134- N O O R D
ccn groóte zwa r t c Be e r : o o k gcen Bo k k c n ,
Schapen, K o e y c n , Ga n z e n n o c hHo e n d e -
ren: macr wel veelc Valkcn cn Ar cnden,
D'Inwoondcrs van hec L a n d van fc^,
z i jn aüc den anderen zcer gcl i jk , kor t en
dik , of" gedrongen van fta!, en hefaben
lange haairiokkcn en ruige baerden , zi jn
• Te vei- op S'ncef ch ge f choor cn z o o dachet aenflscn
det g e z i c i l t by k ans daer me d e b e d e k c i s j d o c h
l^ct hoofc o f kruin is v o o r kael a f g e f cho o -
-- ,-cn. Zy z i jn we l befnedcn van t r o n i e ,
zwarc van oogen , en niet piat v an neuz e ,
laeg van v o o r l i o o f d , geel van v e l , cn over
hec ganf che ] y f ruig. De V r o uwe n zi jn
ZOO bruin n i e t , als de M a n s , en laten
eenigen het hoofdhaai r in ' t ronde a f l che e -
ren , z o o dat het haer acngez i cht niet be -
Icc. An d e r e lacen het haair langwaiTen, en
iirikken \ op > als de Javaeni che V r o u -
n docn. Ha e r wy n b r a e uwe n cn lippen
zijn zwar c cn blacu
Zoo veel als
e n O O s T .
neerze b eme r k e n , dat iemand haer tot
hoerery v e r z o c k t , zui lcnze iiem d o o d en ,
ZOO 't in hun ma cht is. Mannen en V r o u -
wen zi jn zeer tot fterken drank genegen,
en wo rden daer van o o k heel l i cht dronken.
Zy f chynen door hunne ruige baerden
en haair , zeer wr e c d : mac r we t e n
.zieh tegens de vreemdel ingen z o o oprec l i t
en e envoudi g te h o u d e n , dat men niet anders
z o u können oordeclen , of het war e n
burgerlijke cn be f cha e fdemcnf chen. Wa n -
neer z y by v r e emde Vo l k cn komen , dan
verlieren z y z i eh niet hunnobe f t e kleeren
aen te t r e k k c n , en we t en z i eh zedig tc
houden, toonendc hunne groe t inge en be -
leeftheden , me t het h o o f d te buigcn > cn
gevouwe banden , en de zelve v o o r b y den
anderen heen en we e r te ftryken. Zy zingen
me t bevende ftemmen > als de J apanders
doen. Wanne e r z y een we ini g l a f t ,
geverfr. " - o f bevel bekomen , dan z i jn z y íiaeíí e e -
¿ 0 0 veci ajs men konde befpeuren , . me enzaem , en toonen een vr iendel i j k
hebben zy we inig o f g e e n Go d s d i e n f t o f ¡
b)'geloovigheit, en gaen t o t , cn van hunne
mae l tyden , als Barbaren : d o c h
neer zy omt rent hec v u u r z i t ten en dr ink
c n , äan zuUen zy eerft op v e r f che ide
plaeczen , ter z y d c n het v u u r , eenige
droppelkens ftorten, gelijk als o f z e die o f -
ferden t . Z y hebben eenige gefnede vi iur e
ritf'nidc ' i^ruUetjes en fpaendert jes
gVJato! ' aen hangen , die z y op veel plaetzen in de
aerde ftceken j cn in de hui zen aen de wanden
hangen. Wanne e r iemand onder hen
vrolijk gclaet.
ziek i s , dan f chaven zy , me t een mes ,
lange f chaef zel s of krullen, van lange v u u - ' konden.
"^okjens, cn winden die den zieken ' "
Wamecr hunne Vr o uwe n baeren , en
in " tKi n d e r - b e d leracn , dan houden zy
haer v e r b l y f i n een hui s j e a f z onde r l i j k, alwaer
, g eduur cnde den t y d van twe e o f
drie we e k e n , ge en Ma n s per zoonen by
haer komen. Wanne e r de Hinderen ter
waereld k omen , z i jn die heel blank. Al s
z y dien de bor f t zouden geven , in te»enwoordigheit
van onz e Neder lander s , z o o
deden z y "i g anf ch bedektel i jk , hare bor -
ilen niet wy d e r s oncblorende , als de Ki n -
ders de tecpels me t de mo n d even vat ten
I . Ja zelfs de Mei s jes en kleine Ki n -
, , • ^, , I de r en, die daer ve e l t yds me t f choon we e r
het h o oW cn de armen. Zy hebben geen naekc l o o p en, zulJen, vreemdel ingen z
befnydenifle onder hen.
