iri
' î »'t
38 N O O R D
ten , celaden mc t koftelijke tooraen en
harnaricn, mcc ede! gefteenten b c z e t : dri e
honderd paerden , en honderd mui len ,
geladen mec den Keizer l i jken f c h a t , wa -
rcn. AI dir wi e rd oncladen op de papier e
brand-mijc. Ni ema n d zoo ftout, di e ' e r
iecs dur fde v a nwe g d r a g c n : maer alles we r d
tot af ch ve rbrand : f chiet . 'er cenig zi lver
o f g o u d Ov e r , mcn ve rgade r t en vermangelt
het tegen p a p i e r , om de ziele des
overledenen daer mede t e v e r e e r en. De onkogen
van di t v u u r quamen te beloopen
pp z event ig dui z end r i jksda e lde r s , en W t
verbrandeop een veel grooter f omme . 's Kc i -
zers huisgenoten d e d enz i c h v r ywi l l i g ont -
. hal z en, omd e n d o o d e n i n d e a n d e r ewa e r e l d
te dienen : en het is de wyze . 'geweef t ,
ZOO'er geene vrywi l l igen wierden gevonden
, dat men Häven daer t oe neemr . D u s
verre het fchr i f tel i jk v e rha e l , boven gemel t .
Onder de Ni u c h i f c h e T a r t a r e n , ( zegi
mede de Pr icf ter Gruber , ) is 't de w y z e
dat de Gr o o c e n , ZOG we l als de Koning en,
verbrand cn niet begraven we r d e n ,
hunne d o o d : 't geen ook me t papier gefchied
, we rdende te gelijk do or 't v u u
alle des overledens huisraed , kleederen
en kJeinodien ver teer t . He t is by hen eei
groot o v e r g e l o o f , iets o n v e r b r a n d , o f do or
.'t v u u r onverniet igt te laten : 't geen zy
alles meinen aen de ziele des overledenen
hulp toe te brengen. By 't l i jk der Koning e n
wierden me d ewe l e enigemenf chen geof t
en v e rbr and, z o o de zelve Pr i e f t e r z e g t .
Veel e der Priefteren in di t T a r t a i y e dragen
my t e r s o p ' r h o o f t j d o c h gaen veelcijds
bloots h o o f d s , cn bloot s voet s
noemtze mcde Bonzen. Me n v ind aldaer
ook v r o uwe k l o o f t e r s , die f chi e r
toegankdijke bci-gen g e b o uwt z i jn.
gaen nooi t u i t , als me t o o r l o f van de o p -
perhoofden , en zulks om aelmoeflen te
vergaderen : waer toe dan de oudf t e we r -
den verkooren. Zy doen.belof te van kui s -
h e i t , armoede en g eho o r z a emhe i t : gaen
bloots h o o f d s , cn hebbcn het Iiaair rond
g e f c h o o r e n , t o t aen de ooren. Ha e r e
kleeding is g enoe g z a em gel i jk di e
d e S ö Ä Ä f « ; behalven d a t d e v e r w e r o o t ,
cn die v ande kleederen de rSf f»i : i»graeüw is.
D e Ni u c h i f c h e Ta r t a e r f c h e Pnef tei - s ,
als z y oiFercn , en Go d s d i e n f t v e r r i cht en,
dragen lange roode of geele t abba e rden,
met lange wi j d e mo uwc n .
B y de Ta r t a r en we r d k a e s g ema e k t , van
gciialte als de krakel ingen hier te l ande ,
die zy aen draden r i j g e n , en a l j o o te
koop veilcn : zi jn z o o hart als fteenen,
en wanneer die gegc ten zuUen we rden ,
hangt men ze over het v u u r , daer ze we e k
werden , als wa f c h .
cn O O S T
Het is b y z o n d c r , dat de Sineezen van
de Ta r t a r en niets of we ini g willen leeren,
O o k z i jn de Ta r t a r s niet zeer v«:etgicr
i g : d o c h e c lue r die in Sina z i j n , v l y e n
cn f c h i k k e n z i eh na d e S i n e e f c h ewy z e v a n
doen.
Het mu z i j k der Ta r t a r en beftaet in
handgeklap, en het f laen tegen e enigme tae l
aen.
D e Ta r t a r s in Sina g ebruikcn kleine
koetsjens op twe c räderen, ge t rokken v an
een o f twe e mui len. De grooce Me v r o u -
w e n , daer in z i t t e n d e , werden gcvolgc
van veele flechte v r o u w e n , te pa e rd, met"
boog en pi j l g ewapent .
D e Ta r t a r en zi jn groot e jagers : d o c h
niet de Sineezen.
