i î
y it.
2 f t - N 0 0 R D
D e voornaemfte verblyfplactzen der
aenzienlijkfte Moegalen , 'c geen Hut ten
meefl: van hout en aerde z i jn, werden(beveftigt
b y ) V > i a genaemt.
De Panzers die zy maeken, zijn van
houte of yzere fcl iobben, behalven dat zy
fchootvrj'e Harnaflen, 200 voor Kogel als
Pyl hebben , van Zyde of Harte Vellen ,
een hand breet dik op malkander gepakt ,
't geen licht te voeren i s, hoewel niet cierlijk
en ftaet.
Alle de Z y d e werd hun uit Sina toegebragt:
de Drukke r y na de Sineefchewys
is aldaer in g ebruik, want men gebruikt
daer toe ingefnedene borden 5 de Bocken
raeken meelt het Ge l o o f , c n d eHe i d e n -
fche Af g ode r y , hoewel de z ommi g e ,
daden van oude verftorvene Helden melden
, als 00k vermaek toebrengende verdichtzelen,
voorvallende zaeken, en gefchiedeniflen.
Het Papier vi-erd aldaer uit
Sina gebragt.
Wanneer ik hem gedrukt gefchrift van
Niftche, dat i s , der Tartaren die nu Sina
beheerfchen > vertoondc » zoo konde hy
zulks lezen , maer nietver f taenj zeggende
> dat men alzulke letteren in zijn Land
gebruikte , doch dat de Tael verfchilde.
H y verhaelde my den Katoecka te hebben
ge z i en, die hy oordeelde toen v y f en
veertigJaer omtrent oud te z i jn, geweeft,
en zulks ter t yd wanneer hy Feeft hielt op
cen beftemden dag. De plaets daer hy
hem zag was in zeeker gebouw als een
Kl o o f t e r , genaemt Kintinkiet.
Wift my te zeggen hoe zeeker Mugaels
V o r f t , genaemt Dideke chan , mer zijn
V o lk of Ho r d e , fterke weerbare Mannen,
behalven Vrouwen , oude en jonge Menfchen,
omtrent drie duizend, van meninge
was de Moegaelfche geweften te verlaten,
en zieh te voegen by de Kalmukken,
doch dat Saiti chm de Moegaeifche Vor f t ,
daer hy Changor onder gebooren wa s , en
de naefte gebuur van Dideke, hem na zecte
, met omtrent gelijk getal van Kr y g s -
luiden, hem aentrof en f loeg, zoo dat Dideks
-wierd g e d o o d , waer na de Bende
weder te rüg wierd gedreven , om de oude
bezittinge te beflaen , en gedwongen ,
mec hunne Landsluiden de Moegalen , te
ftaen , tegen de Kalmukken.
Men vind Geeftelijke Mannen onder
hun , die kuisheit belijden , en nooit
trouwen 5 en Jioewel de veelheit van
Vrouwen onder hen in zwang g a e t , 200
werd Overfpel echter g e f t r a f t , met een
bocte van Ve e , 00k met flagen , ja zomtyds
met de do od, of overlevering vande
misdadigen aen den geledenen , z e l f , om
hem te verkoopen , of te handelen naer
en -O O S T
welgevallen. AI s .de Man een weerzin in
de Vr o uw k r y g c , vermag hy hacvtclacen
gaen , verftooten , en verjagen.
Hy zeide my wyde r s , groot verlangen
na zijn Vaderland tehebben, en o f f c h o o n
nu veel overvloediger wierd gefpyf tmet
brood en koftelijk voedz e l , dat de Wi l -
I demis hem meer behaegde ; dat te eeten
: van de grond hem veel gcmakkclijker voorquam,
als aen een Tafel op koftelijke Stoelen
te zitren : hy bekende hier te Lande
meer Huis- inbocl , en koftelijke toeftel in
de wooningen te zien , als tot zijnent»
daer men op de aerde l a g , en onder do
L u c h t , of ten befte onder de Hut ten vernachce,
evenwel toen hy van die dingen,
en zoo veel gemakken als menindezeLandengeniet,
geen kennis hadde , vroüjker
en met meer genoegen leefde als n i t , vol -
gens het fpreekwoord, onken, onmin: de
verandcring van l u c h t , en overgebragt te
werden uit Moegalen Land naer Sibérien
en Moskovien , daer de Menfchen meerder
geviert werden, en zicli meer goeds
docn, dede veel hunner gevangenc Landsluiden
fterven.
