m
l i i?'
Liff
l8o N O O R D
h e t ZHID-UND, HOUANDSA NOVA , of h e t ,
Land van d'Eendra^t, tot onde r z o e k ing !
dier g ewe s e n > oi 'er g o ede Hä v e n en
Scheeps-berging , wa t c r en v e r v e r f ching
te b e k omen z o u d e z i j n , e n o f e rmi l T c h i c n
noch Me n f c h e n te vüiden z o u d e wc z e n ,
van Ne d e r l and f c he Schepen aldacr we l eer
geftrant > en v e r o n g e l u k t , en b y z ond e r
o f ' c r o o k o v e r b l y f z e l e n , z o o van Me n -
fchen j 'als Go ede r en , van het voorna em
vermifte S c h i p de Ridäerfihap te v inde n
zoude we z e n 5 dat men gi f te onlangs aldaer
gebleven o f gef t rant te zi jn. H e t o p -
ftellen der lait en de bevelen t o t de z e Re i s
voor de Op p e r h o o f d e n j wa e r van de G e -
zaghebbervcrkooren
van Oofi Fliehnd, wi e rd ons me d e aen
bcvoolen : de z e Z e e - m a n dan me t z i j n
drie onde rhoor ig e Schepen , liep op bevel
d e Ei landen van Trifian eerf t aen , alwaer
niets v o n d als vcel Wa l - v i f t c h e n in Z e e ,
ook Ro b b en , V i f c h over tol l ig , en G c -
vögelte zonde r t a l , dat z i e h me t de hand
l i c t v a t c e n , als P i n g u i n s , Mc u w e n
andere , cn de zelve me t g e b o omt e be z e t
t e z i j n , o o k kmi d e n die onbekent wa -
ren , we z end e de zelve verdeel t in dri e
Eilanden , wa e r v an hec g root f t e me t
Sneeuw b e d e k t l a g , en hec kleinfte een
d r om van gebrooke Kl ippen i s , gel i jkende
na de overblyf zelen van een vervallen
K a f t e e l , zy leveren alle goe t dr ink
ter u i t , wa e r d i g om by Z ome r aengelopen
te w e r d e n , al zoo men in we ini g
t y d Wa t e r . V i f c h , en Ge v o g e l t e kan
bekomen in ov e r v loed , o o k des noods
brandhout, ho ewe l de landing o f aenkomf t
o p we ini g plaetzen g o e d is , ter oor zaek
van de i i y l e Kuf t en of O e v e r s , en de
zware branding tegen de wa l aen , gel i j k
ook a lom geen anke r g r b n d en i s , en de
l o u w e n zeer we rden g e v e i l t , dies we l by
Z o m e r , maer niet b y Wi n t e r te raden is,
hier aen te gieren. De Ei landen St. Paulo
en ^»^iTi^.??» heef t h y b e z i c h t i g t . enaen
' t eerfte de Z e e vol Ze e - r obben en Z e e -
Jeeuwen g e v o n d e n , zoo dat men ze moe f t
dooden , om vaert te b a e n e n , als me n
naer L a n d v o e r , hier vond hy mede o v e r
groote meni g t e V i f c h , d o c h daer wa s
weinig groent e , als h e im, die heel di cht
aen malkander ftaet. Da e r is goe t wa t e r
o p het L a n d , maer een f chor r e Ki i f t cn
ftyle v l akke ftrand , me t groot e branding,
en aen we ini g plaetzen men t e l ande t r ede n
kan. Me n v ind hier v e r f che idebinne plaet -
zen , daer het wa t e r k o k ent ui t de aerde
ftrael:, cn de grond is op z ommi g e plaet -
zen h e e t , z o o dat de V i f c h dj e men in
het k o u d c binne wa t e r v a n g t , aenf tonds
in het hec te wa t e r daer naby g ewo r p enk a n
en O O S T
w e r d e n , daer ze do or dien het k o o k t ,
aenftonds gaer we r d , en z o o gegeten kan
werden , we l k e waters z o o na by malkander
z i jn, dat men de gevangen V i f c h , aen
den A n g e l o v e r w e r p t , ui t het k o u d e in
het heete w a t e r , en z o o kan doen gaer
werden , zonde r v an den Ho e k te doen.
A e n 't Ei land Amf l i rdi tm zagen z y me d e
een g r o o t e meni g t e R o b b e n , die z o o o v e r -
vloedig w a r e n , dat mcn riiimbaen me t
doodilaen moe f t maken v o o r de Sloepen ,
om aen L a n d te k omen : hier walTen veel
Boomen , z o o d i k als een Ma n om z i j n
middel, die di cht by malkander ftaen, na
Linde boomen gel i jkende : men z iet 'er aen
ftrand v c r f che ide Wa t e r v a l l en , en onder
veel Heef ter s en Kr u i d e n , die onbekent
waren, o o k z a g me n ' e r wi lde Sel ler! , di e
fmakelijk i s , en z e eke r klein vier voe t i g
D i e r , ge l i jkende een H a e s , wi e r d daer
ontmoet. Da e r is V i f c h van gedaente als
Kabeljaeuw , en Br a z em , ook z i jn daer
groote Kr e e f t en.
