fVfñ
¡08 N O O R D
noorden hct Mei r BMk.tt » en ecn gedeelte
van de Vliec Amu r , beweftcn hec K^lmalikfn
Land, en bezuiden Turkejìan cn TangHU
Of het ftrekt van 't Mei r Barkfll a f .
tot aen Tanght en de groote Sineefche
Muur toe.
Mitgahc is zeer Vo l k r y k . He t is verdeck
onder verlcheide C h a n s , dat zijn
Vorften of Köningen , daer van de magtigftc
Oc:iMrojfain Chan i s , die wel eeti
magt van honderd duizend man , meeft
Ruiterye, kan op de been brengen. Veelc
der andere Vor f ten zijn mede van zijn geflacht
, doch minder in magt .
Beooften hecft het gewe i ivan
volgens bericht van Karpimti, de Volken
KßhAj en SoLngi genoemt : bezuiden de
Saragynen : ten Wef ten de Naymans : ten
No o r d e n , (hoewe l misverftandelijk) de
Noord- of Ys -zee : en ten Noord-weften
de Huy r e s .
Antere wede r om, bepalen hct aldus.
Te n Oof ìen legt Kathi^ : ten We f t e n ,
J^ur : ten No o rden, Kaigar, ^nSeUi^ay:
ten Zuiden , Tebet. En werd dit Landfchap
by hen zeven of acht dagen reizens
grooc gemaekr.
HetLandfchap^/gii/Mwerdverdeelt in
Groot of Geel Mu g l i a , en in Zwarc of
Idein MHgalia. Defgel i jks word Sina, volg
e n s G e e l Mogul ^tnoemi-. nahet
zelve i zoo hy zeid, van de Mo gul s , dac
zijn Tarcaren , in bezit genomen was.
D e Mugal i fche Landfchappen en R.yken
, in wat verachte oord van de waereld
z y , ten onzen aenzien , mögen leggcn ,
zijn evenwel , onder den naem van S c y -
then o f T a n a r e n , van ouds her roemruchcbaer
en vermaert g ewe e f t , inzonheit
door de mogentheit hunner Keizeren,
dier zommigen den Grooten Alexander
, Julm Cafar , Augufim , en andere
wakkere Helden, in zeeghafcige overv/inningen
, niet behoeven te v/yken. Onde r
welke Helden de groote Keizer Ctngis cha»
uicfteckt ; die een R y k , meeft by eigen
overwinninge , zoo g r o o t , als ooic de
Zon befcheen , bezat ; fchoon van hem,
als van zijn e magt en mogenthei t , in Europa
zeer weinig is bekent , het welk der
Arabieren nydighei t en haet, beneffcns de
diiiftere eeuwen en onkunde , te dier t y d
in Europa , toe te fchryven z y . Wa n t alle
wetenfchappen en konften van Aßa ^
zieh in dien t yd meeft onder de Arabieren
ophielden: en deze zijn die gene geweeft,
die de ^efchiedenilTen , daden , en wetenfchappcn
, door hunne Pennen , deden
verduuren. Want toen was het dat alle
konften, voornamelijk de Wi s - e n Scerrekonft
5 by hun zoo zeer bloeiden , als
eh O O S T
heden de onwecenheit onder de zelve in
zwang gaet. De ovei-winningen van Kei -
zer Cingü chitn , die d'Ai-abieren ten deele
t'onderbragt, hen in "t oog fpelende, hebben
zy nagelaten, de zelvc bredelijk te
be f chryven, om hunnefchandenietc'ont -
dekken. De z e r onkunde fchync mcde
hier uit veroorzaekt te zijn , om dat der
Arabieren fchriften , door opkomende
oorlogs verwoeftingen, veel verlooren zijn.