Onder heni s g e enwe t t e l i jke r e g e e r ing eof
ftaeckunde, n o c h g e f chr i f t o f bocken, z o o
ziend
e , me t h o o f d , banden en beenen in
malkander als kr impen , en z i eh zeer be -
fchaemt toonen. De V r o uwe n dragen de
•ecl men heef t können befpeuren. Z y k o n - i k l e i n e K i n d c r e n i n haer rokken , mVt een
nen leezen no c h f c h r y v e n ; f chynen we l ' band aen het hoofd vaf t g e b o n d e n , op ha-
Bofch-loopcrs o f ballmgen van eenige plaet-1 re ruggen. ^
zen te wc z en ; zi jnde ieder een even veel
meeßers. Zy zijn ¡ ' te we t en d i e , we l ke de
Hollanders ontmoe t ede ) me e f t op hec h o o f d
met v e r f che ide houwcn en kerven g e -
quetft g c w e e f t , gel i jk zulks de grooce littekens
g e tui g en.
Jeder man heef t twe e V r o u w e n , di e
matten van biezen maeken , haer Ma n s
rokken naeyen , en lict eeten kooken. En
wanneer de Ma n s het h o u t , om te bran.
den, in' t Bo f c h vergaren o f kappen , dan
dragen het de Vr o uwe n in de praeuw , en
moeten z o o we l roeyen als de Mannen.
D e Mannen zi jn , voor vreemdel ingen ,
o p hunne Vr o uwe n en D o c h t c n , zeer
jaloers, 200 da t z e niet mög en lydcn , dat
een hunner met haer ftoeic of fpccl t . Wa n - :
Z y z i jn op haer ma t j e s , daer z y de
vloer me é bedekken , en op liaer f p y s en
drank , veel z indel i jker als op haer kleederen
, die veel tyds ( z o o we l Ma n n e n ,
V r o u w e n , als Ki n d e r e n ) zeer vui l en
fmeerig daer ui t z i en, enwe ini g v e r f cho ont
o f gewa i f chen wo rden.
D e huisjes v an de z e JelToners, diemeer t
voor aen ftrand , in 'c hangen van 'c g e -
b e r g r e , en eenige daer boven op ftacn,
z i jn van planken , g e f cha e f t en net in den
anderen g e v o e g t , en me t baften van B o -
men g e d c k t j d o c h het mecf te gcdeel t e
met opge r e cht e f l y l en , cn me t breede
baften van Bornen , z o o we l t e r z y d e n ,
als boven , b e d e k t , en me t een venf ter boven
v e r z i en, om de rook v a n ' t v u u r u i t te
doen
T A R T
doen t rekkcn , da t midden in 't huis g e -
mackt Word. V a n binnen is een k ame r ,
met a fge f chut t e deelen , en rondsom n e t ,
mer enkelde bieze matten , längs d'aerde
b e d e k t , is tien o f twa e l f treden lang , en
zes b r e e t , alles zcer künf t ig gemaekc.
Eenige huizen zi jn niet boven de twe e
Mans lengte h o o g , even als de Boe r e n
hutcen in Nede r land , cn met een ftaketzel
van fparren rondsom be z e t : en de
deuren z o o k e g , dat men daer al bokkendc
in gaen moe t . Da e r ftaen niet veel hui -
:tal
was
ook
zen by den anderen s 't groot f t e '
dat van d'onzen by een gezien wi e n
van achtien en cwint i g gcmeenel i j k
wel van z e s , z e v c n , negen en twaclf twai
hui'
zen ! en deze gchuchccn ftaen rneer als een
half my i van malkander .
Z y hebben geen huisraed , als enkelde
bieze ma t j e s , en we ini g d e k c n s , om op
te zicten o f flapen.
D e Japanf che R o k k e n , die z y dragen,
z i jn , benevens 't Zi l v e rwe r k , hun g r o o t -
fte ^ieraed.
I n Acc^uejs , z i jn -op zeekeren Wi n t e r ,
A R Y E.
Je blaeuwe Ka t toene C a n g a n s : en o o k
van gevoe rde Kat toene Japanf che R o k k e n .
Eenige maeken zelfs van Ka t t o ene kleet -
jens hunne R o k k e n . De mo u v en z i jn aen
de banden niet zeer w y t , maer fluiten
fchier di cht daer om toe. Z y benaeyen di e
met ftrookjens cn lapjens van z y d e , kmi s -
weegs j met ^ieraedjen : deigel i jks ma -
•kcnze ook rokken van beef tevel len. De
Mannen hebben rokken voor opcn , en de
V r o u w e n de zelve , als een h emt , v o o r
•door de fcDe k o u d e en hong e r s -noot , vele
menfchen g e f t o r v e n ; alwaer de graven
der do oden me t Oe f t e r - f che lpen bedekt
waren. Op andere plaetzen leggen de L i j -
kcn in een h u t j e , in de k i f t e n , boven
d'aerde, op vier ftackcnj z i jnde het hut j e
met konf t i g l o fwe r k ge fneden, zonde r da t
men eenige of ferhanden daer b y v i n d .
