Abkatis Theona,de Tfoêt. llluf.CoÜat.X X l l .
trari ab homine non poffe cogpofcetfs, diu velut per profunda
iaftätus,'ante dixiflèt, ßojtenim quod voló bonum facto,
fed quododt malum hoc ago. Etrürium: Si atit'eni quod nolo hoe
facte jam non ego operor tllud, fed quod habitat inntepeccatum: & ,
condeleäorlegi Dei fecundum int er tor em hominem , video autem
aUamlegem m membris meis répugnantem legi mentis mes, -, & ca-
ptiuum me ducentem in legem peccatsqua eil in membris meis,
omnivelfoavèl nacuraripfius ffagiütate perfpeftä , tam
immenf* altitüdinis vaftitate cónterritus, ad tutiflitóum
portuin dUiini confugitauxilij quafide nauigij fiii, oneribus
mortalitaris oppreffinaturali infirtpitate defpe-
rans,abeo cuiimpoflibile nihileft, naüfragiorüki depo-
fcir.rernedia, com quodam miferabilivociferaüs eiulatu:
lnfelix ego homo,qyis me liberabit de corpore mortis fofl«fe?Statira-
queablólutionemquam defperauitde imbecilliratena-
tur*; deDtfibënignirateprSfomfit, confidcnteradiun-
gens-.GratioDeiper Chrifium Dominum noftrum. ' '
Obijät Germanus, expeccatorum perfona Apofioluni
bacdixijfe.
C A P V T XV,
GE rm a n u sMulti hoc Apoftolicum ita intelligi de-
bere definiunt,vt hbceum non exfoa, fed expecca-
torum perfona djxilïè confinnenc, eorumfcilicet quijvo*
lentes tAretipfos a corporalibus illecebris ac voluptari-
bus abftinere,obftrifti vitijs prirtinis, & obleftatione car-
nalitnn padionum captiuati.'femetipfos cohibere nópof-
funt, dum inoiita conluetudine vitiorum , velut immiti
qiiadam tyrannidisdominatione depreffi, ad libértatém
pudicitiSrefpirarerfonpofTunt. Quomodo enimbeato
Apoftolo quem ad fommum perfe&ioriis totius culmen,
ceitum eltperucnüTe, illud poteritconuenirc qüod dicit,
'Non enim quod volo bonum fa'cio, fed quod odi malum hoc ago. Illudetiam
quod fobiungit,SiÄ«t«w quod nolo hoc ago ,iam mtt
ego operor illud, fed quod habitat in ntepeccatum ? Necnonet-
ïam hoe , Condeleäor enim legi Dei fecundum inferiorem bomt*
neni, video autem aharh legem in membris meis, repugnantemlegi
mentis mea, & capttuuum meducentem inlegeinpeceati, qua eJHn
membris meis. In quo igitiit haec perfon* Apoftolic* pof-
font coaptari i Quid enim eft boni quod ilie non potue-
ritimpleie? Etecontrario, quid illud eft mail ,quod nolens
& o diens, tarnen» cogente natura inuitus admiferit l
Ad q.uam verb peccati legem elediönis vas, in quo Chri-
ftus Dominus loqnebatur, potuit captiuusabduci ? Qui
cumomnem iriobedientiam&omnemextoUentemfeaduer-
fus Deumaltitudinem czptiaaffet, defemetipfo cum fiducia
proclamabac. Bonum agonem certaui,curfum confnnmaui ,fi-
demfcruaui-,de catero repofitd eß mihi eoronaiuftitia, quam reddet
mihi Dominus in ilia die iufius iudex. -
Dilatio propofita quaftionié*
C A P V T XVI.
'T^Heonasilntrantcm me tutiflimum filentij portarri ,
X rurfos ad immenfunvprofundiflimje qu*ftionis pe-
lagus reuo care conamini,fed opptJrtuniratcm fid* ftatio-
msamplexi , hicinterim curfu tarn long s collationis e-
menlojtaciturnitatis an coram iaciemus, y t craftina die,' fi
tarnen nulla vis tempeftatis obftiterit, flatu prolpe-
ri Ipiritus explorato, dilputationis
velapandamus.
C O L L A T I O
V I G E S IM A .
T E R T I A ,
Q V Æ E S T T E R T I A A B B A T I S
Theonæ , de eo quod didt
Apoftölusi
Non enim quod volo bonumfacto,fed quod nolo malum
hoc ago*
C A t V T
;ÉvéR.sA igiturluce, çùm ad perferutah-
da abÿfliim Apoftolicæ quæftionis (iim-
maànobisSenex compelleretur iriftan-
'tia, itaeffatUs eft; T'eftim on ia quib. pi o-
bare conamini, Apoftolum Paulum non
ex fuà, fed pedcâtôrüm dixiftc perfona.