Den Lezer zal vervolgens onder de bcfchrvvinge
der Mugalen , cn andere vol -
gende Volken en Landen , als mede onder
hec Hoof t f t i ik van Stberien, enz. by
herhaling berichten ontmoeten , ecniger
plaetzen waer van bevoorens in di t We r k
is g ewa e g t , dochhybe l i e v ebe r i cht t e z i jn,
zulks dus hcbbe g c f c h i k t , dat gelijk eerder
de plaetzen in hunne geweften hebbe
befchreven , en aengewezen , dat hier
vervolgens vanden Volk-äerd, eigenfchappen,
cn voorvallen onder hcn gebeur t , in
die en andere nabuurige geweften reppe ,
en dat dus der Steden en Piaetzen , waer
van eerder is geiprookcn. hier weder aengeroert,
dienäe te zi jn, om dies te helderder
, van die Volken en hun gedoente te
melden , doch alles is zoo gefchikt , dac
van de zelve Plaets, zoo 'er ten tweeden
o f meermalen van werd g e r e p t , het zelvige
nimmer werde herhaelt.
Onder den naem van Mogols of Mongols,
defgelijks onder den naem van T ü r -
ken , worden by de Arabi fche Schr y -
vers zomtyds alderhande flag van Tartars
o f Scythen mede verftaen : gelijk de Over
- Ox u f che of Mauranahrfche Vo l -
ken 5 en zelfs ook de Georgiaenfchs
Chriftenen , by wy l e Tartars worden genoemt.
TulTchen het Mugalen L a n d , en Boecharia,
zijn drie Vor f tendommen, Ry k e n of
Heerfchappyen, volgens het gevoclen van
zeekeren Slavonifchen Rei z iger , wiens
Schriften ongedrukt onder my beruften :
als, het Vor f tendom van Tongoetski, daer
zeker Koechaarx^in hec gezag h e e f t , en de
Steden van fteen , zoo hy z e g t , gebouwc
zijn. He t tweede is Ortoersk.0 , of Mangoetkoe,
daer Joenakan, of Soelamz,in Vor i t
a f i s ; wiens Steden mede van fteen zijn.
Het derde Vor f tendom is Gorotz^n of
Schaar , alwaer een Stad i s , mede Schaar
genoemt, daer Temir , dac i s , Tamerlaen,
noch onlangs Vor f t van wa s , zijnde
een ryk en vruchtbaer Land. Di t Vo r -
ftendom is niet verre van den r^erfB rorß,
die naeft aen Sma, (wiens Ke i z e r , van
de omleggende Vorf ten Tayboen genoemt
wierd) gelesen is. De Sincefche Kcizei*
Word hodendaegs van de omleggende Ta r -
A R Y ® E. 20p
kennen j alzoo de zeilcn op- de Indiaenfchc
Schepen meeft graeuw zijn.
De Sineezen weten mede van een T a r -
cerfch Landfchap , genacmt Sortaerskogo >
en van ecn Vo l k Koetoegti, aen wien zy
hunne Waren venten , t e fpr e k enj beide
my evenwel , onder alzulke benamingcn ,
onbekent.
De Tarterfche Mugalen hcbben voor
een wy z e van ftrafFen , dat zy de Menfchen
in de Tarterfche Woef tynen , na
het Noorden toe , verzenden of bannen.
D e Sterre-kunft is by de Muga l en, als
mede by de Koreanen , al van ouds in
hooge achtinge gewe e f t , fchoon zy zieh
meer op de Wapenen cn op het Jagen en
Vifch-vangen. als op die Konf t , verftonden.
En om dat de Sineezen Sterre-kundig
waren, liebben z y het Sineefche R y k
Hemelfch genoemt.
