114. N O O R D
om des n o o d s , zoo 'er geen Vr e d e wi e rd,
getroffen , in körten weder voor Albaßn
te können rukken.
By ftraberut of feraunn , dat een Me i r
i s , hebben zieh eenige Ru f f c h e Land- luiden
ter neder g e z e t , die des Wincers ter
Zabel, en ander Wi l d - v a n g f t , drie of vier
weken van huis gaen , en z i eh in de Bof -
fchaedje en WilderniiTen ophouden.
Binnen Irkutskfii > a cht men r u im dui -
zcnd menfchen te wo o n e n , het is een der
voornaeinfte en welvarenfte plaetzen dier
geweft : aldaer we r d goede Koophandel
gedrcven.
Veele der gener j die gezonden werden
om de Schatting uit fAkfttskpi > van de
Noord-oofter geweften op te Halen, melden
dat de Zec by de Ts-kaep, Leute
dat i s , Ys-zee we rd genoemt. He t getal
dezer uitgezondene Krygs -kne cht en
is aldaer gemeenlijk omtrent v y f e n twint
i g man te gelijk, deze blyven lange u i t ,
en we r d ' e r zomtyds eenige van hen gemalt
, of vermift.
D e JacHtt Volkeren hoog No o r d e n , en
i n ' t ver afgelegen Oof t en woona c i i t ig,
verlialen dat in den j a r e 1 0 9 4 , van Eilanden,
Menf chen by hen aen La n d zijn ge -
komen, niet zeer groot van ftal, bekleet
mec Ha r t e -veüen , die groote baerden
hadden.
Gorbitfe is een Ka v i e r , niet verre van
de Vliet Conon, by de ooripronk vand'./^-
rnnr, de z e we r d anders in ' t Moegaels ge -
naemt Qerom.
laFergolenske, BaUgansk/i, lrki*tske,en
Selenginsk?, hebben z i eh mec der woon
begeven, al van lange Jaren a f , veel Brotske
Moegalen , o n twy k e n d e he t gezag der
Moegaelfche Ta i z en of Vo r f t e n , zoo als
zulks door de Moegael f che Vorften , aen
hunne Cz a e r f che Majefteiten grooten Ge -
zant op de Sineefche Gr e n z e n , is geklaegt,
doch de waerheit f chynt te zijn , dat die
Volkeren z i eh opgehouden hebben b y het
Batkalßhe Me i r , anders Baik.aU g e n a emt ,
van voor r u im vyfcig J a r en af> hebbende
nooit aen iemand Scha t t ing be t a e l t , als
aen hunne Cz a e r f che Majefteiten v r y -
willig , zoo als andere Bratske Volken ,
die onde r het Ru f l c h e gebied wo o n d e n ,
uit vreze voor ftraf, over begaene qua ed,
naer het Moegalen La n d zijn g e v l u e h t ,
zieh hebbende hunne Cz a e r f che Majef tei -
ten Lindftrcek ontrokken : zy vielen onlangs
in , met andere Moegalen op de
r£>»;^iy?AfSterkte,verbrandenderondsom
d e Hu i z e n , doodende en vervoerendeveel
menfchen.
D a e r i s zeker Volk genaemt Gmiy/insk,
die JaerL'jks in Peki» ter Koophandel ko-
" 1 ; •...Í 5
en O O s T
men t zy dragen groot e hooge Hoedert
met brede r a n d e n , ea fpi t z ehoofden i men
zegt dat zy onder de gehoorzaemheit van
den Sinecfchen Ke i z e r , als He e r van Nincke
ftaen , en zoude gelegen wezen beoo.
ften en be iuiden J a kmi k o i , in de Na -
buurfchap van.Daur i a : zy komen gevar
e n , wanneer na Sina r e i z e n , längs de
Kamßhatkit Ri v i e r , daer z yme t de Kamfchatners,
die wilde Menfchen z i j o , me-.
de handel dryven.
Zeer vele Vi í f chcn zijn in de Vliet
Sija, dien de Sineezen Ngan-cum noemen,
als Behegen, Ofitcri, KaloeskfS, Stcuren,
SterUdtn , Körpers, Salmen , rerens, ea
veelderhande andere VilTchen.
Aen deze Vliet Sija, die in de Rivi e r
uit het No o r d e n ftortj zijn voor
weinigen t y d twe e kleine paggers of fterkten
b y de Mof covi t en gebouwt g ewe e f t ,
tot invordering van f c h a t t i n g : d o c h wie r -
den van het onderhoorig Sineefch Kr y g s -
volk , twint ig d u i z e n d man fterk , zoo
men z e g t , in den J a r e i(58z , v e rwo e f t ,
na een manhaftigen tegenwecr by tweemael
zeftig ma n j dien zy uit gemelte
plaetsjens deden.