En "of fchoon zy geen voor-racd van
Spys opdoen, zoo en weet men riet te
zeggen , dat 'er ooit gebrek van levensmjddelen
tot zijnent is geweeft , zoo veel
Vec is da e r , en zoo overvloedig Wi l d
werd'ergefchoten: byzondere eigendom
van Land en is onder hen ni e t , het Gr a s ,
Water, Wi l d , en Ho u t is gemeen.
Wanneer een gewef t vertreden en afgeweid
i s , trekt men met het Ve e naer een
ander Ve ld : zommige onder hen , en
hebben zelf geen V e e , doch onderhouden
hunne gezin alleen by den Bo og en V i f -
fcherye: wanneer in vlakke Beemden z i jn,
en de Boftchazie v e r r e , dan werd de
meft van het Ve e , Paerden en Kemels ,
gebrand.
Het Tungoe s Vo l k wierd by hem zeer
veracht, en voor woef t uit gekreeten ; dezen
bewoonden allecn de BoiTchen , zeide
hy , en hadden geen Ve e , noch Ak k e r -
bouw.
Wanneer iemand onder hun een dood«
ftag b e p e t , werd zulks met Ve e g ebo e t ,
ten behoeve van de verwanten der verilagene
, voigens uitfpraek van hun Opper -
hooft of Vo r f t j en zoo de misdadiger niet
en heeft omdemi sda eda f t ekoopen, werd
hy aen de beledigde Vrienden over gegeven
, of om hem te verkoopen , of wel
te dooden, en om te fpringen naer wel -
gevallen.
Z y en hebben geen gevangen hui z en,
richtende alle mifdaden acnftonds.
In Rechtszaken Iiebben zy Rechters en
Schry-
T A R T
Schryvers, die te wederzyds hooren , en
•t Vonnis Ve l l en uit de vuift.
Geld en gaet byhunni e t om, enhebben
't 00k niet van doen » alleen by mangeling
werden de nootzakelijkheden uit Sma ge*-
haek. Zilver en Go u d werd 'er echter gevonden,
waer van z y oppronkzels tot Za -
dels en To omen, en ook anderefraeyigheden
fflaeken : wanneSr zy reizen , dryven
z y Ve e voor zieh hcen , 't geen hun tot
voedzel dient , en ook om te vermangeien
voor hunne behoeftigheden.
Melk van veelderhande gedierte we -
ten zy z u u r t ema k e n , op zeekere w y s ,
dat fmakelijker ten drank is als ons B i e r ,
zoo dat men 'er zieh van bevat kan voe»
len ) zoo hy my in 't zeeker wilde berichten.
Men vond daerwilde kleine Paerden,
die lang bruin, zacht en gelijk haair
hebben, het haair der Zabelen niet onge»
lijk , waer van het leder o f den huit zeer
dik is. Daer zijn ook Aepen , Büffels ,
en Marters.
D e Rhabarber wortel valt daer mov e r -
vloed, doch zy gebruiken die niet, maer
wel de bladeren, d i e z y k o o k e n , hebbende
een zuurachtige fma e k , zonder zoo
zware zuiverende kracht als de wortels ,
die zy verwerpen- Ui t het Tangut fche
Land komen tot zijnent Ar t zen o v e r , die
voorgeven de zieken te genezen, waer toe
Ader laten , en veelderhande Apothekaryen
hebben.
TulTchen zijn Land en dat van Tangut,
daer den Dalai Lama wo o n t , onrmoet
men hoogten en laegten.
Ichoedoer of Icoetor , is een groot Mu -
gaelfch Feeft , dan gaen zy bidden , en
verluftigen zieh zondereenigenarbeiddien
dag te doen. Hunne Kerken zijn maer
Hutten , o f , ook w e l , doch weinige ,
vafte houte Huizen. Hy konde Tangut s
lezen , echter niet alles verftaen.
