1Ö4. N O O R D
z y loopen meeft moedernaekt , zonder de
* Ko- aiderminftc fchaemte , dan haere * Radjes,
gelijk 00k der zelver Vr o uwe n ; het geene
geen rcchte PapoM > maer meeft Ceramfihe
MeßictH zijn j gaen koftelijk na de Ce r amf
c h ewy z e gekleet: haer geweer zijn Bamboeze
Boogcn , mec zoodanige Py l t j e s ,
aen welker fpits eenig fcherp gcilepcn
Vi fch-been , mc t fchadelijke •weerhaeken
vaft gcmaekt is , waer door men de z e lve ,
wanneerze in iemants lichaem gefchooten
worden , niet dan zeer bezwaerlijk kan
iiittrekken: voeren 00k Lanzen, gemaekt
van zecker zwaer wi ld Pinang h o u t , waer
mede zy zeer ne c , op de vcrheic van zes
o f Zeven vademen, we t ent ewe rpcn, zommige
die naeil aen Strand woonen , h e ^
ben 00k zeekere aerd van Zwaerden , di e
haer door de Cerammers verkoft we rden,
zijnde der zelver geveften met een rorting
aen hare band wel vaft gcmaekr. Vanhar c
Zeden of Godsdienften kan men niet anders
getuigen, dan dat de zelve in veelendcele
meer den wilde Beer ten, dan redelijke
Menfchen geHjk i s : baeren ha^e
Kinderen op velden en wegen, o f daer het
haer over k omt , en nae datze daer van
ontHagen zijn , werpen ze de zelve zoo
aenflonds in een zak , gemaekt van geilagen
Boom-baf t , daer in ze haere voorraed
dragen op haer r,ugge; cn befmeeren
de voornaemfte V r o uwe n , dezer Bos -
tnenfchen , hunne aengezichten met geftampte
koolen , waer door ze meer gevleesde
Dui v e l s , dan eenig redel i jkMenfch
geüjk z i jn: echter kan men niet ontkennen,
dat men ult zommige omftandigheden
befpeuren kan , datze door de we t der
natuure weten , dat 'er een G o d is , door
het wy z e n van haere banden t'zamen gevouwen
, na boven } want wannecr men
daer ergens ter plaetze, daer geen Cerammers
verkeert hebben , aen Land komt
ZOO begeerenze van o n s , dat men onze
banden insgelijks met haer na boven heffen
z a l , fnydende te gelijk met een fcherpc
Bamboes hare bezoekers , en hun
zelven in den arm , waer uit dezen geene,
en gcenen d e z c , het bloed afzuigen laten,
het we lke is hare w y z e van eedzwcr inge,
cn belofte van malkanderen geen qiiaed te
docn : men heeft 'er echtcr f c h r i f t , of
carafters gevonden, ftaende gelijk als met
roode aerdegerchreventegenszekereKl ip:
op welke Klips buite k a n t , noch eenige
doodshoofden te zien waren , cn ook een
beeld, hebbende de gedaente van een half
Menfch , te we t en, van het hoof t tot wat
benedcn de fchouders, die gelijk als t s p o n k
gezct ftonden, en daer nevens noch e
Schild, en meer andere oorlogsWapen«
O O s T
welker beduitzel men wel licht raden , raaer
niet zeeker weten konde. Erneeren haer met
wortels en vruchten van B o ome n , Krui -
den , enz. dan meeft met Vi f c h , dieze
wanneer het laeg water i s , in de kuiltjes
der Rivieren des nachts komen te vangen,
het geen men uit de Schepen , wanneer
men daer omtrent ten anker l e g t , aen het
gewemel hunner menigvuldige duizende
Soeles of Lichten , klaerlijk befpeuren
mag ; weten zeer weinig van koken of
fmoken, maer gebruiken haer Spyzedoor -
gaens raeuw, behalven het Varkens vieefch.
dat g e r o o k t , of pas hal f gebraden werd.