Ja dezeTar tarenroemen, gelijk ook die
nl^iuche, hunnen oorfpronk, zeerver -
dichtelijk, met de zelve uic den Hemel en
Ooft-zee : waer onder hy dan die van ; het gefternce ce trekken. Wa n t zy gevoe-
Niuche en anderen begrypt . Du s ver ui t len, dac t'eener tyde uit de lucht e encGo -
verilag van gemelte Rei z iger . De boven dinne , Facula geheten, is komen dalen,
cenoemde drie Vorf tendommen zijn in i die, aen eene Riviere in Ta r t a r y e , zekere
onze Kaerte niet gebragt : vermits de vrucht hebbende gegeten, daer van berechte
plaecs my niec bekent i s : als nie-1 zwangert was geworden : waerom zy te
de oni dat ik twyf c le , of die wel niet ! rüg, uit den Hemel na de Aerde was ge-
Landfchappen zijn , onder andere bena- ' zonden, alwaer z y eenen Zoon had gemin^
en, tufTchen de Sineefche Mu u r en baert, dien zy aen een Vi f lcher op te voe-
Buchara gelegen. | den g a f , en was daer op weer na bovenen
Kort achter hec Zuidelijkfte einde van geftegen : uit welken Zoon veel Kinderen
de Sineefche Mu u r , houden zieh niet als waren voorcgekomen , die 't MugacKche
zwarte Mugalen op. en Niuchi f che Tar tarye langen t y d be-
Aen de Toorens of Poorcen van de Si- ftiert hadden , tot ter t y d , dac de Nazaneefche
Muur zijn Schr y v e r s , die fteeds ] ten eenmael > door d'Inwoonders v^n hec
aentekenen , wie in of uit Mugalen Land 1 Land , alle wierden dood geflagen : bekomt,
en de vrygelei-bricven onderzoe- halve een , die 't oncvluchte, en zieh zi j -
nen vyanden ontdui f terde, dewy l een
Exter op zijn hooft ging zicten ; zoo dat
de vyanden hem voor eenen Bo om aenza-
T A R T
tareti mcde TAmboen, en ook wel van de
Mugalen , Bogdi genoemc. AI deze Vo r -
ftendommen worden gezegt zeer r yk te zijn.
Als de Sineezen van hären Tarcerichen
Keizer fpreken, in vergelijkinge van anderen
, zeggen zy onzen Amologhan,
( wanc alzoo noemen zy ook hun Keizer )
is als een groot Eiland in de Z e e , daer
rondsom kleine EUandjes liggen, die Vo r -
ften van de overige Waereld verbeeiden.
B y deze Mugaelfche Tarcaren bediec
het woord Kaiay een Steen of Diamant.
Men vind noch heden buiten de Sineefche
Mu u r veel verwoefte Steden enDor -
pen , ftaende onder het gezag der Mugalen
, miíTchien wel eer by hun bewoont :
gelijk zy oulinks ecnige Steden hebbengehad
; maer nu geene of weinige Steden ,
Vlckken of Huizen bewoonen, ja vlieden
die , en fchuwen de zelve te herbouwen.
D e Geele Mugalen onthouden z i e h ,
volgens genoemden Re i z ige r , aen de We f t -
zyde van Sifia . en ftrekken
ken.
Zeker Tar tar nie Mugalen Land verhaelden
in Peking, aen eenen Afgezant van
de Nederlandfche Oo f t - Indi f che Ma e t - | g en : waerom de Ta r t a r en. zoo wel die
fc happy , dat i n ' t Land van , op ¡van Niuchs , als de Mug-alen , als zy in
zekere g r o o t eRi v i e r , t'eener t y d een zeer Sina quamen , op lijf-ftraf verboden , de
groot v i cmi i g , met een hoog wi t z e i l ,
Exter-neften te fteuren: gelijk z y als noch
was komen Zeilen ¡ ma e r , dooronge luk,
dien Vog e l by hen in groocer eere houden.
op een Zancbank quam te ftooten, en te
vergaen. Vo o r als noch na had men op die
Daer werd by de Sineezen geloofc, dat
Rivier zoo groot en fchoon Schip niet
de over-grootvader van den jegcnwoordigcn
mecr gezicn. Maer waer dat Schip heen
wilde, 't zy na Sina, of eenig ander Land,
was hem onbekent. De z e Rivier z a l , na
giffmg , de Amur, of wel eenig ander
Rivier boven Korea, en hct Schip cen
Holbndfch of Spaenfch Schip , 't geen
verzeilt wa s , by misdryvinge van y<ipM,
Manilku , of andere gewef ten, na allen
f c h y n , geweeft z i jn; want dewi tcighei t
van 't zeil gceft een Europi fch maekzel te
Tarcarifchen Keizer van Sina, uit den
overgcblevencn Zoon van F^cula gebooren
zoude zijn.
Deze Tartaren , byzonder die in Sina
zijn , zullen niecs van belang aenvangcn ,
als al vooren met de Sterrekundigen zieh
te hebben beraedfiaegt. Zy zijn zeer overgeloovig
: zoo dat zy zeer aen ydele beduitzden
cn voorfpooken hangen.
B y de Mugalen zoo wel , als by de
D d Si