K ì
f l t i i " ' i
«
1 9 + N o O R D
Het za) der moe i t e wa e r d i g z i jn , dar
icmand, die meerder t y d heef t , dan i k ,
uic de z e plaetzcn cene rcisweg-pìaccs-kacr -
te a fbe c td en ontwe rpt , en de zelve o n -
der aen de Kacrce des Landl chap s van
LeM-tum ( die l ichtel i jk ui t den At l a s van
V a d e r Marünm af te f che t z en i s ) h e c h c ;
hoewcldaer in cenigzins de No o r d e r breet -
te der plaet zen van dat La n d f c h a p , na de
pools hcKjgte j als b o v ena eng ewe z en wo r d ,
te verbeccren is.
I k zal no c h i n ' t k o r t e , een we ini g b y -
voegen v an het geen ui t d ' Inwo ond e r s der
Scad U U v e r f t a enhe b: t cwe t e n , dat Hi u -
ma of NìHcrita, wc l k e eene Plaetze i s ,
o p d e z c ftreeke wel b e k e n t , z e v en hon«
derd Sineefche ftadien van de Stad Via
a f legt : a l t y d naer het Noord-oof t e n
o f ecn we ini g Noorde l i jke r , aen te
gaen.
Macr uic HÌHCHU , k n g s de g r o o t e R
v i c r e , Hf / « «^g eno emt , ( i n de we l k e de
groote Ri v i e r e Songoro , en eenige andere
grooter Ri v i e r e n f ì o r t e n , ) e n v o o r f t r o o m
a f , n a ' t O o f t - n o o r d - o o f t e n t e v a e r e n
is eene R e i z e van omt rent v e e r t i g da g e n
en dan k omt men aen d ' O o f t - z e e , da t ik
meen de Straet Ama » te z i jn.
Aldus he e f t m y , met eigen mo n d e
d'opperfte Kr y g s - o v e r f t e , die in de Stad
Kiri» z i jn v e r b l i j f , en de z e zelve Re i z e
gedaen h e e f t , en t o t aen die zeer k o u d e
Zee gekotncn i s , verhael t .
rolgt een Jagt-reis, die den ^
Tartarifihen Keiz^ van Sina heeft gedaen
, over de ffroote Muhy , in het Mh
Tartarye , l>efihreven door
VAder Pereira , die de z^lve bj heeft ge-
•. njatr uit eeniger maten de teefiant
dicr woeße geweßen befpeurt.
IK ( z e g t h y ) was voornemens i n ' t
haelen van de Sineéfcl ie zacken ,
mijn g ewo o n t e , kor t te z i jn : maer
cm den weetgi c r igen te v o l d o e n , zal ik
voor o o g cn ftellen die Be r g en , we lke ' ik
längs dc z en we g r e i z e n d e , na euwk eur i g
hebbe bez ien. D o c h alvoorens zal melden
de reeden waerOm deze R e i z e door
m y is ondernomef i , en daer na de l ief -
tallighcit cn a c h t i n g e , me t w d k e de
K e i z e r ons ge f t adig he e f t bejegent . A l s
h y wi f t e dat z edc r t eenige Jaeren do or
ons konf tel i jk gema ekt waren eenige buizen
, of p y p e n van v e r f che iden aerd , de
welke ecnfdeels do or toedoen van Mc n -
f c h e n , cn anders o o k zonde r 't z e lve
over en weer een beouaem gelui t gave n
verzocht hy te wc t c n de reden cn w y s
O O S T
waer d o o r zulks z o o behendig k ondc gc»
fchieden : di t verf taen h e b b e n d e , begon
h y t'eenemael verftclc z i jnde , ui t te roc -
. p e n , en de z e z o o z e e k e r e wc t e n f c h a p te
verhefFen.
D e Ke i z e r , z i jnde ecn zeer w y s en
o r z i c h t ig Ma n , v e r f t andi g en goe tae r -
g 5 he e f t geerne b e k e n t , dat de z e konf t
tot die t y d t o e , den Sineezen niet was be -
kent g ewe e f t j bcgeerde de zelve van ons
•erftaen. Zi jn behagen was het Z ome r
g e t y van dat Jae r d o o r tc brengen omtrent
de Bergen van T a r t a r y e , om de
aengenaemheit des L u c h t s : derhalven
vermaende hy my me t de z e o f diergcl i jke
woorden: na dat ik de kunf t van U M u -
z y k aendacht c l i jk hcbbe do o r z i en , bc -
hacgt de zelve m y zeer : U w e Wi s k o n f t
gevalt my wonde r l i j k , dies v o e g t u , dez
e R e i z e g e d u u r i g , tot mi jn me t g e z e l ,
op da t ik u w e we c enf chap o n d c r d e J a c h t
ook deelacht ig we rde . Hy wenf c h t e dac
Wiskonftige en diergel i jke Bo e k c n in de
Sineefche Ta e l e g e f t e l c , en g edruk t wi e r -
den , z c g g e n d c dat z i jn V o l k die mc t b y -
zonderen y v e r z o u d e leezen.