D e Ta r t a e r f che w y v e n van NÌHCÌK zui -
gen z o o we l T a b a k , als de mans : d'eerf t e
dragen een z a k j en op de f cho u d e r , daer
de pi jp in fteekt t en de lacfte het z e lve
aen den r iem o f gordel .
Zeeker H e e r , die we l eer Op p e r h o o f t
der zaeken van de Ne c r l andf che Ma e t -
fchappyc in Sina wa s , en z i eh in de Sineefche
ScadÄ-<7^f«ophield, als d e Ta r t e r s de
zelve v e rme e i l e rde , verhaelde m y me d e ,
dat men onde r de Ta r t e r s veel menf che n
een-oogig v i n d , en dat z y alle ronde aen-
¡ziehten he b b en , aerdende me e r naer
; Europianen als naer de Sineezen.
D e Coreawn , als z y in Simt k ome n ,
moeten do or Hokßeu r e i z e n , wi l lende
de Ta r t e r s d o o r Ltantong de z e lv e niet ten
hoof laten k omen. De Seneden Sineezen
noemen alle Ta r t e r s Leautungers , en o n t -
zien hen z e e r , j a e z i jn angf t ig o p ' t hooren
van hunnena emen ; men j a e g t ' e r d e kinde -
ren ten mini le in v o o r i g e t i jd me d e w e g .
D e Ta r t e r s dragen de r o k k en vecl t i jds hec
r u i g bui ten j zy hebben f choone t e n t e n ,
van v i e r o f v y f v e r t r e k k c n , b u i t e n o pmc c
geverwde a fbe e ldz e l en. Hy z ag een
Lamas gezant d o o r Hokßen t rekken. De
T a r t e r z e w y v e n hebben 't h o o f t me c
Paeuwe veeren , en andere f choone plui -
men en bloemen ver l iert , en kruUen aen
't hoof t . De Ta r t e r s eeten mc t mei len,
vorkcn cn Jianden , als de Ch r i f t c n e n , de
Sineezen mc t ftokjes 5 en al ge fnede n
v l e e f c h , he t b eha e gd e h u n , dat z y zagen
de Du i t f c h e g r o o t e f t u k k e n vleefch in f cho -
tels op tedi fTen, als z y in' t geme en g ewo o n
z i jn te doen. Ve e l e onder de T a r t e r f c h e
benden waren kof tel i jk me t p e l t c i y c n u i t -
gedoft. De Coreane» w e t c n d e , dar
de Ta r t e r s behaegen in f choone en g roote
mannen h e b b e n , zondcn met h u n G e -
zantfchap , dat z y ten teken van vernederingjaerlijks
a en' t Hof tot / ' i i ; /« moe t en
doen, we lgemaekt e mcnf chen derwaer ts.
D e
T A R T
D e Ta r t e r s eeten veel Spek , en alle
daeg Ve rk cns vl e e f ch : zy zi jn veel me t
kinderpokken geqi icl t j bepronken hun
lichaem mc t z c ekc r haair , dat van een
beeil: k omt , als een K o e i , en ui t T a r t a -
r y e wo r d gebragt . De Ta r t e r f c h e V r o u -
wen rijden te pacrd als de Ma n n e n , me t
herzen.
Vblgen eenige aeHteekfmngcn , ttit het dagregißer
van de Reis naer Pekin , door een
Neerkttdfchen Gezant, in 't Jaer
a^elegt : belangende eenige voorgekontene
z,iieken, en berichtender SineeJcheTar'-
ters.
ME n v r o e g i n Sina zeef naeukeur ig,
op wa t w y z e onz e Ge z ant en aen
h e t H o f i n A f ö / w « wi e rden ont^
fangen ; en naer den ftaet v an Mo f c o -
vicn , en wa t v e r b int eni f l en , en hande^
lingen onz en Staet me t dat Ke i z e r r i j k
hadde ui t f taen. Zy benocmden haere
C z a e i f c h e Maj e f t e i t en me t den naem v a n
Cham , z o o als zy haeren Ke i z e r hc e -
ten.
D e Sineezen en Ta r t e r s beminnen
welgemaekte, en f choone menf chen, b o -
ven anderen , l i e f kooz en d i e , e n o o r d e e -
len alzulke de mecf te deugden , en me c r
volmaektheden te hebben , als anderen.
D e Ta r t e r s z i jn o p e n h a r t i g , en ve r
van alle Sineefche geveinf thei t .