Men vind onder hun meer Mannen als
Vrouwen.
Z y nuttigen zeer fmakelijk de Cede r -
noorcn, die 'er veel vallen, als ook Aerdbezien,
en blaeuwe Bezien : Arme luiden
die beedelen moften , zeide hy , waren
onder hen ni e t , hoewel de een v
Vee als de ander hadde , want die het
minfte hadde , eciiter van 't Wi l d leven
konde : niets was hun van buiten benood
i g t , dies beftoot, het aldaer't befte was
te zijn , en hun eenvoudig leven te kiezen
, voor de Eiu'opiaenfche pracht en
overvloed.
Van eenige Godsdienft of Godhei t
A R Y E.
wift hy zeer weinig , was wel gedoopt by
de Moskovi ten , doch t n had daer van
geen begr ip, en konde door my niet diets
;maekt werden, dat de fieene ofgcfchil-^^^
gocds in ha(
>renteAfgoden-beJJcn,
' 15 hy meende dat de v
idegedaenten,alsvânwanfchapen M e n - & n ^
fchen of gedrogten , hoe wanfchapen dat Jf""
' Z i j n , alzoo'in den Hemel waren , en
it hun getal wel duizend uit maektej dit lc bccI-'"
fchreven haer oude Boeken , dit hadden
van hunne Voor-ouders verftaen, en
rorh geloofden zy j dat als zieh voor
een Afgoden beeld neigde j en acnbaden
, dat dan die geen i wiens beeltenis
het was , hun goed zoude toebrengen.
De Beeiden , 't zy van Papier of Damaf t
gemaekt j verbeeiden meeft Menfchen
gedaente, doch veele hunner , en eeren
zelf die Afgoden ni e t , hy was zeer onnoozel
i en om dat veele dingen hem onbekent
waren , zoo ontbraken hem ook
veele benamingen om uit te drukken, het
geene hy hier zag. Omt rent de kennis
van Hemel en Aerde i was hy zeer doni
en wi f te nietsj
In den zelve Jare l ö p y , wanneer haer
Czaerfche Majefteit Pettr Alexnvits zieh
jimfierdam ophiel t , bevond zieh mede
een Moegael in't gevolg , die z e ide . zijn
naem te zijn Aianße Lapßn, zijn Vader
Telme , en zijn Moeder SaM gebeten te
wezen , hy was oud v y f cn twintig Jaer ,
gebooren omtrent de Oever van de Rivier
SeUnga, in het Veld , onder verzetlijke
Hutten . zijnde in zijn Nabuurfchap geen
Steden : in drie etmael konde men van
daer tot in het Mei r Baikal komen ,
dat zoec Wa t e r geeft , en veel Vi f c h
voed. Hy zeide my , dat het Land
daer de Vl iet Selenga door ftort, 't wel k
meeft vlak Land is , insgelijks Selenga
wierd benaemt. Da t de meefte Heer^
fchappye tot zijnent wierd gevoert by de
Vorften Orfirai Saiti cha», en Sedtchert Batttr
Chontais , dat hy wel Vry gebooren
was, doch echter onder 't Ge z a g , en
gevolg van Prins Rodini of Irdini JVater
had geleeft : dat de Moskoviten uit SeUnginskoi
een inval o f ftroop over het gewef t
daer hy zieh toen onthiel t , hebbende
h y benefFens veel andere voor
Slaef we g was gevoert. Al s ik iiem vertoonde
gefchrift van de Tarterfche Ve l -
ken die Sinn nu beheerfchen , en Ninchers
werden benaemt, zoo konde hy het zelve
lezen . en zeide m y , dat het zelve niet
veel verfchilde van de Tael ter pket zedaer
hy gebooren wa s , en of fchoon het vertoonde
Gefchr i f t in alles niet verftond *
zoo konde hy hét lezen, en daer mcde te
recht komen , zoo dat my toefcheen het
zelve te verfchillen , als Ho o g en Nedc r -
duitfch. In zijne Nabuur fchap, byzon-
I i 3 der