Vader Ferdinande Ferbieß t e g enwo o r -
d i g z i jnde j wanne e r de Ke i z e r zulk zei -
de\ voor z i ende h e t o n g ema k , ' t w e l k m y
aenitaende was > voornament l i jk d o o r g e -
brek van k out w a t e r , wa e r van ik veel
noodig h a d d e , v o o r een z i ekt e ( d e Si -
neezen dr inken ge en wa t e r als dat zeer
heet i s ) 't ge en aen zi jn Ma j e f t e i t voor -
gehouden z i jnde , antwoorde hy , te zul -
ien doen be zorgen alles wa t n o o d i g is.
W y bedankten hem als 't behoorde . D e n
volgenden d a g beval hy z i jn O o m en z i j n
Schoon-vader dat z y my me t e e r b ewy -
zingcn ont fangen z o u d e , en d a t , 't we l k
tot die t y d o n g ewo o n w a s , aen my kleederen
ui t des Koning s kas zoude g e g e v e n
werden j miiTchien heef t hy mi shagen g e -
!jad in o n z e a rmo c d e , we l ke van de ov e r -
daed zi jns Ho f s z o o zeer is vcr fchi l lende.
D i t alles wi e r d aenf tonds ver r i cht , z o o
vecl als de kor thei t des t y d s wi lde toelaten.
En zeeker l i jk di t q u am ons ook niet
qualijk te p a s , nademael de k o u d e daer
ter plaetze na euwl i jks o p h o u d in J anua -
rius. Da e r en boven bcval den Ke i z e r , t o t
b c w y s van meerder t o e g cne g ent h e i t , en
achtingc , da t men aen my daegl i jks twc e
Paerdcn Van z i jn ftal t o t g ebrui k z oude
bezorgtfn. Ik onder tufTchen tot den Re i s
t o e g e t a k e l t , b e g a f my in de mid-nacht
met hacf t na de heuvelen , wanneer den
Keizer meerendeels g c w o o n i s , z i eh di e
t y d te v e r k i e z cn om de hicte des daegs tc
fchouwcn , cn z i jn ve rbl i j f te ncmen aen
de Be r g en en M u u r , we l ke Sina van Tarlarje
T A R T
htyye fcheiden. En n a d ema e l i k d e z e Mu u r ,
alle andere te bov en gaende in brcet te en
l e n g t e , coc mi jn groote v e rwondenng e
z c l f hebbe a enf chouwt , zal 't ook met
onaengenaem z i jn , dat ik daer van hier
gewag maeke . . He c is een We r k , recht
voortrefFclijk, 't we l k onbegrype l i jken ar -
beid, ontelbaer G e l d , en dui z enden Me n -
fchcn heefc gekof t : en echter is het een
önnutte Ve f t i n g e , d c w y l zy v o o r 't g e -
bruik der Me n f c h e n geen zeekerhei t ot
bewaringe t o e b r e n g t , wa e r om de ftichter
daer. van noch heden ten dagc een zeer
quaden naem behouden heef t . De eelcsenchcit
van di t g ebouw z oude ik oml tanä
i g van 't begin t o t het einde verhaelen ,
ten wäre door anderen zoo dikmalen was
befchrevcn > dat ik niet nieuws z o u d e
v«!e ms- v o o r tbr eng en,' voornament ' l i jk I
v an de d n e
yecie nu , , o l.'nar/. rmi -
hondcrd m y k n , ws c r m haer k n g t s l o n
A R Y E. iiJf
een aenleidinge dat my de Ke i z e r na »eele
zaeken den H-ulTen be t r e f f ende , v roe g .
dat ik wa t z oude MuTiceren ( in we l ke
wetcnfclup hy wonde r l i jk v c rma e k
f c h e p t . ) Ik ont lcde de z c kunf t van de
eetfte g rondcn a f , tot genoegen van allen,
na mi jn ui t ter l le v e rmö g en , en de Kei zec
was ZOO a enme r k cnde , als was daer een
Koninkryk aen gelegen : maer als di t g e -
eindigt w a s , Voerde z i jn begc c r t e h e m
na de J a g t .
„ d e b e f t a c n , de we lke e c h t « «.»etlijk w d
„ « e n honde rd m y t a bedi-aegt , .ndien
de k r omme bo g t en , e„ bo we r k e n ,
fchen Bergen die ons we d e r z y d s al sdr e igden.
S l e r de H i p p e n , e n d e h o o g e u . . f t e e k e n -
de R o t « n , medc r e k ent , dwa e r z i e h
onthoudcn groot e Stangen , en geen ander
w i l d g e d i e r t e : z o o als ik gez .en heobe.
