cA b b ttis Cbircnt. de p ro te ll. V e i Collatie X I I t .
lolr.u
t extende
Quodtentattomhus fuis Dm virtutem bumani experia-
turarbitrij.
C A P V T X IV .
QVodetiam in lob probatiflimo ithleta'füo, mm eü
diaboliispxfenflet adfing*irecertamen, diuinam'
iegnnus premini,, iuftitiam . Si enim contra inimicum
noniuavittute, fed Dei foliusfmffetgrariaprotcgciccongre
flus, 6c abtijucvliavirmce patiëntie fuiediuina tantum
op.tu at.onc iuffultus , mulriplices illas ac tota inimici
crudelitatc quaeütas tentanonum moles Sc e'xiria pertui.l-
“ t> Suomücl ° "o » ïllam.calumnioiam diabolus qnam
pr.useimieratvocemaduerfus eumluftiusitqraffet. N«t>-
q«‘W « “ cf ‘iül>Dtum!Nometuv<ilUftiiumacdomunitm&
nim dicit; quifiat, vidtat m c a ia t, foilicitam redd.t atbitrii
iibertatem, quam vtlqUC noucratpctceptagratia, vci flare
per induftriam, vel caddre per negligenriain pofle. Cu m
autem imctc,tentatio vos non apprehendat, nifi hut/idita, in b t-
mitatem eorum Sc inconftahriaui nccdum.obuft^ mentis
cxprobrarVfluaadhucipiritaliutnnequiiiarum turbinibus
. non porerant inipugnati, adueridm quos iemetipiiim vel
illos perfedtos riouerat quotidie dimicare : de quibusad
EphaUiosdicit:1amnonejt nebii colludtauoaduerjut camemeb“
Jan^uilum,fedaduer/kprmcipatue,aiucrjKspotcJtales,adicerrHi \
mundinctomlencbrarum hqrum, comrdjpt.ritalu rnqumain ca-1
itjlibae. Cum vero iubiungit. Eiielts autem D m , qut n o n '
fermitut vos nntarifnproid quodpotcjhs, non vtique optatne
eos Dominus tentar. petmittcret, led ne fiipra id quod lu -
ftipete porerant, tcniarentur. Illudenimiridicat human!
arbitrij racultatem , hoc vero Domini gratiam tentatio-
* T 1 1 ! n - JÓ a am m a
S t u a m C S H T ™ 7 JcT ar^ ^ > “ ! busW rob« “ i “ fc“ Pi '^ " ™ g ^ n a m a t L .u m h o -
J neaixerttttbt. Sedcum imlJarti hümfcemodi mmisincirare,vt ïliud non in omnibus talirer
defendat, vt non etiam proprijs cumconatibuscon|tc4i
cctctiamnrari i j cdlll‘us<eï,aun> «nbus conHiotur.-li- 'aduetlumipiritalesfaciatinirnicos.in ouibusvcigrauam
ouKtanta l Dclaoma «o'riniiilldetmfle ctedendailt, Dei vi&ór, Vclinfitmitatcm fuamfupcratus intcllfeat Sc
S r r r r a ‘ “ a n d T i “ FOIdll,cn' ’ W - i« ^ a tn o n d c lu a fo t r itu d in c / c d d c d iu iu o fem S p Ï
S E S 2 & É È ,dln™ ™ ha^ ™ t d t cm , „ o n e u m
hul“; x S c t prSon:;vt nu,kM v,rrari ‘T « i f f z b g ° Itt.ocum , led hoe tantum procurans, adhuclctiptuis reftimomis approbetur.iüud ouod in ft.
& im p o ” c S „ 7 r T l U S an ,raara È É S É S f P f ‘B N a « l 4 ^ t r c t r a a c m L
p o n d L p« g tau a rè t Q u X r e o k
L ' • >. ° ,ra® » vtromor vel glonofior fiat, \bojttbusprshandi. hrv t ïncomparabilicreatoris noituclellVpnria>
mnrrnronli/i.../l ----- Si ®5ï _ 1 ; ; , .
Ephef.6
Gtntf.ti.
