1 9 2 N O O R D
woordige Grooten , te tooncn, en te roemcn.
Deze en anderebewystcekencn van wel -
genegcntheit (als, b-y voorbeeld , dikwi l s ,
zoo des Mi d d a ^ als des Av ond s . h y f p y - »
2e van zïp Tat el my toezond ) waren zoo
groot en zoo gemecn , en aen allen openbaer
, d a t , wanncer de twce Oomen des
Keizei-s, die des R y k s Graven waren, en
de voornaemfte onder de Gr o o t en, naonze
v.'ederkomfte in hec H o f van Peking, op
den Vierden of vyfden d a g , aen mijn huis
quamen, en de Vader s , onze medc-maets,
in hec byzi jn van m y , z e ide , «.ÖO ¿roet^
1VM des Keis^ers welduàgheit tcgen Nan Laô
Te, Calzoo noemden zy my eers halven )
eût hj ook, toen , ivanneer hy by wj
achtig of loomachtig fcheen re zÀjn i _
op Nun Laô Te floeg , en een •vroUjk e" ¿'7
gcim toondt. Dies zoo groote gunftc des
Keizei-s, den arbeid van onze zecr moeyeli)
ke Re i z e nict weinig verlichte. Maer ik
kan by my gecne oorzaeke vinden , welkc
zoo groote gunfie des Keizers aen my
heeft te wege gcbragt.
Door deze gunfte des Keizers dan we -
derom gekeert , Com veele andere dingen
te verzwygen , en van onze weerom af te
Jeggen Re i z e een einde te maken ) zoo
quam i k, den negenden van J u n y , in den
lacen na chc , gezont en behouden weer te
" _ daernochtans veele of van' tpaerd
gevallen waren, en de leden verftuipt hadden
, weerom g e k e e r t , en ve e l e , door
z i e k t e , op den we g achter gebleven wa-
1.
Hier zullen milTchien eenige vragen
wat nuttigheit of v r u c h t , door deze ondernomen
Re i z e aen onze Bezendingetoegebragt
is ? Wa e r op ik antwoorde. Ee r -
i i e l i j k , des Keizers bevel , d i emy g e h e e l
en al in zijn gezelfchap wilde mee genomen
hcbbcn , moef t ik gehoorzamen :
want aen de welgewogentheit des Keizers
hangt (menfchelijker wy z e gefprooken)
geheellijk de vrucht en voortgang van onze
geheele bezending.
Ten twe eden, op deze geheele Re i z e
( hoewel met gebrooke wegen ) heb ik in
veele plaetzen , en die de verre gelegenfte
waren, aïs in Xynyam , de Ho o f t en laetfte
Stad des Landfchaps van Leaotum, dat
i s , op des zelß ket f ie Grenzen gelegen
en eindelijk in Ktrin zel f : en in de uitterftepketze,
Czoo te z e g g e n , ) des Ae rdbodems,
Via , eenige Chriftenen gevonden
, welker belijdenis ik opnam , en andere
, die te vooren door hen verwekt
waren, mer den Doop afgewaf lchen, die;
ten zy door voorvalvan dufdanigen gelegentheic,
zecr bezwaeriijk luin heil o f za-
0 0 S T
ligheit zieh konden bezorgen. En Onder
deze Chriftenen waren 'er twee met de
trappen van BaccaUuren voorzien : en een
ander was al over lang onder de Lkentiaten
¡ereekent , die alle in de Grenspael des
-andfchaps van Leaotum , dat i s , in de
beroemftc Stad Crnjuem genoemt , hun
verblijf hadden.
Na deze Stad begaf ik my , ilaende van
den Koninklijken we g a f , in den t y d van
een halven d a g ; want de Re i z e , die nergens
opgehouden wierd , leed gecn langer
vertoeven.
Ten derden, heb ik door deze gelegentheit
van deze zeer lange Re i z e , aen
de Koninkskens , aen zeer veele Grooten,
en andere Mandar yns , zeer veele kenniife
van den Chriftelijken Godsdienf t gegeven,
en het voornemen of o o gwi t , en wy z e
van onze bezendelingen , of Europi fche
Geeftelijken, verklaert. Wa n t dewy l niet
alleenlijk de Grooten , maer ook de K o -
ninkskens , toc tydkort inge van zoo lange
en langduurigen we g , my ovcral doorlens
Com met my te fpreeken) nodigin,
en veele dingen, aengaende den loop
der Hemelen en Sterren : ook veel van de
Meteoren , en diergelijke dingen : als »veiheTemede
veel na onze Zee-reizen v r o e g en, liog«"-
zoo bragt ik , by deze gegevene oi" gezochte
gelegentheit, veele redenen van onzen
Godsdienf t daer onder te pa s , en leide
, met byzondere v l y t daer op toe , dat
ik t o onde , hoe veel de Geeftelijke bezendelingen
, dat is , de Europi fche Geef telijken
van der Sineefchen Bonßes ('die ovcral
op de flechtfte plaetzen gehouden wor -
den ) verfchillen. Te weten , dat de Europifche
Geeftelijken , die van eene ecrlijke
plaetze g eboor t i g , en , van j o n g s a f ,
tot liunnen laeften oude rdom, in allerlei
flag van letteren en wetenfchappen bezig
geweeft waren : ook , na den ingang des
Godsdienfts, onderzoekers der BaccaloHren
, Lkentiaten , en waereldlijke D o l o -
ren gemaekt waren , en hen voor goed
keuren: en aldus in Europa met de Mandaryns
gehouden worden , die wy hier
HioTao, dat is, onderzoekers der geenen,
die den graed aenvaerden , noemen , heb
ik, door onze Europi fche Boeken, in de
Sineefche Taele g e d r u k t , die ovcral door
ganfch Sina verfpreit worden , en met allerlei
ilag van wetenfchappen vervult z i jn,
klaerlijk bekrachtigt.