Maer omtrent op acht of negen graden
Zuidwaerts. ontmoet men veel groote ,
vreezelijke, enaf fcl iouwel i jkenag van Menfchen
, welkers voornaemfte perzonen de
neustot deonderf tcl ippentoe, binnewaercs
open gefpouwen is, welke delen als dan door
een gabbegabbevan den anderen afgedrongen,
cn de onderfte deelen der neuze dan
noch wederzyds met fafappcn , of dünne
priemtjes doorfteeken werden , door welk
opfpouwen hunner neuzen, het geluit van
hare ftemmen zoo naer en hol uit hunnen
keelen, als uit een diepe kelder her-voorkomt;
men hout Nova Guinea, omtrent
de tien graden Zuider breette gefcheiden
te wezen van Hollandia Nova , of anders
Zuid'la/td gcnaemt. Verder om de Z u i d
heeft men tot noch t o e , geen zeekere
kennis, dan AM Tafman ( d i e dit ganfche
Land en de Kuf t van de Nedcrlandfche
Oof t - Indi f che Maet fchappye heeft
rond gezei l t ) getuigt aldaer Boomen gevonden
te hebben, waer in wederzyts voet
krappen of trappen geliouwen waren , om
opwaerts te kl immen, omtrent zeven voeden
anderen , als mede de voet -
ftappen in' t zant omtrent veertien of v y f -
-tien Hol landfche hout duimen l ang , mitsgaders
ieder tree , omtrent zes of zes en
een half voeten van den anderen: zoo
heeft men mede uit de mond van zeekere
Stuurman , die aldaer zijn Schip , verleden
dertig o f vier en dertig Jaeren, op het
weftelijkfte hooft van 't Zuid- land , verzeilt
hadde , g eho o r t , hoe hy met de
Boot van het vcrongelukte Schip , beneffens
een gedeelte van 't Scheeps-volk op
Batavia gekomen , en tot verloffinge van
de overige aldaer gelitene Maets , weder
derwaerts met voorraet gezondcn was :
dan hadden niemant van haer V o l k , maer
wel zoodanige groote voet ftappen, als
waer van hier boven gefproken i s , gevonden
: ZOO hebbe mede verftaen van opg
getuigen die op Amboina wel eer hadden
gezien, zeekere knots, hebbende de lengte
van omtrent zeve voeten , en ongelooffelijke
'kl
T A R T
felijke zwa e r t c ; immers zoo veel als een
kloek fterk man tiÜen k o n , die men verzeckcrt
hadde daer ter plactze gevonden
was! gedachte Tafman vcrhaelde ook hoc
zijn Vo l k daer ter plaetze aen Land zijnde
, ui i de Boflchagies gehoort hebben,
zeeker ongeloofFelijk zwaer en grof geluit
van Menfchen ftemmen , ui t alle welke
waerfchynlijke omftandigheden, Cal hoe
wel tot noch loe mijns we t ens , aldaer by
d'onze geene van die vreezelijke Menfchen
of Reuzen van naby gezien z i jn) zeer
licht te gelooven en af te nemen i s , het
geene genoegzaem by onfeilbare giflingen
bewezen werd , te weten , dat 'er in dien
oord, nootzackelijk Menfchen wezen moeten
, hebbende de lengte van ongevaer
acht of acht en een half voet 5 cn dus veel
z y dan ook gezei t , belangende de eigen Inwoonderen
op NovaGtünea, en't Zmd-knd.
D e Cerammm zijn Onderdanen , en
ook Bontgenoten van de Neder landphe
Maet f chappy , zijnde ten meerendcele
ftouteZee-Kiiden, door we l ke , en geen andere
de Kuf t van ATwÄiJ/wwMbevarenwerdt
deze Luiden hebbende van over veelejaren
ondervonden, de trouwlooshei t, en moordadigheit
van dien Landaerd , hebben in
plaecs van door hunne wapenen, de P^oms,
o f Volken op Nma Guinea y door fchranderheit,
en dat onder f chyn van vriendfchap
A R V E . t6S
Stranden in zulken o v c r v l o e t , dat menze
gelijk als mct de banden grypen mag ,
dan 't gcbreekt haer aen netten en ander
V i f c h ' t u i g , we lk gebrek zy door hare
künftige k e r y s , mcefterlijk weten te gemoct
onderdanig gemaekt , nemende haer
Vrouw-volk(waeropzynietzeervieszijn)
h u n t e n W y v e , door welker Kinderen (die
in het Mahometaens geloof , zorgvuldi g
onderwezen werden ) deze onnozele Bos -
Kiiden tegenwoordig beheerft werden ,
door welk middel de genegentheit de^er
Vrouwen tot haer getrokken hetzende ,
wetenze t'elkens te ontwyken de quade
voornemens , die de PapoM doch niet laten
kunnen, tegen hare bezoeker s , en
vreemdelingen in 't werk te ftellen.