I n de Ve l d e n by de z e Mu u r wierden
T e m e n of Hu t t e n opgeHagen, ende nacht
moeft aldaer doorgebragt w e r d e n , want
de Ke i z e r dikmaelen z i eh legert in de h e g .
tenen ledige v l i k t e n s , naby een R m e r e ,
on dat hy den Inwoonde r en , en Steden
, i t geen laft z y . D e » y l men eenige dagen
aldaer halte ma e k t e , wi e rden twe e T e n -
ten o p g e r e c h t , als Paleizen , d eene t o t
een E e t z a e l e . en de plaetze van d e nMo r -
een-tuft , d'andere t o t de N a c h t - r u l l :
een zeer groot we r k . en in allen deelen
v o l m a e k t, alleen »an matten g ema e k t ,
d o c h e v enwc l acht d u i z e n dDu c a t e nwa e r .
die. De Pr incen cn Gt o o t e n met het o v e -
rige V o l k , z iet men ondertuITchen zeer
Den derden dag riep hy my z e l f , op
Den v y f d e n dag reifden w y v o o r t tul -
" ° H a " i s ° i m v o n d e r e n s wa e r d i g , indien
men wi l acht g e v en op de lekkernyen
verfche Vmc h t e n »an Pt l ;» , do or v e r -
fcheide ß o o d e n derwaer ts ge zonden. En
als men Ict op de bcf f ieringe der Vi e r f c h a -
r c n , wa e r v an hem niets »e rborgen i s , en
daer alles ZOO we l ver r i cht Wo r d , als 01
h y t e g enwoordi g wa t e .
T e r w y l c de z e dingen g e f chi eden, wi e r d
den Kei zer g c b o odf chapt van een »oordel
ig »oorval met de R u f f f n , omt rent zce
. , , k e t e V c f t i n g , we lke noch in de magt »ai
I, i , de zelve z i j n d e , zeer nadeel ig was aen de
, ¿5 tt v i f f e r y e der Paer len, wes-
S V t f v e n men hem Over die ui t a a c heef t be
S S r g r o e t , te meer , w y l di t Z o n d e r b y —
De ftyltens zi jn f chr ikl i jk , we g ens
de naeuwhei t des w e g s , de we lke mc t
zonder d'aldergroot f te kof ten , en onv e r -
moeyelijken atbeid ; z o o »erbetert i s . dat
den toegank t o t de Jagt „iet .al leen ope n
ftaet, maer dat veele »an de Sineezen hier
omtrent e n b y d e nMu u r h a e r t e rwo o n k o -
men neder flaen i door w d k e Staetknnde
den Ke i z e r zi jn gebied niet alleen vei.der
uitbreid , maer de We f t e r z e ,Ta r t e r s daer
door o o k »an zeer »cr re a fwe e r t , de we l -
ke , indien z y magt ig genoeg war en , de n
Sineezen zouden t rachten regen te z i jn.
E n wanneer de Ke i z e r ui t t r e k t , is 't ong
c l o o f t l i j k , z o o v e d Ru i t e r y e hy me t
z i eh leid. T e g e n s den a»ond wi e rd hec
Leger der Zoldat en opgef lagen , in een
»lak V d d , "t w d k »an vier Ri v i e r en tuf -
fchen de Be r g en we r d befproei t . D i t g e -
deelte v an T a r t a r y e we r d ui tgef t rekt ( o f
beftaet) in zeer hooge Heuv e l en , de w d .
ke aengenaem zouden we z en , indien me n
haer de z e e r ftyle r ouwi ghc i t konde b e -
nemen: hier »er toonen z i eh Bo f l c h e n .
Verfcheide Volkeren hebben z i c h o p be»el
des Ke i z e r ! v an Sina derwaer ts be g e v en,
en daer de Ta r t e r s wo oncn , de we lke t o t
de Jagt v o o rnament l i j k g ene g enz i jn, b o u -
wen zy Hu t t e n , hebbende ^ ove rvloed
»an Wi l d - g e d i c r t e in de Eo f f chen , me c
welkets huiden zy geklced we rden : het
A e r d r y k i sda e r z c e r v ruchtba e r , enb r eng t
genoegzaem v o o r t allerlei ilag van Gr a e n .
Het Bo f c h is ov e r v loe y ende in v r u c h t -
draoende Bo omen ; daer zi jn Pecren ,
A b r i c o z e n , Appe l en, Pc r z ikken , in me -
nigte. Da e r is niet alleen daeglijks v o c d z e l
van V o f f e n , wi lde Zwy n c n en andere wi l -
de Di e r c n , maer ook groot v o o r d e d » o o t
die geene welke de z e v rucht en om me t
plukken, en we d e r om duur genoeg v e r -
koopcn, daer zi jn ook andere v r u c h t e n
die by ons niet bekent zi jn , en echter
duur v e r k o c h t we rden , aen die geenen
welke op de z e Be r g en J a g e n , t o t haer
i z e ; Wanne e r ik des Kei zer s me tge z e i
Mi
h : I
I
halven men HCl.. Wa n n e e r i k des Kei zer s me tge z e l
S ' t o i y g ä e t h em g eduur i g op z y w a s , fma ekt e