Zoo dat de meefte Grooten , en voornaemfte
Manda r yns , een groot gevoelen
van onze Europi fche Geeftelijken hebben.
Welke kennis zy warel i jk, ten zy by deze
gclegentlieit van reize , niet lichtelijk
konden fclieppen.
Ten
T A R T
Ten Vierden eindelijk ; dewy l dezeon-
'talüjke mcnigte van Menfchen , die op
de geheele Re i z e my op des Keizers Paerden
zagen zicten : en van dat zelve Kei -
zers Pa e r t , daer ik op z a t , als van een
Preekftoel, my dikwils ook van onzen
Godsdienft hoordcn fpreeken : zoodanig,
dat ik met recht mag gehouden worden,
als of ik voor de aldergrootfte vergadcnng
gefprooken had : want dewy l in zulken
grooten menigte niemand was > die den
Ke i z e r , wanneer dees hier o f daer voorby
ging , niet dikwils zag , heeft men niy
ook, die van nabyden Keizer volgde, en
die b y na alleen , onder alle de gewapende
Mandaryns, zonder Boog en Py lkooke r ,
wapenloos verfcheen : en d i e , door de
verfcheidenheit van de lange baer t , en
Europifch gelaet boven anderen, in de 00-
gen der acnfchóuwer s , als van zelfs liep
heeft men m y , zeg ik , rooeten zien, ei
eenigzins met een ftyf gezicht op my letten
Dewy l z y nu byna alle my kenden,
niet alleenlijk als de Schryver van den Sineefchen
Almanak , Wiens naem m den
A R Y E. i 9 i
het gemoet dieraenfchouwei-s ontftond bywyle
Godsdienft. En dewv l zommi g e a ldus , en
andere anders gevoeld.cn, z o o i s , in onderlinge
zoo van de voorgaende vervolging, als tegenwoordigen
Almanak door ganfch verbreit wo r d :
maer ook als de geene , die den Chnf ten
Godsdienf t , door een bezonderen yve r
belijt ; ja als de geene, die , als z y zeggen
gemaekt : waer van z y ray, als het Ho o f t
en Voornaemfte aenrechter houdentezi jn :
geheel en a l , gelijk z y eertyds Vader J.
Adam Schal achteden : en gelijk zy o o k
zulieh houden alle die Vaders te zijn , di e
in 't meefterfchap der Wi skonf t , door
Gods gehengenis, ons t'eener t y d zullen
volgen : te weten , die zy a k yd zullen
houden; (dewy l zy hen in openbaere waerdigheit
, overal , na het overwinnen, en verjagen
van Tàm cjuam Sien, te gelijk met de
Europifche Af t r onomi c , den Chnf t en
Godsdienf t weer in mgevoert hebbe,
200 heeft di tnietkonnengefclueden, o f i n
veele vragen, nopende den Chnf t e n
t'zamen fpreekingen, veel g ewa g s ,
toeftant der Chnf t en zaken,
geftek zien , en z'oodanigen zien te
zijn, welker Namen en Titulfen in den gedrukten
Almanak over al verbreit worden, )
niet alleenlijk voor makers of ftichters en
/erdedigers vatl den Almanak, maer ook
/an den Chriften Godsdienf t .
Ik voege hier onder by eene Ly f t e vaii
de plaetzen van Oo f t - T a r t a r y e , die w y
van de Hoof t f tad des Landfchaps van
Leao-tum, tot aen iTm«, d'uitterfte grenspael
van onzen Rei s -weg , by d a g - t y d ,
door getrokken hebben: endoorreisweegfche
af f tanden, of t u i f c h en-wy t en, in
die orde van dagen , in de welke z y malkander
volgen onderfcheiden. Ik druk ieder
plaetze met de eige namen v a n d eTa r -
tarifche Taele C als die inzonderheit in deze
plaetzen gebruikelijk i s ) ui t .
R e i s - w c e g f c h e a f f t a n d e n , o f t u f l c h e n - w y t e n v a n e e n i g e P i a e t z e n
^ in Oo f t Tar tarye .
OP den eerßen dag Hit Xyny^m, Hooftfiad vAn Le a ò - t um,
toi aen Sea L y Ho (dit is een Sineefche naem ) . .
Vent^i^eeden dag tot de Beeke ChokAy.hn^i , . . • • •
Den derden dag tot een andere Beeke. ook, Chaka y -Ang a ¿««fwr ;
Den Vierden dag tot Kiaghuklen
Den vyfden dag tot Feyter
Den z^eßen dag tot de Beeke Ciam
Den z^evenden dag tot de Beeke Seipery,
Den achtfien dag tot eene fUetz.e Couroni
Den negende dag tot eene piaers.e of dorp Sape
Den tienden dag tot eeneplaeii,e Quaranny P y r a , . . . •
Den elfden dag tot Eltern Eme Amba y a g a ,
Den rtvaelfden dag tot Ypatan
Den dertienden dag tot Suyen Ny p y r a
Den veertienden dag tot Ylme n
Den vyfiiendcn dag tot Seuten
Den Mßienden tot hetßedeken Kirin
Sineefche
/« alles i o z8ßadien , dat Ujn ^<¡9 Italiaenfche mylen. Een Sineefche
fiadie bempt 160 Geometrifcke fchreden : en z.oodanige c
jr —
doen een Italiaenfche myl
Duitfihe myle.
Een Ceomttrifche fchrede doct vyf voeten :
doet andn-halvf voei.
r.cjw/, duix^ndfihreden
vier Italiaenfche myUngaen op een gemeenc
1 Ì