D
D eut. is.
euangchci îliius centurionis edocemur exemple,! cuius
puetum cum fcirct vtique poteftate fermonis luife Dominus
curaturura , offerte maluitpnefenriam cotpotalem,
dicens:Egoveniamdrcurabo cm . Sed.liohanceiusdbla-
tlonemftruentio.istidexflagrantia fupergrediehte a.que
I j ? ^ ‘" ‘" ‘ "Vfa'tymottnmsfubtiâummmmlled
du tantum verh &[anabuurputr mm ; niiratur eum Dominus
arque collaudat, cuniriique ilhs qu, exlftaeiis popu-
o cred,derancprrfert,dicens; Amm d,co vobn, non inmm
tantamßdemin Ijraeb. Nullius enim iaud.s e fl« ac menti,
o , u X ° I r h‘MUS' T 0Jd 'pfed0I,aaetacPrætalliret- Ali° -
quin dia.flet, Nonded.tantamfidemin IftaetQuim ex-
ploiat.on^mhdtieriari.iniilomagnificentulimXtriacd.
lperilàflè iuftmam.cum dicitur, Et
factum eß poîl baeverbâ^entamt Dent Abraham. Nprienimil-
lamfidem quame. Dominusinlpitabat, led iiiam quam
|gacusfemelatq uediuminatusdDomino pet arbhnj li-'
beKatempqtemtexh.bere, exper.r.voiu.td,uma iuft/ria.
atuue ad ' T l ™ 0 fidci eiUS Conftaa^ comprobaturi
X l J “ f “ h“ eï ' £ W “ Dei' î “ 1 eumpauldper
mpucrutn, nequefacta* et quicquam : nunc enm -fiu , quia rimer
poiré c ô n , i f “ US “ ?bré5 9 aoda<: polie ContiDperp. in no.it.enn_a_d_ pr/*o b■a tionis mem.u.m.
mentit mortafeahquidjjîon pEoæqualitacç pietacis, fed
ex aiiqua indulgence iïmilitùdine Comparemusj finutrix
pia acque (oiliena diu îiuu païuulum geltac,vt quandoque
ingiedi doceac,& primum quidem eumreptare permicciV
de hiue ereâum vt al ternis païllbus inniracur, dextræluæ
vircute lultencai, moxpauluiuintfétéliàum , li citubah-
cein yideric »procinusapprehéndit, nutantem ïulcipjt, la- Â
pium eiigic, & vel arcec àcalu, vel etiam deêidere + leui- +1 •
cer linens, eleuat pofttuinam :cum autem eum ad pueri- T
ciam , vel adoieicentiæ ac iuuentutis perduxerit ïbbur, I
quidam etiam ponderavel labôres quibùs non opprima--
cur, lèd exerceatur, ioiungi c,& cum æmulis decèrtare per-
raittit; Quanto magis c«eleftis ille omnium patennouic,
q u e ® linugrati* lua; gdlet,quemlibcræ voluntatis a tb Ê M»
trio in conipedu fpo exercéat ad virtutem , & tamen adîuuat
labotantem, exaudit vocantem, non relinquit querentem,
eripit depcriculo interdumetiamnefeientem?
De multiplici vocationum gratia.
C A P V T XV.
f ) E R quæetjam euidenteroftenditurinlcrutaijiliaelïc
poflècontin tu pioDacionis mentum A iudiciaDel&inudtigabiles viaseius, quibusadlalugislatoreprædicatur
? Stfurrexer^YnQuit5 i tcin h“ manum attrahit genus. Qijod c,tiam Euaugelica-
«auuttq quuiiffoommtriiiiuumm ffee nvtddtiSffeed diiccdatt., &pr<tdixmtfien_u_m_ £ at quep oretUen’’ I ruin vocatiu ® im exempIi>polïurousapprobare; Andreä
r l ï * , 1 q,,,S ‘gn°,4ti! ’ ” e aUiM v‘ ,b“ prophetatUius aut