Den 15 September l<S86, l e v e rdemen,
wegens den Ta r t e r f c h e n Ko n i n g in Sina ,
een br i e f aen den Ne e r l andf chen G e z a n t ,
om te doen beftellen , aen haer Cz a e r f c h e
Majefteiten in Mo f c o u , wa e r van de
ftoffe was 5 dat de K e i z e r , om mc t de
Mofcoviters in geen v e rwy d e r i n g te geraeken,
van voornemen wa s , h a e rCz a e r -
f c h e Maj e f t e i t en van den opf tant zi jner
Onderdanen te v e rwi t t i g en , en te v e r -
zoeken , dat hy hen wi lde t 'huis roepen
en de wapenen doen nederleggen , zoi
n i e t , dat hy wi f t wa t hem met hun te
doen ftont. Da t hy d e R uOc n gevangene n
wel g e hmd e l d hadde 5 welken Br i e f de
vaders J e z u i t en in Peiin , naer hun eigen
woorden, me enden, dat h u n n cCz a e r f c h e
Majefteiten, al zoo' e r veei aen de eer t i j tek
n z o u d c ontbrecken , no c h ont f ang en,
noch cenig a n two o r d daer op z ende n
z o u } wa e r van zy den Ke i z e r e cht e r ,
dewyl 't zelve him een g root cn laftig
werk , en veel moci jel i jk navragen z o u -
dc vc roor zaken , niet dor f ten wa e r f cho uwen.
Zecker T a r t e r in Ve\in , f c b o o t me t
een b o o g , die do or l i p o nd g ewi g t
A R Y E.
zijn ki 'acht geipannen wi e rd , pi j len v an
een onge loof l i jke z w a e r t e , t o t v e rwo n -
dering t 'elkens in het wi t . In de z e k u n f t ,
en in Tier dooden van T y g e r s , en ande r e
wilde be e f t en, die hy mc t de Lanc i e onvertzaegt
a c n d e d e , had hy we ini g
zijns gel i jki D i t g e f chi edde in 't acnzien
van onz en G e z a n t , op b y z o n d c r be -
vel van den Ke i z e r .
D e Ta r t a r s van Ntuche, a cht en alle
•reemdelingen v e r r e beneden z i e h zel -
'cn.
Het H o f in Pekin, is z o o g r o o t , als
omtrent den omt r e k v an de Stad A m -
lerdam.
; der verfihilUn, tx^chen Afojioa
vita ea het Rijk. van Sina , zmo ah z.iilk.f
aldaer van de JenMiten, e» in 't byz.
onder van Pater Gr ima l d i VJierd verhaelt,
en mj Hit Pekin teegekflmen, is
ah V9Ìgt :
,j 4 En de Nèer lander s we r d in' t J a e r
" / \ Pekin, d e n v r y e n handel
„ •^ ' ^ z o n d e r T o l , cn v e rbl i j f alom in
„ Sina ont z e i t .
„ Hi e r t oe dede geen g o ed , den E u -
„ ropianen in 't algemeen , en de HoUan-
„ d e r s in 't b y z o n d e r , het opf taen van
,, eenige Mo f c o v i t e r s , die l i c h onde r de
„ g eho o r z a emhe i t des Kc i z c r s , aen de an-
„ dere z i jde v an den g r o o t en M u u r , v an
„ T a r t a r y e , eenige Jaren o n t h o u d e n h a d -
„ d e n , die nu b o v en alle V o l k e n v e r -
„ dagt g ewo rden w a r e n , en hadden de
„ Ta r t a r en v o o i ' dien naem een f chr i k g è -
kregen : van we l ke toedr a g t • als den
}, eenigcn oor log en ont ruf t ing des Ri j k s , .
„ e n op wa t w y z e de Mo f c o v i t e r s voec
„ i n "t L a n d , cn midde l en om z i c h te e r -
s, ne e r en, gckr cgen l i ebben, men z e g t da t
}, omt r ent twint i g Jaren geleden , eenige
„ Mu f c o v i f c h e ballingen ui t Siberia, een
>. wo e f t e plaets > wa e r na toe veele mi fda -
„ digers do or haer Cz a e r f c h e Ma j e f t e i t e n
,t g e zonden we r d e n , te L a n d cn te Wa-»
„ ter do or de Ri v i e r en haer voordeel zoe -
kende, z i c h j na lang omzwc r v e n s , en
fukkelens , eindelijk onwe t ende midde n
„ in T a r t a r y c n bcvonden , omt rent de n
,, Gr o o t e n Mu u r , fflet bewi l l inge des Ke i -
»zers z i chncor g e f l a g en , en met den Sa-
„ be l v ang f t , en PaerÌviiTchefyc * geerneert
„ hebben , niet zonde r groote voordeelen;
„wclkers kenniife andere Mo f c o v i f c h e
Koophedcn en Handclacr s in grooten ge-
„ taele derwaer ts ge lokt } een S t a d , en ve r -
„ b l i j f p l a c t s docn b ouwcn h e e f t , welkers
„ g r o o t e , en menigte der Inwoonder^ »
den
ItSS^t
felachiig.