' hf
iH
338 N 0 0 R D
door -Vader AdA^ellatn in 't licht gege-
.ven > beooften he.t Mogols Land : de
Hoofr-ftad van Tiku zoudc K.iparMge zijn
genaemt.
Hcc Ryksken Vjfan^ite in de
Nabuurfciiap van Tibet, zoude twintig
.dagreizens vao ä « afgelcgen zijn, volgens
Bericht van Vader uistiradn. ,
Het woord Tibet is zoo veel gezegt op
Tartarfch, ihmagtig, en aldus genaemt,
om dat dit Ry k magtigcr , als veele
andere Heerfchappyen, ofkleineKooinkskens,
,daer omn-ent } gelijk'er tuffciien
^¿ra of Afftg"^^ d« veele Kopink^
ens, infactgebergte, zieh orthoudcn
; waer van een gedeelte den Groown
Mogol erkennen : zommige ftaon onder
Tibet en Tar^f<t, en eenige zijn op zieh
^elven , als het Prinsdom Lodacca, n:
T/i-ffgelegen, en andere.
Bezuiden Tibet, volgens de Nubirche
Land-befchryver , grenft het Laodfchap
Alten , 't geen ^vedcr aen Bengale ftoot.
Bcnoordcn ftpot Ttbet aen het Meir Cmchny
( d a t i s , zM^arte Zei) geheten , en
Tartarye : tep Noord-ooften grenft dfi
Woeßyne Lop of X4mo: ten Ooften Tnr-''
keßau, o f , ZOO andere willen , het Sinefcjie
Landfchap Xenß, en ten Weften
pttaj en Chamalahan. Doch dat Jacmm
z,egt Tibet gelegen te zijn in 't Land der
Türken , is te verftaen van de Scythen of
Tartars , die by d'Arabifche Schryven
in 't algen:ieen, med? wel Türken of Turkeftanders
( na dat Landfchap waer van de
JiedendaegfcheTürken den naemmededragen
) geheten worden. En is liet Landfchap
Tibet, gelijk ook gehecl Sinn of KithAj,
welke laefte naem anders wel byzondcipnin
"teerft, eigen aen hetNoorder Sina is
geweeß, volgens veele Schryvers, den Arabieren
eerft bekent geworden onder de
naem van Kitay , of alzoo begonnen
naemt te worden , na dat Ctngis chan
gelve hadde vermeeftert.
In Tilffi yalt Muskus, voortkomende
pen Dier, dat ten naeftgn b y , een He r t :
ZOP andere zeggen, een Gcjt gelijkt, heeft
zwartachtighaair, d?)ch geenhoorncn: het
gezwel daer de Musku? in z i t , hangt aen
de Havel, en verbeeld een kleine Beurs,
bcftaende uit een dun vliesje, bezet metzecr
pjne haairen: word boven ¿atvanSina, als
min yervalft zijnde, geprpzen.
In Tibet en buiten de Muur van Sim
in 't woefte Tartarye , valt een aerd vai
Thee, die veel grover i s , als die, welke
in Sina, en binnen dsi groote Muur , word
geteclt.
••Tibet wierd van euds gerekent het
vende Tarieriche Vorftendom te zijn , die
O O S T
tot twaelf toe wierden getelt ; de Vorft
was genaemt Lacußan, grenzende tot aen
de uiterfte palen van 't Weiler Sinefche
Ryk , en aen veele Woeftynen , voornameiulijk
aen de groote Woeftyne Kalmakj
dit Vorftendom ftrek tezich uit Zuidwaerts,
tot aen Cafcur. Door Tihet wille zommige,
dac de geele Rivier met een bocht Joopt :
de Inwoonders zijn meeft van Lauwen afkomft.
Daer gaet weinig ofgeengeld onder dit
Volk om.
De Gemeente gaet in flechte Vellen. of
Rokken van geringe ftof, geklecd : doch
de Rykfte zijn vry koftelijk in kleeding ,
en reindelijkinommegang. Zyhebbeneen
byzondere fpraek.