Aen de No o r d - z y d e des yimnr s , zijn
niet als loutere WilderniiTen en Bolfehazien,
00k vrucht en in 't Wi l d , en Befien van
veele aerd. Te n Zuiden deze groot e Vl i e t
-ÍWOT, k omt veel fchoon Ko o r n voort j
men vind daer veel V i f c h , als Ka r p e r s ,
Steuren , Sa lmen, ook Be v e r s , en ander
Gedierte, enz. He t Kirtmnfe en Schmgglfen
Vlek , omtrent de Rivier Schi/^itl, bezuiden
de y^rnnr, dat de Ruilen ge f t i cht
hadden , was door eenige duiz end Sinee-'
zen of T a r t a r e n , in dienft van Sina beleg
e n , en alleen van v y f honde rd Ru i f e n
befchermt!zijnde , onlangs is v e rwo e f t :
twee duiz end Sineezen, en dertig Ru f l e n ,
zouden d a e r , zoo me n z e g t , geblevenzijnj
wezende d'overige RulTen me t hun O p -
perhooft Chaharof, door behulp der vaert
u i g e n , behouden te r ü g gekomen. Hi e r
rondsom woonen Sineefclie On d c r d a n e n ,
die het La n d ploegen.
D e Riviercn die ter rechter z y d e , en
van de Sineefche k a n r , in de Rivi e r á'Availen,
ftorten uit fteene gebergten-
TuiTchen welke gebergten en ¿'Amur zelzeer
fchoone Kooi'n-velden van zwa r -
te a e r d e , t o t een half mans lengce diep
zijn. In deze velden vind men mede veel
zoute Me i r c n , 'daer zieh van zclf het Zo u t
aen de Oevers zet. Boifchaedjen zijn weinig
aen de monden van de voorfchrevc Ri -
vieren, en ook weinig grof Wi l d : doc h
daer vallen w d wi t t e Vo f l e n , en graeuwe
H a z e n , ook Bevers, Otters> Lu x e n , en
zomi
A R Y E. HS
Mc^GOviters, die gebrek van bufle-kruid
hadden.
Als namaels uit dcYtiting Nert߻skfiy,
de Ru f f c h e Ko z a k k e n , den Sineefchen
Ondcrdanen laftig vielen , is 'er uit Sina
cen Afgezant d e rwams g e z o n d e n , me t
verzoekvan Gyzelaers t egeven. Wa e r op
drie RuiTche Soldaten a en' t H o f te
gevoert iijn , daer zy naerftig wierden be
' ' • , met giften befehoriken , en toei
i c h t i g t , met giften befehoriken , en toen
weer te gezonden,en bevolen te zeg-^
T A R T
ffomtyis Wo l v e n , die donker graeuw zijn.
E n wede r nader aen de Sineefche Mu u r ,
•of eiprntlijk in 'c gebe rgt c , dat daer aen
vaft is , vind men Luipaerdcn.
O p de Rivier ScUngd, eer men tot
aen den mond , of aen ¿,'A>Kur k omt »
een ftreke van i-uim een dag r«izens ,
legt een Stedeken met fteene Hu i r c a , genaemt
S c b m d , die Kz a g over eemge
Dörpen, en het Landfchap längs d eRi v i e r
van dien name heeft. In de Vlekken en
Dörpen van dit La n d f c h a p , zijn door de
Onderdancn van den Sineefchen Ke i z e r ,
fteene Huizen g e b o uwt , met houte banden
, zonder verwulft of zoldering : de
daken zijn ook van houte planken, di eme t
klei en kalk beftreken zijn.
In de Sineefche Gr ens f t ad Schingd,
is een Sineefche Gezag-hcbber. Va n de -
ze S t a d , en van het gehede otnleggend
e La n d , vorde r t de Schingaelfche Ge -
-xag-hebber fchattingen voor den Sineefchen
Keizer ; beftaende in alderhande
Koom , uitgezöndert Ro g g e , die aWaer
niet groeit : als mede in Ve e , Br andhout ,
Balken , Planken en hout e P o f t e n , om
banden of hinten tot de fteene Hui z en te
maken. We lke fchatting Wi n t e r en Zome r ,
gcftadigopKamelen, Büffels enPa e rdenna
Sma we rd gevoert.