Het was op een en de r t i g g r a d e n , en
Zeven en veer t ig minut en , Zuide r br e e t -
t e , daer rkming L a n d behaelde aen Hol-
Undia Nova , t r edende eèrf t op een E i -
land , in 't g e z i e h t van het La n d , daer
h y geen Me n f c h e n v o n d , maer we l een
groote menigte Bos - r a t t en, z o o g root b y -
kans als Ka t t e n , die een beurs onder de
keel hadden , wa e r men een hand in fteeken
konde , zonde r dar men k ond e b e -
f p e u r e a , ten we lken einde de na tuur
dat Di e r z o o gef chapen hadde : di t g e -
dierte , z o o dra als d o od g e f choot en w a s ,
ftonk zeer v e r v a e r l i j k , z o o dat men daer -
om de afgef t roopt e Vellen niet mede nam.
Men befpeurde een aengename r euk als
van Ro o z e n , op di t Ei l and , 't geen v an
het g e b o omt e q u am , z o o als aen e enige
takken , o f brokken hout s my v an daer
mede g e b r a g t , be fpeur t kan we r d e n : u i t
dit hout kan wel r iekende O l y e g e t r o k k e n
werden.
Men z a g van di t E i l a n d , en van bov e n
uit de top van de maf t n o c h ver f cheidf i
Eilanden, bezuidel i jk l iggen.
A e n de vaf te K u f t vonden zy onbekende
roode B o ome n , voornaem om de
Z u i d , die veel ros-bruin v e rwi g e G o m
voort b r e n g c n , we lke ui t het liart van de
Boom z y p e r t , en in droppelen , als ronde
bol l ekens , neder v a l t , wa e r van een
iroef hier o v e r gebragt , we z ende een
iaft van de Bo om , daer di t Ha r t s , of
deze G o m no c h aen z i t , onder my be -
ruft : ftapten te landewaer t in, e e n i g emy -
len v e r , zagen cen binne wa t e r , cn eeni -
g e v e rbrokene Hu t t e n , niet ongel i jk aen
d i e , we lke de Ho t t e n t o t s aen de Ka e p
ma-
T A R T
maken, en de voet f iappen van Me n f c h e n ,
200 v an oud e ab j o n g e , d o c h van g e -
meene ftal, gelijk z y die me t hunne eigen
voeten hebben gepaf t en g eme t e n , we z e nd
e van onge f choende Me n f c h e n . V o n d e n
Cen B o om dr ie v adem dik , daer keepen
in gekapt war en , na het f che cn om daer
b y längs na boven te kl immen : vonden
kuilen die de Inwoonde r s gegraven h a d -
den , z o o hun d a c h t , om v e r f ch wa t e r te
bekomen , en zagen ve r f che ide Hu t j e s
d o c h de Me n f c h e n ontvloden fteeds : ec:
binne wa t e r v e r toonde g anf ch r o o t , te
ooizaek v an z i jn roode grond. Me n z a g ' e r
Witte onbekende V o g e l s , ook bl a euw en
g r o e n g e v o g e k e, als Papegaeyen o f Ka k e -
toes met k r omme b e k k en, wi t t eMe e uwe n
met zwa r t e ronde hoofden ; een z o u t e R i -
v i e r , we lken z y a cht o f t i e nmy l o p r o e y d e ,
en bejegende d a e rwe l Hu t j e s , d o c h zager
aldaer niet meer als twe e zwa r t e naekt i
M e n f c h e n , die v loden , en niet te belopen
w a r e n , of f cho on men hun Ho t t e n
t o t s , en zwa r t e Indiaenen van de Kae]
mede genomen , a cht e r na z o n d . Oo l
vond men 'er menigte van zwa r t e Zwa enen.
D e z e Ri v i e r wi e r d ter t y d v an de ont -
dekkinge by den Comma n d e u r Willem de
' t, ä i e als Op p e r h o o f t t o t b e z o e -
king dezer Zuid- landen ge zonden was
inijn b e n a emt , Witfen-Rivier , z o o als in
de Kaer ten by hem ter plaetze oncwor -
pen , onder my beruf tende is te zien ;
welke Kaei-ten zeer net ver toonen de geheele
Z e e - k u f t , Di e p t e n , Ri v i e r e n , Ka e -
A R V E . 1 8 1
Hutjes v o n d men cenig b a f l v an B o ome n j
dat z a cht wa s , 't geen t o t den flaepfcheen
te dienen om op te l iggen.
pen en Inhamr a en , v an daer af t o t aen
de een en twi n t i g graden No o r d e r breet te,
200 als hy me d e andere R i v i e r e n , Ei l anden
en Piaetzen , anderzins he e f t v e r .
noemt : aen boven gemel te Ri v i e r z a g hy
veel voet f tappen v an oud e en j ong e naekt e
Menfchen.
