w m
I
H -
R ® '
S I Tmi
Ii - . m r
i•mr
hIàMj
m
! t
IV I IM L E I ü I N G,
ciemve d o o i eene firaat gc f cheiden i s , v e e l ma uwe r dan die we t t e a ^ t í í M i
van Vrmkrjk f c l i i id ( Í ) . De z e gevvigdge ontdekking vverd reeds in 1 7 6 8 , .
door den Rus f i f cben Sche eps Kapi teln K R E N E T Z V M g e d a a n , ennade rhand
door Ca p í . J A M E S C O O K S naauwkeur ige r bepaald ( c ) .
Sihrien Word ten We s t en door den fciiakel der Kamnoi b e r g e n , längs we l k e
de Ob] i l roomd bepaald , ten Z u i d e n door de groot e Aa rdf c l i o l van Tbibelb,
welke het z e l r e van Tmarjcn a f f c h e i d en, en by het Me i r Baikal een noorde c
fchakel g e v e n , die Sihriia ten Oos ten van Jakuskoi af f che iden. Di i e v o o r -
naame Ri v i e r en do o r fnyden di t ui tgef t iekte La n d , we l k e ui t de No o r d z e e
kamen en z i eh na het Zuiden r i g t e n , a l s : de Oby of Ob ten We s t e n , Aejemßn
in het midden en de Lena ten Oo s t en.
D e Ho o fdf t ad van Siberien is Tobolks, by den z amenloop van den Irtis en
de Toht, van we lke de eerf te ui t het Me i r Saufe ont i 'pt iBgt , en de andere een
tak van de Oby is. Tobolh legt volgens de nieuwi te waarneetningen op 59° 20,
Noorder b r e e d t e , en 8?® 6i lengte ten Oos ten van den Mer idiaan van Parys,
T e n Z u i d e n van Siberteri l igt he t eigent lyk zo genaainde Tartarycn, dat ten.
Westen door het klein Tanaryta' en de Caspijcbe Z e e , ten Zuiden door de
Landen van den Mogol en door China begrenst Wo r d , en ten Oos ten he t
half Ei land Coria en de Indifcbe Z e e heef t . He t beflaat dus het g root f l e g e -
deelte van jifim, en het l egt tnsfchen den 55= en g ; " breedte ten Oos ten van
Tartaryen. B o v e n Cbir.a vind men de Uoncbeoaa Tataaren , die door d e a
Chineefchen Mn u r van dat r yk ge f che iden wo r d e n. Ik z a l hier alle de onder -
deelingen v an di t La n d niet opt e l l en, en alleen z e g g e n , dat de voornaami l a
R i i i e r Songari nie den Wittin Berg (Cbamlc-cbau) v o o r k omt , uit we l k en ds
Cbineefcben z e g g en a f k o n i f t i g te z y n .
N a de Moncbeoux Tataaren vol g en de Mmgollen-, die ten Oos ten do o r
het Oos t e r s ch Tanaryin, ten We s t e n door de Cbamo of groote W o e d y n , t e a
Zuiden door de g toot e Mu u r van China en ten Koor c i en door de Kalkas TO'
taa-
•erreeás onderCzar PETER I. verfcheiden Üelstosten ten dien eindeondernoomen, en dez»
Vorst in 1717 in Holland zynde, werd fterk aangezogc, om zieh deze zaalc aan te trek.
ken; zelfs meend men mec zekerheid te weeten, dat reeds 70 jaaren t evoor e r , de Noord.
Oostelyke Lande"ngce van Tfcknkotzkoi msf roud gezeiid was, dus iang voor dat de Rusfen
zieh \ox.Kamtfchatka uitgefirekt liadden, en 'er dus eene gemeenfchap tusfclien ^ßen en America
wa s : drie Rusfifclje Sclieepen, die van ^abatik naar Kamtfchatka zeilden, bevestigden
dit. Volgeus het verhaal van Capt. IJEERINGJ vond men zulks onder eenige oude Archiven
dezer Reis aangcteekend; 00k ontdckte Capt. BEHRINGS vcrfdieideii Eilanden. Zie Account
of litt Rusßans difcoreriis between Aßa and America, to wich are adäed the Conqueß of Silería
enz. ¿J WILL. COXE, Und. 1780. 410. Neue nahrichten von dev reuen ertdekten Infein y
in der See zwifchen Aßen und A.nerlca, aus mitgethcilten Urkunden und ausfugen verfasfet
y an J. L. S. Hamb, und Leipf. 177Ö. go. Neue Nordifche beylrage I. th. p. 249-313. en
de Kaart aldaar II. th. p. 308 en 324- f c 'n. III. th. p. 274. en iV. ih. p. 105. EÜFF epoques
de la Nat. tom. IL Uit berigten van den Ilecr P A J. 1. AS , met de Kaart. als 00k mißctr.e
Vo-iage de M. COOKS, OU Journal d'uiie expedition, faite dans la merPacißfue du Sud au
Nord en 1776. i77ß. 1779. 1780, Zo. Paris 1783, ea de Kaan cidaar, als 00k de Kaart in hat
Geographical. Syßeni. 4:0. 1782.