H u n f p y s cn voedz e l is inzonderhei t
• V i f c h , Wa l v i f c h Spek cn T r a e n , Za lm,
G r o e n t e , knoppen van roode R o o z e n ,
die in ACC^HCJS in ove rvloed z i jn , en afge.
plukt z i j n d e , de groot e v an een Mi f p e l
hebben , en des Z ome r s , dat hun W i n -
ter-voorraed i s , gedroogt worden. Maenkop
knoppen is in /i/o o o k een g emc cne
f p y z e : en allei-ki gevogel te , d a t z y v a n -
gen,
Z y hebben verlakte k opj e s , en Vierkante
b a k j e s , daer zy hunne f p y z e in opdi f -
f c h e n ; ieder een k opj e v o o r z i eh l iebbende.
Zy eeten mec ftokjes, op de Japan,
fche w y z e : behalven die op 48 graden
50 minuten gelegen z i jn , die we l op de
Japanfche w y z e g e f cho o r en, o o k met z y -
de rokken b e k l e ed, en wa t blanker en ve r -
anderlijk van fpraek z i jn : maer nemen
fteken hun f p y z e mec de v i n g e r s , zonde r
de ftokjes te gcbruiken , in den mcmd.
D e Jef fof che Inwoonde r s hebben me t
de Japanders gemcen , dat z y aen den di s
niet bidden : cn z i jn o o k beide zeer z indelijk
op hun fpy s .
Hunne kleeding is meefl: op de J apanfche
w y z e ; d o c h we inig van Z y d e , maer
meefb v an me t wacer -bloemen gc f chi lde r -
D e JefTonezen zi jn in de natuur luiaerds,
en zaeyen no c h mae y en niet j mac r di e
aen de Ze e wo onen , behelpen z i e h me t
een klein p r a e uwk en , 't we l k ui t een d i k -
ken bo om gehakt , en aen be ide z y d c n ,
•tot een v o e t h o o g , me t planken o p g e -
boeit is. Da e r meé roe y en z y in Z e e , g e -
lijk de Ho l l andf che Boeren me t hunne
Melk-fchuiten : dan flaen de r iemen niet
te gel i jk in 't wa t e r . Zy gaen daer me d e
Robben cn andere Ze c -gedi e r t en in Z e e
fc bieten , e n v i f f c h e n j wa e r t o e zy me d e
•eetfchip he b b en, als Ha rpoenen van
:n, welker punt me t een ftukje y z e r of
kooper bef lagen is. Zy hebben ook z eg
e n s , op de Ho l l andf che w y z e gebraei r .
Het gaeren is van hennep , die daer in 't
wilde wa f t , cn op de z e w y z e gefponnen.
Z y houden het cene einde van de hennep
• de mond , en we t en de zelve dan aldus
met de banden t ' z amen te d r a e y c n , cn t o t
gaeren bequa em te ma k en.
Z y hebben mede knippen, d i e , als een
booge , gefpannen z i jn. In ' t h o u t v an de
booge is een ront gat g ema e k t , daer eeni g
aes in legt . De V o g e l s , als Me e u w e n ,
A r c n d e n , Snippen of R a v e n s , daer dan
in k ome n d e te pikken , of hun v o e t daer
in te fteeken , fpr ingt de booge o p , cn de
Vogel b l y f t vaf t .
D e Vo l k e r en v an Je^o ver rui len T r a e n ,
W a l v i f c h - f p e k , veelerlei Ve l l en e n V o g c l s -
veeren aen de Inwoonde r s van ^afan , di e
aldaer eens des Jaers k ome n , om deze W a -
ren op te k o c h e n : daer v o o r gc v cnde
R y s , S a k i e , Japanf che R o k k e n ( z o o
van Z y d e , als bl a euwe Kat toene Cang ans )
KoopereTabaks-pypenenTabaks-doozen,
verlakte eet cn drink-bakjcns cn k o p j e n s ,
zilvcre oor i i ang z c l s , loode ringen , om in
d'ooren te hangen , byl en en mc f len : z o o
d a t , al wat z y hebben , me e f t v an de J a -
panders ruilen. Zy z i jn zeer behendig in
h u n h a n d e l , en ni e t .di c f a cht i g .
H u n fpraek is een we i n i g me t het J a -
panfch v e rmeng t .
D e Jef lbnezen , die op zes en v e e r t i g
graden leggen , z i jn zeer be g e e r i g naer
Y z e r , daer Vo g e l - v e d e r cn en Vc lwe r f c
voor