De Jezuit MagelUnes wil, dat de Köningen
van Tibet i te gelijk met eenenPriefter,
die het Hooft der Geeftclijken aldaer
is, welke Z^îw^î genaemt zijn, heerfchen:
doch ajs hy aldus fpreckt, geloofik , dac
]iy \<ior Tibet, TangutMsrat, gelijk ook
die benamingcn dikmaels worden verwifzeit,
en den een voor den anderen , of
door malkanderen , zonder onderfcheid ,
gebruikt : of ook wel zoo, dat hy meint
het eene Landfchap onder 't andere zoude
ftaen ; 't geen miflchien eertyds de
waerheit isgewceft : doch nu zijn het twee
byzondere Ryken.
Het meerendeel der Tibetanen omhelzen
dan den vervloekten Godsdienft der
^onfin of Lamoi , welker Opper-priefter
zijn zit-plaets in Tungut heeft : gelijk als
die Godsdienft in alle daer omliggende
Land'chappen , zelfs onder de Moegalen,
Kalmakken, in Nmhe, en tot in Sina toe,
over geflagen is.
De Priefter Antoine de ^ndmda ( d i e
zieh ruim een Jaer in Tibet, en byzonder
in de Hooft-ftad KMarange , opgehouden
heeft } z e g t , dat het Ryk van Tibet on-
• der zieh verfcheide kleine Landfchappen
of Ryken behelft ! als Cogue, of Cxifué,
of Choken , zijnde d a t , daer de opgemel-
I te Hooft-ftad in ligt , en daer de Konink
zijn Ho f hoiid , Ladac, Aioriul, Ludoc,
en noch twee anderen , na het Ooften gelegen.
De zelfde Priefter roert zeker Ry k
aen, 'tgeene hy Sopo zegt genaemt tc zijn,
'c welk over de honderd çijnsbare Koningen
onder zieh zouden hebben, dac aen
Sina en Moskovien grenft , beheizende
een Landfchap , waer in een vermaerde
Stad , Karakitay genaenu , zoude leggen.
Deze benoemde Landfchappen en Ryken
zouden , na men zeggc , fzamen Groot
Tartarye uitmaken : waer van men niet
als by gilTing fpreken kan, om dat de naem
van Sopo, 't geen zoo een grooc en
T A R T
Ryk zoude zijn , by andere Afianen en
Europers niet bekent i s : en is geloovelijk,
dat met deze benaminge Moegalen en Kalmakken
Land verftaen word , 't geen op
deeigenfchappen, bydengenoemden Priefter
aen Sopo gegeven , wel toegepaft kan
worden : want die Landfchappen leggen
lulTehen Rusland en Sina, en heefc KaraiitAy,
ZOO Stad als Landfchap» mifichien
onder hun gezag geftaen s dies te geloovenis,
dat deze Volken van gelijk
alle Afianen in die geweften , ieder alle
Landfchappen met eenen byzonderen naem
noemen s waerftm die van Sopo en d'andere
boven gemelde benamingen, duifter
zijn.
De Tibetanen zijn goed van inborft en
Godsdienftig.
Het Landfchap Tibet is met zeer hooge
gebergten , die altoos van Sneeuw bedekt
zijn, beiloten. Bezuiden de zelve is 't zeer
warm , en benoorden kout.
Tn Slachtmaend flacht men aldaer Vee,
om in de volgende zes Maenden t'eeten ,
alzoo het zelve, by gebrek van voeder,
op 't Veld als dan zeer mager word: welk
geflacht vleefch zy niet zouten noch drogen
, maer door de vorft weten te bewa-
^^Ven Ooften het Landfchap Tibet, volgens
bericht der Sinezen , is cen Stad en
Landfchap, Vtfing, Vtßna oi VJfa^gne
en Sifiw genaemt, daer een hooge School
der Lamas i i , en daer men tnppen van geleertheit
uitdeelt: welke plaets, fehoon
in 'c Tibetfehe gebied legt, echter een byzonder
Koninksken heeft. Met het woord
SifaH verftaen de Sinezen anders alle Landfchappen,
die beweften hun Ryk zijn gelegen
, of wel tulTchen hare Muur en /»-
dofian , wezende Sifan , We f t by hun ge-
* Het Vrouwvolk in Tibet is zeer naerftig
, zijn ahoos met de Naeld o fWe e f -
getouw bezig : ja veele bouwen zelfs
hcc Land. Het Manvolk werkt minder
; doch gaet voor 't meefte getal cen
oorlog , cn als zy al niet ten ftryde uit
zijn , ocffencn zy zieh in Wapenen en
Boog-fehieten.