II: heb dezen afftaiid op alle voorgemeide K arten gemeeteni cn met de Haarten in den
Atlas van TIRION en van BUACHE vergeleeken, cn ficvondendat de afHaiid vaurA/AVTO«.
éflí iiosf tot Caap Prince of ¡Vales in America 1 is van liie van Douvres tot Calais,
{c) Zie troißenie n-jage de Cooks pag.
I N L E I D I N ü, f
taartn bepaald z yn ; we l k e laatfte thans onder de Mongolkrs bct rokket i worden.
D e voornaamf t e Ri v i e r en z y n de Kalka die ui : de Scolki Be r g v o o r k omt , di e
een tak is van de UraHfche B e r g e n , de z e Ri v i e r gaat van het Z u i d e n na he t
N o o r d e n j de Tuia die v an het Oos ten na het We s t e n gaat en eindelyk in de
Bay-kal v a l t : de voornaamf te Stad is Irkutskoy. T e n We s t e n de r Kalkas v ind
men de Elutbs, die Sibirien ten N o o r d e n , Thibet ten Z u i d e n , de Ushek en
Bucbartcn ten We s t e n hebben. Einde l y k het be roemde lbib:tb g r enz end e
ten No o r d en aan de Eluth ten Oos t en aan China en Chineescb Tartaryen, t e n
Westen aan Ferfien en de Caspi/cbe Z e e , ten Zuiden aan de landen van d e n
grooten Mogol-, dit L a n d l egt op den grooten Aa r d f c h o l , die alle de Be r g f cha -
kels g e e v en we lke door Jßen l o o p e n , en is dus he? v e rhe v enl t e van onzen g e -
heelen Aa r d b o l ; d i t f c h o o n e L a n d beho o rd insgelyks tot Mongoli en ^ he t geen
verfcheiden zoor ten van Vo l k e r en b e v a t , g e l y k de Kirgifen, Duratteny Calmukken,
Buchaaren y üibekker Tataarcn., enz .
D e z e beknopce L a n d b e f c h i y v i n g heb ik volgens de r i e uwf l e Ka a r t en v a n
S E L L I N , B U A C H E , P A L L A S en C M E L I N o p g e g e e v e n ; ik z o u d e de z e l -
v e z e e r v e e l hebben k önnen ui tbr e iden, d o c h z o u d e zulks te l a n gwy l i g ui t -
loopen. Ik zal dus tot de Land- en Lug t s g e f t e ldhe id de z e r Vo l k e r e n ov e r g a a n
en de z e l v e k o i t l y k voor f t e l l en.
n .
Lugt- en Landsgefieiäbiid,
Wanneer men flegts he t o o g op de Kaar t flaat om de l e g g ing van Siherien aa te
gaan, zal raen we l haast z i e n , dat de Lug t s g e f t e ldhe i d z e e r k o u d i s ; de He e r
G M E L I N z e g t dat hy den 15 December he t zo k o u d g e v o n d e n h a d , dat de
V o g e l e n d o o d uit de lug t v i e l e n , e n ' f c h o on z y n e ka g che l zeer fterk g e f tookt
w i e r d , waaren de vengf t e r s v an he t ver t rek in 24 uuren 3 l ynen dik met ys
b e d e k t e n de The rmome t e r van F A H R E N H E I T daalde 1200 onde r o.
D e grond is op v e e l e piaatzen wo e s t , do ch wo r d thans raeer b e b o u w d en
geeft dan zeer veel graanen ; d o c h het ftroo val t niet langer dan zes d u ime n , en
is in zes we e k en r y p , want .in den zoraer daald de Z o n byna niet onde r de kiminen
en in dien t yd val t "er g e en r e g e n ; de Me l o enen en E rwt e n en ander e
groentens z y n ui tmunt end. Me n v ind hier o o k veele zout e P o e l e n , v e e l e ko«
per My n e n , die z o r y k z y n , dat zy l a ten honde rd zuive r kope r g e v e n ; o o k
vind men 'er z iWe r , g o u d ( d o c h w e i n i g ) , l o o d , t a l k , a l a n , y z e r , ani ianth,
as b e s t , en v e e l e andere De l f f tofFen; de Ri v i e r en z y n zeer V i s r y k ; onde r de
viervoetige Di e r en is de Argali he t me r kwa a r d i g f t e , we lk de He e r P A L L A S
als den Stamvader van onz e Schaapen a anme r k t , v e rde r vind men 'er Beeren^
/^ee/urßiz/e», ve r f che iden zoor t en v an We z eh en onder de z e het Zcj¿>eUür,víkns
vel voor he t kostbaar f te onde r de No o r d f c h e Pe l t e ryen g ehouden wo r d . De
Vogele n v an Siberien z y n meest al t r e k v o g e l e n , we l k e wy ook in Europa hebb
e n ; g e l yk ook de V i s f c h e n , wa a r v an de St eur de voornaamf t e i s , en eenen
grooten lak van handel uitraaakt.
Siberie» en Taríaryen, war en by de Du d e n onder den algemeenen naam v a n
Afta extra Taurum b e k e n d ; Siberie» wa s he t Va d e r l and van de Scyten , di e
volgens J u s T i N u s {Lib- a. C. i ) zo o u d als de Egypunaars z y n , o o k
B me end
O
m m