f °mn^ ^ m t , n , a m t m , a t u D o m mm Dm , v , r ù m 2 û Z
p c rm i f ä S e “ pr0phetan,! aac l’oraoiatotem fu^Tre
Ü X q aos flborum ddemprobare-drlpolocum
^ , X , X X ,JU eftf Vt'naUam Peni£as
eorum r e l b r u e t a r h u r i o c M f l i g a n t libero
ri. quoSitaindrmos;pouitac S « neCefliift VÇ,’tCnta‘
tute lua-yaleantreliflcre ïentaTor é c a
eosiufliria Dûmim permilifler f S d ''t'q“ e nectcatarI
i firijlètineficviitutem o, l i alfiParen," lc i s « flft'nd1
6 I troque ureritoïc i r, / q f P ^ ^ ' ^ ^ d i c i o i n v -
, ^ iiu d q u o d a b l o r J aUdab'ieSmd'<:arindeatnecadât
" P oltol.<>d«citu r , Itaq„cqutfecx,flimatßarc,
I . untMw vostion apprehendat mfi humana. £ideluautem
Deus, qm npnpermttttvos tentan fnpra id quodpoteftû, ,
j i (dfacietcumtenfatione&cxttum| vtjußmreppßttü. Cum É I
I namque ac Petrum caecerof^ue Appftplds, nihil de falutis
ln * remediddpgitantes ,fpbncaneagrati*fu£e dignatione
praeelegit. Zach*um ad confpe&um le Domini iideliter
extendentem, öc exiguuatem ltaturx fu* lycomori celli-
tudinefubleuantem, non folumlufcipic,vecum etiam be-
nedictione cöhabicati5i>is illudtat^Inuitum ac repugnanr
tem actrahit Paulum. Alium ita praecepitlibi inlcparabi-
i term härtere, vtei poÄulanti breuiflimas pro lepultura
patris non epneedat indutias. Cornclio p recibus&$lee-
® ° fy n is iugiter inhftenti, velut remunerationis viec via
lalutis oftpnditur, eique angeli Vifitatione praecipitur, vt
accerficns Petrum veiba'lalutis ab eo , quibus vnacum o-
mnibus fuis faluaretur , agnolcat. Et ita multiformis ilia
lapientiaDpi, lalutem hominum multiplier atque rnlcru-
tabilipietate dilpenfat, ac lecundum eapacitatem vniul-
cuiufque gratiam inae largitatis impertit, ytipfas quoque
curationesnonlecundum vniformcrÄ maieftatis lux po-
tentjam , led lecundum menluram fidei, in qila vnüm-
quemque repperic , vel licut vmcuique iple paituus eft,
__________ .. "" xnaluerit
H
Matth
AElor
Matth
M»tth.l.
Matthä
Matth. 8.
Matth. 9-
I Matth, io
; loan.ii.
ß
Matth. 13.
Matth.9.
Matth.Z.
Mat th.it-
Marc. 10.
i^Abbatis Churent, deproteß. Dcù Çollatio X I I I .
: Matth.9.
D
malueritexercere. Credentem namque quodademun- 1 perferubsfuos diuihagracia fuerit operara’ Ihgrediédti-
^ , i nnoml,.nr»C,M n iHreMe r u iK ß ii, btónam4u6télni>tiitaPéïro:& ioann'e, cdm illeclaüdus
bxvterö matris qufgrelTüin pehitusignprabati eltembQri
nampöftularet:illinon viliaxraqux jjplcebat infirmu^
fed greflus officia latgiuntur, & parmflïmi ftipiis Iperantemlblatia/
infperaræfalütisptæmijslociiplerànt,dicentë
Petro, Argentum & aiirum non eß mihi, quod autem habco > ho'c
tibido, ln nommelefu ChrißiNaz.arent,furge & ambula.
beinßrutabili dißenfatiohe Dei.
* C A P V T X V I I .
