eilandci) fefo, zonder d.umen beooften
fapany verre aen behoefc tc zecten, geiijk
de Hollanders i n ' t j a e r 1541 hebben gedacn.
Benoorden op Koreas Zec -kuf t ,
wooncn onnoozele ViiTchci-s , en aldaer te
Landcwaerts zijn weinig menfchen.
D e Koreers houden geen gemeenfchap
met de Noorder Ta r t e r s , en zeggen var
hen , dat zy vleefch eeters, melk dnnlu
mede het Ri j k fapan erkennen.
Van Amboirta, een der Melukfche Eilanden
, fchrijftmcn aen m y uit de mond een er
Sineefche Ares , ov e rdewor c e l A' '^, daer
boven van aen werd geroert , het volgende.
Coihng is een placts daer de worcel O'infengoi'Ntß,
overvloedig waft.
Men ontgraeft deze wo r t e l , het diertftigft
in de Vierde, en achtfte Maend van
het Sineefche J a e r , "t welk met een mes
van Bamboes gefchied. Men houd dat
z y het gezicht verfterkt > cn het hart vervrolijkt;
zy fchijnt in gedaenteeenmenfch
t:lijk , die zijn twee beenen over malkanre
geflagen houd j geeft kracht aen de
maeg, men kooktze in water , " t g t enda n
gedronken werd , s' morgens en s' avonds,
maer niet s' middags ; verdrijft zwaere
droomcn en fchrik , werdende voor een
zceker Arczeny gehouden > is het tierigft
tuiTchen hooge en naere gebergte.
Is eenigzins zoct van fmaek , aen de
:zige k ant , ligt en fpongieus j valt mede
by de Oof ter Tarters van K>»^
Het woord Nifi is eigentlijk Japans ,
ZOO als Gm Tarters is j en Üinfeng Sineeich
zi jnde; deze wortel betckent. De Tarterfclie
bcnamingj is van het geld afkomf t igj
daer zy voor gekof t wierd , cn de Sineefche
benamingv.meenmcnfchdiGfEhreyelings
met de becncn van malkander zic.
Van deze wortel fpreekt een Rei z iger
in Siant als voigCi
De worcel Ginfeng is liier (in Siam) zeer
gelieft, men vind "er van vcelerlei aerd,
doch de befte is die in Sina, of in het
Landfchap ¿fdKf««^ waf t , haerverwe is
geel, haer vleefch is dradig , hebbende
draden als haircn , men vind zomtijds van
deze wortelen die een menfch in gedaente
gelijken , en hier van daen is ' t , dat zy
F 5 liun