i- \
< r.
N 0 0 R D
Landfchappcn van Gr o o t Ta r t a r y e , Klein
A f i e , Sy r i e n , E g y p t e n , Arabien , de
Stad Kap ha , en de omtrek van de Vlict
Tanais. Tamerlaen bragc een fchrik over
de gehcele Ae r d b o d em. DeKo n i n k v a n
Poolen en Honga rye mackte een ftilihnt
van wapencn met hem. De Groot-hercog
van Li c t auwen, Vnelo , Broeder van V -
laHißans, Konink van Poolen , gong hem,
met honderd duizend man regen j doc h
wierd door Edga , een van Tamtrlaens ftedchouders,
met drie honderd duizend
man > gedagen. Als Tamerlaen in Europe
meende te crekken , en tot Smjrne gekomen
wa s , kreeg hy t y d i n g , dat cen groote
Konink van I n d i e n , wiens ge r ag zieh tot
aen de Indifche Ze e , en het Eiland Tafrobane
of Sejlon u i t b r e i d e , in zijn Land gevallcn
wa s ; dies hy tc r ü g t r o k , en maekte
Vr ede met hem.
De oudfte %'an zijn vier Zoonen volgdt
in "t gebied ; doch zy beoorlogden malkanderen.
Vayanoiir , zijn jongfte Zoon ,
maekte zieh , na de dood van de o u d f t e ,
meeiler , en bragt de Rykszete l tot Tauris
, tot dat Vfumca^An , ßiaHx.ti gedood
hebbende, zieh meefter van Pcrfienverklaerde.
He t overige van TamerUens R y k
wierd onder verfcheide Vorften v e r d e e l t ,
die zieh meefter maektcn : en wo r d by
<b Schryvers g e z e g t , dat zijne Nazaten in
Mawaranahr en Vshck. hebben geheerfcht
t o t het Jaer vyftien honderd.
Die begeerig is het Leven en de Daden
van den Gr o o t e n Ti^njirtain te lezen , gelieve
op te flaen Dijfertationes ^cademk^
Gexuci Bitcleri, gedrukt tot Straesburg •
als mede het Boek van Achmet, Zoon vat
Arabfu , uit gegeven by den ProfeiTor
Cool: ook foan Schiliberger van Ment s
als mede A»naUs Sultanorum Turcicornm
insgelijks PetrHS Perondinm, gedrukt tot
Florencen, Bergeron, en andere Schryvers
ineer : waerom hier daer van niet meerder
melde.
De Ta r t a r en van Zagataj zijn de meeft
gezedende aller Tartaren : zijn ryk in
Vee , Go u d , Zi lve r , en andere fchatten.
BaICU of Balch , is mede een Ho o f t - f t a d
in het Usbekf che Ta r t a r y e , en dit Land,
fchap het oude Pärchen, zoo als Garciof de
SUva Figneroa , d i e , op het Jae r zeftiei
honderd en achtien, als Ge z ant van Span
gie , zieh eenigen t y d in Perfie heefc opgehouden
, getuigt.
Pieter deila ]/klU verhaelt, d a t , ter ty d
als hv in Perfien was , aldaer een Ge z a n t ,
van het Usbekfche Ho f , zieh o p h i e k : uit
welke hy verftond, dat de Chan , o f K o -
nink der Usbekken, die ImanKHl iy' iwtW
e n O O S T
dienaer van de Opper^priefier betekent , genaemtwas,
toenmaels, t ewe t c n , op het
Jaer zcftien honderd cn twi n t i g , in Bu.
chard zijn H o f h i e l t , dat de Steden BaJih
en Samarkand onder zijn gebied ftonden j
doch niet het geheele Land van Zagatay :
dat daer treffelijke Vloeden waren , die in
de Kafpifche Zee ftroomden ; welk Land
h y dan oordeelt Sogdiam , en cen gedeeite
van Scythie te zijn j milTchien is Buchene
het oude Baktria > van de Vloet Baktrius
befproeit , en zoo bena emt ; hcewel Gool
, en Figueroa , Balch voor Bdiria houden.