Non etiim quoiVblo bohUfufacio, fed quod odi
malumhocago. Vel illud; Si aiitem qiiod nolo hocfdctd, Wn non
ego operor illud, fed quod habit at in tnembfisineispeccaium-, V el
quod fequitur.* Gohdeleäofenim tigiDeifecandu interior einho-
minem , video autem attain legem in tnembf is meis, repughantem
legi mentis mea,&cdpuuüm me ducentemirilege^tccàti, quaeßitl
membris ftetf ,econtrarto euidenter oftendunt pcccat or urn
perfonæ h*c noû polïè otnnifnqdis donuebire, fed ad fo-
los quç dida flint attinere perfedbS,^eofum tantum qui
Apoftolorumrtïctità fubfëquüntùr coögsucre fan&itati.
Citerum qüopadtoperfonaepbccàtôrum kbcpbteritc«-
uenire quod didt, Non enim quod volo bonum facto, fedquododi
rnaiumbocagû ?~Sed nee illud quidero, Si autem quod nob
hoc facto,iam non ego operor iUud, fedquod habitat inmepeccaium'i
Quis enim deiinquentium nolens fe adulterîjs forniça-
tiortibulq; contaminet? Qjnsjnuitus proximotendatin-
fldias? Quisineuitabilinecefsitatccogatiir^vtfâlfoteilw
ffioniôhominem opprimât »furtove dedpiat, aut aîterius.
fpoliaconcupifcat.vellanguinemfundat? Quinimo, vt !
feriptumeft, humanumgenus diligenter intentum efiad nequi-
tiam à iuuentutefua. In tantum enim omnes viciorum amo-
re flagranres defîderant impiere quæ cùpinnt, vt etii per-
uigili cura opportuniratem çommitteiïdi feèlcris aücu-
pentur,ac de ignomiriia flia & criminum ciimulo glorian-
tes, feeundumfentefltiain obitfrgancis' Apoftoli faudem
fibi quandam de confiifione conquit ant.- Quos eriam le-
remiasprophetanön folumnon; nqlentcs., nec cum rc-
quie cordis & corporis flagitiprnm eo^ crimina perpetrare,
verüm etiam in tantum cos afferitlsaboriöfisconatibus,
vt ad eft'eâum. eorum perueniant defùdare , vt à icthali
feelerum appstitu ne^obflftentrbus arduis difficultàtibus
rcuocemw,dicens:Vtiniquaagerentlaborauerunt:illudquoque
quis dixeriepeccatoribus comienire. lta%ego ipfemen-
teferuio legi Det , carne autem legipeuati, qubs nec mente nec
carne Deo feruire manifefturaeftî autquemadmodum hi-
qui peccant corpôre/ mente fcruiunt Deoycnm viciorum
fomitem earoexcordeconcipiar,&ipfeaotorvrriufq-,natnrae,
fomem atq; origmem peccatorum ex eo pronurteiet
«raanare? decorde,ituqmtns,procedunt cogitationes mala, ddulr
teria,fernicationes,furta,&c estera huiurfmodi. Quamôfercjm
euidcnteroftenditur hoc nuilo modo de peccarorû polie
intelligi perfonis, qui non folum non oderunt , fod etiam
diligunc m alaj&in fantum Deo nec mente nec carne
defendant, vt ante délinquant mente quam corpore; ôc
priufquam carnisexpleabc * voluptatem, præueniantur
mentis cogitationumq; peccato.
Decet t» Apofiolis multa quidemfuiffe bona, fedboni ipftus complc-
mentumfolo voto ac defiderioipfos habuijfeq i
C A P V T I L
SVpereft igitur vt yircutem fenfus ex iîitimo diccnti»
metiamûr aftetftu , gcquidbcatus Apoftofos dixerit
. . . . . bonum
F
Rom,?.
Gsn.O.
fhilip. y
lerstn. 9.
Romr.
H
volunutem.
f tiumilK
tas. ; ,
B
s. Cof.it.
Matth, ij.
c
lut, 10.
D
Zfrf.ip.
Qu* bo-
nitas in
tfeatarii*
;on(îdçi
randa.