Van de Stad Schingd, fpreekt eenig
bericht uit PeK'''g aen g e d a e n , aU
diis
D e Stad Schingd, gekgen op de Vliet
van de zelve naem , is van fteen gebouwt
, en daer rondsom zijn verfcheide
Dörpen , al van fteen of leem , en met
van hout getimmert , hoewel de poften
van hout zijn , alles zonder yz e r . De
Huizen hebben aldaer geen fteene verwulfzels,
macr men gebruikt planken ,
die met Kalk en Lyn-olie beftreken we r -
den. De fchatting , welke deze Stad aen
het Sineefche H o f o p b r e i ^ t , is meeft
Koorn. Du s verrc dit aen my toegezonden
berichf.
Men wi l , dat eenige der Voor z s t e n
van den jegenwoordigen Sineefchen Keizer
, die Chan over het Bogdi t f ch e of
NiHclwfche Volk wa s , h u n Zetel in
de Stad Scbingal voornoemt hadden geveft.
Voor omtrent veertig J a r en v r a s , ( a h
verhaelt Fridtrkm Krii,«nkz. , Poolfclw
Monnik, in zeker ge f chr i f t , aen z f jn Ma -
jefteit van Polen v i r t o o n t , ) door d e nMo s -
c o v i e t, omtrent de Vliet Schingd , een
fterkre ge f t i cht , wacr door Iiy_ het omfcggende
volk tot gehoorzaemheit trachte te
brennen : d o c h die van Nmeht quame n
met een vloot Schepen , en verdreven de |
T rc rüg gctijiiucii, Í.U VW
gen aen hunne Czaerfche Majefteiten , of
het hun believen zouden Ge z ant en te zenden
, om Grens-fcheidinge te maken. Zy
bragten ook Brieven te r ü g : d o c h die in
Afofio van" niemand konde gelezen n o c h
verftaen werden.
Tuffchen de Rivi e r en Anahara, oí Nahareni,
en Komtx.a , of Kohmts,a , ftrekt
zieh in Zee een hoek lands u i t , daer zeet
quaed en fchrikkelijk, volgens het zßggen
der Inwoonderen- j die wel de befte Zeeluiden
niet zijn , om te varen -is»
Voor eenige J a r en is ' t gebeur t , dat de
Gezag-hebber of Weiiveda in fentßükoy,
een Stad aen de Rivi e r fenißea gelegen, de
Zufter van een Poolfehe Ho pma n . m
Mofcovifche dienft , onteercfe. De z e
fliehte oproer uit we e rwr a e k , floeg hec
Opperhooft d o o d , en plunderde de kroe -
gcn. Vo o n s t o o g hy met zijne mui t e -
lingennahet Zuid-i i n g e n n a n e e oof t en , e n b o uwd e aldaer
een fterkte , genaemt Jlhaßn > daer
h y tien Jaeren in ruftlefefde. Wa e r na
h y iemand na Meßo af zond , met be -
d e , zoo men h em zijn mifdaed v e r g a f ,
h y dan het omleggende volk Jaerlijkfehe
ichattinge wilde op doen-brengen. Du s
kreeg hy vergifFenis : en aen de Weiwoda
"mißükoj wierd gelaft , hem van alle
.^endigheden te voorzien. Di t voorbeeld
is weinig J a e r daer na gevolgt van
zekeren gemeenen Soldaet uit Krafnoiar,
die een goed aental makkers op ma e k t e :
doch zonder eenig q u a e d feit te begaen.
Z y togen na het Zu i d e n , tot dat zy qua -
men aen de Vl i e t , SeU>iga genaemt , daer
z y het zeer vruehtbaer vonden. We s zy
daer eene fterkte oprechtede , en infgelijks
eenige J a r e n in ftäte IceHen , tot da t
cindelijk mede iemand na Mcfct z o n d e n ,
en door den zelven een fchatting belootd
e n ; 't geene aengenomen wi e rd.
E n oordeelt deze Monnik Kr i ^ n i c z . ,
die onder de Poolfehe benden , in het be -
k g voor We e n e » , onlangs is gefneiivelt,
uit den mo n d der g e e n e r , dien de Knf t e n
bekent zijn , da t de Zee van de Vliet O i j
a f , längs de yimm-ßht Oe v e r s , tot aen
f j f i i n , onmogelijk met Schepen te be\'a-
" i ; vermids het Ys daer nooit fme l t ,
P z ™
'.ri « l !
Á f'