PE R ha»c igiq^p exempia qua: de Euangelicis prbtull-
musmonumentis,etiidenciffimd porerimus aduert.e-
re, diuerfis atque innumeris modis & inferutf bilibus vij's,
Deutti falutem hümani genëris procurate*&qiiorundam
Quidem volentium & ficientium euiTum ad thaiotem in-
uifareflagraniiam, quofdamvero etiam n olenres inrr.tof^
que compefleïet de nunc quidem vt impleahrur è'a quæ v-
tiliter a nobis delîdérataperlpexerit adiiiuare, nunc verd
etiam ipfius landti defiderijitilpirare priiicipiäi & vel inir
tiuni boni'dperisj vel pëdeueràntiam condonarc i^Inde
eft qudd drantés notl folum protedtorem > ä'c läluatöfemj
l(.*d etiam aditltotem ac Ipfceptorem Dominum procla-
®âmus I In eo enim quod prior aduöcat * & ignorantes
il os atqile in uitos attrahic ad falutem, prote&or àtque lal-
üator eft, in eo autem qudd annitentibus iipbis opem fer-
rë, refugientefqüë füfçipëteacmunire conlueuit ; fufee-
ptpracrefugium nominatür. Denique hanc difpenfacio-
nis Dei multiplicem ktgicatem, bëattis Apoftolus mente
pertraärans&in quoddamimmenfum' atque intermina-
bilë pietâtis Dëi pelagiis/è incidifleconlpiciens/exclama-
uit : O altitudo dimtiarum fapientÏA f f fetentu Dei, quam ihferu-
tabilia funt iudicia eius inueßigabileS’Vi&eiutlQtiü entrucogno-
Uttfenfuin Domini? Huius ergo Icientiæ adrnirationem qua
ille talis ac tancusgenfium magifter expâtiif', euaciT'ârë cö^
nabitur quifquiscredideritilliusinxftimabiiis abyffi pro-
funditatem humana ràtione fe po(fe mjtiri. Natri qui ad
plenum diïpen/ationes Dei,quibus lalutem in hominibus
operacur, %pl mente concipere, vel diflërere fe polie con-
fiditvordculdtibio impugnans Apdftolicæ lèhtenriæ ve-
ritätem jdcrutabilia eile Dei iudicia & veftigalyles vias e-
ius» profana pronunjfiiabit audacia, ip^> qnpque Domino
hæçad eos ita ceftantè : Non enim cogitqtionesmea cogitationès
ytßpdiy iteque via veßra via mes., diettDominus; Quiaficur exkltan-**
tui ÿtlià teiîa,fic txaltatet fuut vis mcak vijsVeßris & cogttdtii-''
nesmiitdeo^ttionibus peßris. Hanc igitur difpeniätioneih
dationemleprælùævoluntasChriftifdla fùfficeret, folo
voluntatis fuæ curauitaflenfu,dicens : VqIomundare. Alte-
ri deprecanti, vt adupniens per impofitionem manus fuæ
defun&amfiliamlufcitàret,ingrellus doraum eius \ codera
modo quo illèlperauerac , id quod rpgabatur, in-
dulfit. Alijcredentifummamfalutisin verbi eius prâsdi-
catione conlîftçrej, ac rclpondenti > Die tantum verbo \ & fà-
ndbitür puer meus, per fermonis imperium refolutos artus
priftino robore folidauit, dicens : Vade & ficttt credidijii fiai
ùbï. Alijs de taélu fimbriæ eius Iperantibusjnedicinamj
vbertim fanitatis donalàrgitus eft. Aliorum morbis mede-
ïamrogatusindülfit. Alijs Ipontaneam præftitit medici
nam. Alios hortàtus eft vt lpëraïeht, dicens j Visfariusfieri
? Alijs non Iperantibus vitro ingeifîc auxilium. Aliorum
delideriapriüîquam voluntati eorum làtisfacëretj expld-
rauit, dicens : Quid yultis vtfaciam vobisî Âlij ignoran ti viam
quaidquodconcupieratobtineret, benignus oftendit : Si
credideris, inquiens, videbis gloriam Dei . Inter alios ita virru-
tem curationum affluentereffudic, vt de eis Euangelifta
commcmotcti & curauit omneslanguidot eorum. Inter alios
veroimmenfaiflabeneficiorumChriftiabyfrusitaobtura-
taeft, vt dicatur, & non poterat inter illos lèfus facere vïrtutes
propter incredulitafem ittorum. EtitalargitasDeifecundum
capacitatem humanæfidei etiam iplà formatur, vt huic
quidem dicat, fecundumfidem tuant fiat tibi, illi vero, Vade&
ficut erédidiftifiat tibi, alij autem, FiattibiJicut vis, & rudiim
alteri, Fides tuatefdluumfecit.