H y verftond dat daer te Lande Ge f chut
en Musketten waren, doch van weiniggebruik,
vermits men zieh met Pyl en Hoog
in den oorlog behielp. En eiders fpreekt
della Falle van deze Volken a ldus : te weten
, dat onder de Tartaren geene andere
Menfchen Usbekken genoemt worden ,
als die van 't Land van Balch , Buchara en
Md, d i e t o e n onder twee Vo r f t e n ,
beide Gebroeders , ftonden , en verdeek
waren : waer van d'een zijn H o f in Balch
liield, en Nedhir Muhammed Chan genaemt
wa s ; en d'andere Broeder /ma» Kuli
Chaa gebeten , en He e r van Buchara ,
Samarkand, Tofikend, Dignay, en van
andere geweften was. Ja hy was Landvoogt
of He e r van al ae geweften , die
•an de oude Grieken en Latynen Sogdia-
•a, Baktriana, en milfchien Hjrkfinia ,
{nu Zabefian) en van de nieuwe Schry -
vers Giagata Mmvaranahr , en ook Turkeßan
genaemt worden.
Giagata , zeid hy , is het La n ^ Sogdiana
, en wo r d in de 'Pe r f i f che Landkaerten
onder den naem van Soid ui t c e -
beeld.
Cmgis Chan ( zeid della Falle vorders )
deelde zijn R y k , op zijn fterven. Giagatay
, by andere > als AMfaraj , fogatay
gebeten , de tweede Zo o n , kreeg tot zijn
erfdeel het La n d van Samarkfind, beneffcns
Sogdiana, nu Sogd, en verfcheide andere
Landen daer rondsom. Dees noemde
dit R y k na zijnen naem , Giagataja,
en alle de Volken , die onder zijne He e r -
fchappye ftonden , Giagataners : gelijk
ook de oude Scythen , uit eene oude gewoonte,
Velgens Diodoor , den naem van
hunne Vorften aen de L a n d e n , daer zy
onder ftonden , gegeven hebben.
H y noemt de Usbekken gebuuren des
Landfchaps van Chorafan.
De Vüec G/Ä«« , oCGihon, by d 'Ou -
den OxHs, loopt door de Landen der Us -
bekken, en ftort zieh in de Kafpifche Zee, ««.op.».
aen d 'Oo f t - z y d e . is anderzins m e - "
de in de Periifche Ta l e , een naem die aen
ille Vlieten in het gemccn t o c k omt , en
word
T A R T
Vord deze gezegt een van de vier Vüeten
zijn , die door het Paradys plagten te
A R Y E. ) S i
bifche fchryvers denamen Giagatay of Zagatay
, en Vsbek voor namen van Landen
. n Indien , en in de Landen des Gr o o -
ten Mogol s , is de Perfiaenfche Tale meer
in 't gebruik als d'Indiaenfche : en geen
wonder , dewyl de Mogol f che Vorften ,
die uit Ta r t a rye en Samarkand gefprooten
zijn , daer de Perfiaenfche Ta l e de natuurlijkc
Tale van hun Land i s , de zelve
ook in Indien hebben willen onderhouden.
Aen de No o r d zyde van de Kafpifche
Z e e , zcgt delU Falle, paelen de Ruflen
aen de Tartaren , en aen zeker ftag van
Tartaren, die men heden Usbekken noemt :
een naem die , zoo ik my niet bedricge ,
vrie Heeren betekent. De Usbekken be-.
woonen het Oofterlijkfte geweft aen ¿ e .
Kafpifche Ze e , daer zy Landen van groote
uitftrekking bezitten. Oof twa e r t s ftrekken
zy zieh uit tot aen de Ta r t a r en van
Kithay , en Zuidwaerts tot aen Indien.
Onder de gedenkwaerdigfte plaetzen is alliier
Samarkand, de Hof - f t ad van Tamerlaen.
Na 't Zuid-wefte hebben zy Btdch
cn Bttchara , aen de Ze e - k a n t , te weten
van de Kafpifche Zee , daer een van hunne
voornacmfte Chans (die o p ' t Jaer 1612.
dikwils in oorlog tegen den Konink van
Perfien was ) zijne wooning heefr.
Tuifchen de Usbekken , en die van
C i a m a i , die Binnen.Scythie bewoonen ,
c n d a e r z o n d e r t w y f e l Sogdiana, Baktriam,
en het Land van Eflerabad ( a end'Oof t
2yde van de Kafpifche Zee gelegen ) in
begrepen i s , vind men ganfchelijk niet anders
dan wildernilfen , daer de Tu r k e -
mannen eertyds hunne wooningen hadden.