Het Land is niet zeer bevolkt.
In tckenvan droefheit, flaetdezeLand-
.aerd zieh met ftecnenop de borft, en draegt
verfcheurde kledcren.
Het Landfchap van SiranagAr, gelegen
in de Nabuurfchap van Tibet, leeft met
de Tibetanen meeften tyd in vyandfchap.
Die van Siranagar ftraffen ftreng , fteken
oogen u i t , hakken banden en voeten af
na gelang der misdrevene daden.
Den Atlas meld uic DAviri misverft
A R Y E. 339
lig , dac de hedcndaegfche Inwoonders
'an Tibit Chriftenen zoudc zijn , en dat
den Opper-priefter Zamao geheten is :
maer wel is waer. dat de Priefters Lama*
heten , en hun Geloof, in uiterlijkheden,
eenige gelijkenis na het Chriftendom is
liebbende. Veellicht dac van ouds het
Chriftendom aldaer ( als in Taxgut, waer
deHoofc-priefterder Lamas woont) meerder
heeft gebloeit, gelijk Markts Paulis
zulkszegtj doch nu, door het Nabuurig
Heidendom en Mahometaendom verdorven
: gelijk zulks op veele plaetzen in Afie
is gefcliied, zoo als heden zeker Prins van
Geòrgie, die een Chriften wa s , het Mahometaenfeh
Geloof omhelft , wordende
door den Konink van Perfie daer in geftijft.
De toegang tot het Tibetfehe Ryk word
zegt, bezwaerlijk t e z i j n , omd e q u a -
; wegen, en't moeyelijk gebergte, dac
en over heeft te trekken, alwaer de quade
Lucht de Menfchen zomtyds zoude
kunnen dooden : en vermids men zeer lan-
;e over Sneeuw en Ys heeft te gaen , lijd
let gezicht laft.
Het Volk van veele der na aengelegene
Ryken by Tibet, is van een zelve Tael en
wyzevan leven. Alhier heerfcht dan de
Godsdienft der Z,;j>w<ti, die noeh het Mahometaendom,
noch gemeeneHeidendom
beheize. En of fehoon deze Priefters of
Lamat in tien of cwaelf Seilen of Priefterdommen
verdeelt zijn , zoo hebben zy
echter een en de zelfde Godsdienft, en
beftaet het verfchil alleenlijk in uiterlijkheden.
De zommige hebben Wyven, andeleven
kuis , en in Kloofters , voeden
zieh van gebedelt Brood. Hunne Hooft-
Godsdienft beftaet in 't lezen van zeker
Boek, waer uit zy zeggen , dat zy veel
deugd halen , en dac God daer door hunne
zonden vergeefc, gelijk reeds wydloopig
is verhaelt. Zy dragen Wolle klederen
, die lang zijn , doch veel gaen met
bloote armen , zonder mouwen. Hier tc
Lande va!t veel Zaffraen.
De Jezuit M^rtyn , in zijn verhael van
zaken , die gebeurt zijn in het Ryk van
Sina, kort voor de geboorte onzes Zalig-
^ makers, maekt gewag , hoe het Ryk Tibet
of Tanm, gelegen in, en op het Amazoonfche
gebergte . daer veel Sneeuw op
lag , en veele Pacrden waren , door eenen
Sinefchen Veldheer , Changieng genaemt,
was verovert : gelijk hy mede veroverde
Ruepi Taron en Tahia , welke laetfte plaetzen
gezegt worden by Sengale gelegen te
hebben 5 want van daer wierden Rottingen
gebragt, welke in de Bcngaeifche geweften
veel vallen. Daer was een Berg ,
V v 1 di«