... De gratia Dei eo quod humansfidei tranfeendat an-
. idftidf-
% C A P V I X V I , '
X T Emb autem æftîmet hæc ^nobis ob Iioc fuifle prola*
t^, ^t nitamuraftrudre lummam falutis in ncftræ fi-
deiditionecpnliftere.fecunduijfquorundam profanam o-
pinionem, qui totum libero arbicrio députantes , gratiam
Dei dilpenlari. lecundum meritum vniufcuiufque defi-
niunt. Sedabfoluta plane pronunciamus fententia, etiam
exuberare gratiam%»ei ôc tran/grediinterdum huma-
naï in fideliratis angu (lias.Quod in illo Euangelico fadlum
fuifle rcgulo reminilcimur, qui dum faoiliu^fredit ægro-,
tantemfilium fuum polie curari, quam rqprtunm lufcira^
ri, prælèntiam Domini feftinus implorât, dicens'7 Domine*
âefcende,priufquam moriaturfilm meus. Cuius infidelitaterriF
licet his lermonibus Chriftus arguerit, nxfifigna '&prodïgtd
vtderitis non creditis, tamen lècundum infirmicacem Jàdere-
ius, gratiam fa x diuinitatisexereuit, nec præfentia corpo-.v
raliquemadmodum ille crediderat lethales febrium raor-
bos, fedverbofuæ poteftatis cxcluiit, dicens : Vade film
tuus vïuit. Quam fuperabundantiam gratiæ,etiam Êrillids
paralyticicuratione Dominumlegimus eftudillè,cumei
languoris lui tantum quo corpus fuerac refolutum^remedia
polcenti, animæprius ingeritfolpitatein, dicens : Con-
ftansefio fili,dimittuntur tibipeccata tua. Poft quod non cre-
dentibusfcnbispollèeum remittere humana peccata ad
confundendamincredulitatemeorum,etjam membrae-
ius paralyleos valetudine refoluta, poteftatis fuæ lermone
reftrinxir, dicens : Quidcogitatismalain cordibus vefiris î Quid'
efifactliusdicerRemittunturtibipeccata tua, aut dicere, Surge
& ambula ? Vtfciatis autem,quia film homïnispotefiatembabet w
terra dtmittendi peccata, tune ait paraly tko, S urge & toile ledum
tuum, &ydde indomum ut am. Similite^aucein in ill o qui tri-«
gin taie oéto annos iuxta natatoriæcrepidinem fruftra déçu
mbens, de aquç illius motufperauerac medicinam,mu-
nificcntiam vltrptïëæ largitàtis oftèndit. Nam cum vo-
lens eum aa lalutis remedia ptouocare dixiflètci : Vis Janus
jïm?.Camquëille de humani adiutori inopia quereretur
acdiceret, Hominem nonbabeo.vt cum turbatafuerit aqua mit-
tatme wpifeinam ,incrcdulitatieius & ignorantiæ veniam
tribuens^priftinæeumjànitati,non illà quafperaucrat via,
fed quaDpminjus yqluitmileratione reftituit, dicens : Surge
toilelefium tuum, & vade in donium tuam. Et quid mirum,
■ ,E À£hr\.
tmatu
'tmoÄri iuum »quem nöbk tribucfe Dominus in-1
apietite dignatuc, volensTiurnantcalFeftionismo-
tdTüfprimere,necinueniensin liäc creatuta talcm ^hari-
tatisaffectum, cuieumcompararedignius pollet, tenerri-
mispia: matris vilceribus coraparauit, & vtirur quidem
hocexemplb.,quiacäfius aliud in natura honjiniim non.
poteft inueniri, dicens: Nuuquidobliuija potefititulierinfati-
temfuum, vt nonmifereaittrfilio vtenfui ? Sed non contemns
hac comparatiqfte, tranfeendit earn cenleftim atque fub-
iungic, dicens : Et f i illa oblita fuerit J ego tamen non obltui-
edr tüi.
fDefinitiopatrunt eo quod itherum arbitrium ad faluan-1
dum nonfit idoneum.
C A P V X X V I I h
PE r quod euidenti ratione colligitur ab his qui norf
loquacibus verbis, led experie^tia duce, vel magnitu-
dinem gtatix, vel modulum Illimani meuuntur arbitrij;
qüianonleuibus curlus, nec fortibus prslmm,neclapien-
tibus panis, necprudencibus diuitia:, nec leientibus gratia,
fed operaturhscomnia vnus atque idemjpiritus dtutdctisvni-
cuiqueproutvult. Et idcirco fide non dubia, & , vt ita di- !
cam , pälpabili experientia comprobatur i vniuerfitatis
Deum velutpijffimum patrem, benigmilimumque medi- |
lih s cDomini poteftate geftanarrantur,cum limilia etiam cühij lecundum Apoftölum indifferenter omnia inommbits
Bibitoth. Vet.Patr.Tom. 5. Pars2. i P a '
Rom. S.
G
Ifausi.
ifais 49.
H
opera