Het f chynt d u s , dat de/la Falle d'Us -
bekken en Giagataiers of Zagataiers wi
onderfcheiden. Desgelijks fchynt ook
Cardai de Silva Figueroa d 'Us b e k k e n ei
Chatays, of Giagataiers t'onderfcheiden
want hy f chryf t doorgaens aldus. D e T a r
taren , Usbekken cn Sakacais of Ch:
catais of G
fpeuren kan , .. - .. ,
omtrent Samarkand en Buchara , zijndi
na Jogatay, oÌ Giagatay , oi T^jogatay,
tweede Zoon van Cingk chan, alzoo genaemt.
Maer als namaels Scerbek of Vsbek Cnan,
Zoon van Abtd Chairini.bck, Mawaranahr,
Chorafan en andere geweften , den nakomelingen
van Tamerlaen afgenomen had ,
fchynen deze geweften t n piaetzen van Gtagatay
gedacht.
Gardas de Silva Figu
nink der Usbekfche op het
ler I i 10 in Balch He e r f c h t e , Melicar
han , die toen door Schach Abas , Ko -
ink van Perfie in Balch belegcrd wierd.
H y nocmr een anderen Nurum Chan ,
noemt hem Konink der Chakatajc
hy zeid d'oude Sogdianen te zijn.
oi Zagatay y màizmVsbek., Vsbek.
genaemt te zijn : te weten by de lacere
fchryvers j want men vind b y geene Ara-
Figneroa noemt den Kole
Tartaren , die
. die
Dees Konink Nnrum Chan, zijnde ver-
_ legt door eenen opftanc der Onde rdanen,
die eenen ander ter Kroone wilden foepen,
de zelve niet bchoorde, verzochc
byftant van Konink Abas, die toen in Pe r -
fie Heerfchte , en ten zelve tyde Melicar
:han in Balch belegerd hield. Schach Abast
door medogen van Nurum Chan bewogen,
gaf hem een gedeeite des Landf chaps , of
veel meer een gedeeite des Koninkryks van
Chorafan , ten einde hy aldaer op eeniger
wyze zijne voorige waerdigheit kon onderhouden.
Ma e r gelijk ¿aer na Nimm
:han, in phe t z e van het tc gebruiken; als
.ly behoorde , zieh in ftaet ftelde van zieh
meefter van het ganfch Koninkryk te ma -
ken , daer hy zoo wel oncfangen wa s , alzoo
viel de Konink van Perfie hem eens
l o e f s o p h e t l i j f , e n v o e r d e h em, met zijn
Vrouw en Kinde r en, gevangen na de Stad
Sciras y alwaer hy na weinige Jaren ftierf:
gelijk ook zijne twee Zoonen ; nalatende
zekeren jongen Zoon , Badjaz.aman genaemt
, die hem ecnige weinige Maenden
voor zijne dood gebooren was. De Mo e -
der hield den zelven by haer , als d'uiterfte
vertroofting in hare d r o e f h e i t ; in welke
t y d de Konink haer naeuwlijkszoo veel
g a f , daer zy het leven by houden kon.
Deze Jongeling toonde . op het J a e r 1 6 1 7 ,
toen oud twaelf Jaren , groóte genegentheit
tot het Chriftendom , aen den Ge -
zant Figneroa , die zieh toen , van wegen
den Konink van Spangie , in Perfie bevand.
Du s verre uit Figueroa.
In Vsbek , en inzonderheit mede omleataiers,
zoo veel ik b e - ' t r e n t , vallen zeker flag van Prui -
houden zieh in de geweften' men, die gedroogd, zeer goed van fmaek
ijn , en alom in Perfien te koop gebragt
worden.
Bernier, in zijn Reis befchryving, zcgt,
d a t , wanneer Aureng-i-eb, Konink van
Indien of Indoßan , anders Groot en Mo -
gol genaemt, den oorlog tegeu z i jneBroe -
dcrs hadde geeindigt, en alom He e r f c h t e ,
dat toen de Chans van Samarkand en Balch
aen hem Gezanten z o n d e n , om heil en
zegen over zijne vyanden t o e t ewe n f c h e n ;
waer uit b l i j k t , dat Samarkand en Balch
coen onderverfcheide Vorften ftonden. De
Y y a Ge -
m
S
i
m