D e vruchten des Lands op Nova Guinea
, zijn zeer weimg , beftaende voornamelijk
in eenige weinige O u b y s , Klappers
, Pinang , en Pizang Boomen , die
hier en daer omtrent de Ne g e r y en door
de Cerammers geplant zijn : Bosvruchten
, die het Land van zieh zdv en voort
b r en g t , weet men niet dat'er gevonden
werden , dan bladen-zajor , wortels van
Boomen en Kruiden , waer mede haer de
Inwoonders des Lands erneren moeten,
want het Molukf che brood , 't geen anders
Sagou gcnaemt is , weet men met
dat'er gevonden, daneenerlei, het geene
door de Cerammers tot haer voor raet , en
ook om tegensKoopmanfchappen temangclen
, gÄr a g t werd t Vi f c h is 'er van
allerlei a e r t , aller wegens omtrent de
te komen , en waer in t'elkens met
fpring'ty , zeer veel Vi f c h gevangen werd*
Gi-ofVee,uitgezondcrt Va rkens , die" er
veel z i jn, weet men niet dat 'er gevonden
worden, dan ongediertens, en byzonder
zeer zware Slangen , Schorpioenen , en
duizent-beenen zijnder veele : de Bof -
fchagiens zijn vervult met allerlei gevogelte
, makende den geheelen dag zulken
zeltzamen en wonderbaerlijken gelui t , dac
men zieh der wegens verwonderen mo e t ,
dan werden door de Inwoonde r s , waerfchynlijk,
door gebrek van fchiet geweer,
n i e t , of zelden gefchoten , 't geen men
uit hare ongchoorde tarn o f makhci t , genoegzaem
befpeuren ma g ; want als men
den eenen f chi e t , blijft den andere daer
nevens zitten : maer moeten onze Vo g e l
fchutters hun hier zeer wel wachten voor
het fchyn geluit het geene de Paponj , de
Vogels zeer naeuwkeurig weten na te boodzen,
op datze door dit bediiog niet al te
diep in 't Bo f ch gelokt , en van haer dood
geilagen worden , gelijk meer malen gefchied
is.
Z y beminnen By l t j e s , Kleeden , en
Koraelen , die tegen Slaven werden gemangelt
j als z y een Slaef verkoopen, fny -
den z y hem eerft een lok haairvan 't hooft»
oordeelende dat daer door meerder Slaven
bekomen zullen , want deze worden , of
door de oor log, o f i n ' t Bof ch by betrappinge
gevangen : veele dezer worden in
Ternaie en daer herom verhandelt : zy
zijn zeer gret ig in den beginne in 't eeten,
ZOO dat z i c hf c h i e r t e berften f p y z en, zoo '
men hun in de giilzigheit niet weerhout .
D e Heidenen aen Nova Guinea en Hol-
Undia Novn , ftellen in de Slangen eenige
Godlijkheit, waerom z y die op hare vaertuigen
af malen.
Voigt dubbelt van een B r i e f , die aen
my uit Amhoina, tot bericht over heC
Landfchap Nova Guinea, en Hollandia No^
•Vi, of het ZOO gcnaemde Zwd4and is ge*
fchreven.
IVelEdelegefirenge Heer',
Ik zal hier by zetten 't geen aengeteekent
heb uit het verhael van eenige Ceram
Lauirs , de welke Taerlijks na dat Land
varen , en dier halven van "t Land Onin
längs de Zee-kuften goedekennifle hebben,
daer b y doende zoo veel van de Schippers,
en Stuur-lieden , die daer geweeft z i p ,
i
' I