Men v ind in de z e na my benoemde n
V l i e t veelderhande Vi fTchen , wa e r v an
de a fbe e lding en naer het leven g ema e k t ,
onder m y beruf ten , eene is gel i jk aen den
gcenen, we l k e men eiders in Oo f t - I n d i e n
Paertshoofc n o emt , om dat de kop eeni -
g e gelijkeniire daer na h e e f t , we z e n d e wi t
van v en, v , een andere is root en f c h e u t i g ,
de de rde aerd is aen d e Snoek in gedaent e
niet ongeüjk , maer v l c e z i g e r en graeuw
van v e rw.
D e Hu t j e s war en pas t w e e o f drie voet
hoog , gemaekt van ftaekjes of k r omme
i l o k j e s daer wa t takken v an Bo omen en
ruigte over , of tegcn gelegt w a s , h c ^
bende opening aen de eene z y d e , daer de
Inwoonders in 't gemeen cen v u u r v o o r
ftooken, we s men b y daeg alom r o o k , en
b y na cht vuui- z iet . In de z e. onnoozcl e
Van de z e Hu t j e s fpreekt de Da g - l i j f t
van een der Zee- luiden , die de t o c h t na
dit Zuid- l and by wo o n d e , a ldus , de H u t -
jes op 't Z u i d - l a n d , tuf f chen een en der -
t i g en twint i g graden aen Hollandia Nova,
z i jn z e e r z o b e r , v an een aerd v a n r iet be -
dekt , de ftylen z i jn t a k k en v a a B o ome n ,
die in de g r ond g e z e t z i j n , me t het eene
e i n d , en me t he t ander eind bov en by
malkanderen , g e f chi k t . In de z e Hu t j e s
z i jn kui len in de a e rde , gel i jk de Ho t t e n -
tots aen de Ka e p de G o e d e H o o p hebben,
daer z y in leggen te flapen : men v o n d
i n ' t Jae r l i p y , graden v an V i f c h in eeni -
g e de z e r Hu t j e s , en een ledere T a s , me t
ftroo of g edroog t r i e t , aen malkander g e -
hecht : Schippe r Fläming z a e daer een
mael op zeven en twi n t i g graaen Z u i d e r -
b r e e t t e , v y f Hu t j e s by malkander ftaen ,
omtrent een u u r van f b a n d , wa e r onder
, een dat van klei was g ema e k t , hebbende
een f chuins aen twe e z y d e n afgaende dak.
Men z a g 'er ook omt r ent de Hu t j e s we l
koolen , of brandent h o u t , en dae r
V i f c h o p , cn aen l e g g e n , om gaer te
werden , en o o k z ommi g e V i ß c h e n daer
al van g e g e t en w a s , waer van de graden
overig war en , z o o dat de Me n f c h e n daer
ZOO vers v an g ewe k en waren : z y zage n
voetftappen van groot e V o g e l s , als o f h e t
Cazuariffen o f St rui zen wa r e n , en g r o o t e r ,
ook van v i e r voe t i g gedi e r t e , d o c h zagen
die Di e r en zelve n i e t , behalven dat eenmaeluit
het gebe rgte in' t wa c e r f p r on g en
d o o k , een Di e r als een Hafes, me t g r o o t e
lepels. Me e r No o rde l i j k als de eerfte aenkomft
, ontmo e t e zy tien naekte Me n -
fchen , p i k zwa r t . d o c h het haair kor t en
g e k r u l t , die alle vloden , cn niet belopen
iconde we r d e n , wa t moe i t e men o o k d e d e .
D e vuur en f c h y n t h e t , dat tegen de z e
Hutjes g e l e g t we rden , na dat de W i n d
w a e i t , als wanncer zy de opening daer
ook na ftellen , we z end e aengemc rkt da t
het de s nachts in di t g ewe f t v r y k o u twa s ,
zoo dat het v u u r de z en naekte Me n f c h e n
nootzaekelijk f c h y n t , behalven dat het
hun d i e n t , om de Vl i e g en en Mu g g e n te
v e r d r y v c n , die de Menf chen aldaer onlijdclijk
q u eUen, gel i jk o n z e Hol l ande r s
b y onde r v inding e hebben geleer t : en is
wacrfchynlijk , dat de Me n f c h e n z i e h aen
de Oe v e r s van de Z e e allecn o p h o u d e n ,
om v o edz e l te zocken , en dat de v o o r -
naemfte v e r b l y f plaet zen te La n d ewa e r t i n
zijn , en de Hu t j e s b o v en g eme i c , ma e r
voor kör ten t y d hen dienen : D i t L a n d
f c h y n t z i e h ui t te ftrekken t o t aen v an
Z 5