Abbàtis Thedn*,âè ville £onum,(jrti Collât. X X l l t .
bonum , quidve Cortipaiatione/eius pronunciauerit
maliiitt non nuda fignifîcâtione verbôrurh , fed eodem
quo ille difçfoiamüs intuirû,inrelle<ft,um quoque êiuÿfe-
cundtim dignitatem prônuhtiantiis aiE meritum perfect
te mur. TuncenimfententiasEjeo.ihlpirante prolatas“,fe-
cundum propofitum ac voluntatem eius comprehende-
repoterimüs, cùm eorumàquibus promulgatæ fubt fta-
tum ac meritum perpen'dentes, non vérbo, fed experi-
mentis parem induerimus aftedum , pro cuius qualita-
te fine dubio vel concipiuntùr vniüerfi-Ænfus., vcl fen-
cèntis proferuntur. Quamobrem, quid fit prineipalicet
bonum, qüod Apoftolusnon potuericperfieerecum vel-
let, dillgéntius itldagemus. Multa erijm nouimus Vo'ria
quæbeàtüm Apoftolüm omnelquc illiusmeriti viros, &
habuillè per naturam , & acquifilïe per gratiam pegare
non poilu mus. Eft ertim bona’ caftitas, laudabilis çonti-
nénria, miranda prudentia, la rg a f humanicas, circum-s
foeCtà fobrietas, modefta rempcràncià, pia mifericord ia,
iandkaiuftitia, quæ omnia in Apoftolb Paulo eiufqüe
confortibus ita pleha arque pferfeéta fuiflèdubium non
eft, vt virtutum potius quàm yerborum magifterio ab cis
religio AocerctUE. Quid quàdiugi ecclefiarum omnium
bura^àc peruigili follicitudine femper exufti font ? Quantum
hocmifericordiæ bonum, quanta perfcbÙo eft, pro
fcaifBalizantibus vri, cuminfirniantibuisinfit'mari ? Çum
ergo tantis Apqltofüs abundauérit donis , quid illud fit
boni cuius perfoâione caruérit , non pqterinius agnb-
fcére , nifi in ilium quo ipfe iocutus e f t , profeeerimus
affcâum. Omnes ifoque quas èum diximus habuiflè
virtures, quamuis velue, gemme (prendidifoms arque
pré^tiofæ fine, camenii prsclaroilli atque prscipuomar-
garito , quod ille euangeiicus negotiator inquirens , y-
niuerfis quas pbiledit, ^vendicis, comparare defideitat,
conferantur, na eorum meritum reuilefeit atque con-
temnitur, vteisfinecundtatione diftra&is vnius tantum
boni pbHeffio iocuplec bonorum innumerabilium ven-
ditorem. ' • ; :
iam ignotas nobis vtilitarisaccommoda vel cer.tè in eo^et-
iam valde boha, qitöd faciunt nos inuiftbilia Dei à cfeatu-
ra mundiper ea qua falia fant, intelleóla confpicere, fempiter-
nam quoque virturem eius, ac diuiniratem, ex canta tam-
que ordinata moliçione fabricaï mundialis & omnium
quæ in ea font fubfiftentiacontemplari ; b sc ramen omnia
hec boni nomen tenebtinc, fifuturoilli fecuiocbm-
parentur, ybi bonorum nulla immuratio, nulla eft vers
b.eaticudinis formidanda corruptio. Cuius mtixidf bea-
titudo ita defcribitur: Em/«x: lunaficutluxfolis, & luxfolis ;
feptempliciter Jicut lux feptem dierum. Magna igitur hæc &
iprasclara intuitu arque mifjfica,, fi futuris ex fide repro- ■
miifionibus copferantiir, continuo vanitas apparebunr,
dicenreDauid .• Omnia ficiit vejlimentum veterafeent-, &fic-
ut opertorium mutabis eos , & mutabuntnr, tu autem idem ipfe
is, &annitui non deficient. Ergo quia nihil eft p lr femeti*
-pfumftabile, nihil immutabile, nihil bonurn nifiDeitas
fola , omnes verb creaturae vt beatitudinem sterniratis
velimmutabilicatis ôbtineânt, non hoc per fuam naturam
fed per creatoris fui participationem & gratiam con-
fequuntur ; tenere hoc meritum bonitaris creatori fuo
collars noil poilimt.
bonitAfem humanam atque iufittiam non effe benam,
ft diumabomtati ac tufiitu
conferatur. 9
Quod fit Peri bonurn (quod Apofiolusfe perficert
ttonppffttefiatuf.
C A P V T I IL
Yid ergo eft vnum qubd illis tantis tamque innu-
_ meris bonis tam incomparabiliter prspqnatur, "vt.
fpretis abieftifque omnibusfoium debeacpoflideri? Ni-
ftirum ilia pars optima cuius magnificentiam ac perpe-
tuitatem cum.relifto fufeeptionis atque humaiiitatis ofx
ficib/Mariapraeelegiflet, ita pr^dicatur a Domino: Mar-
I E
Rom. 1.
I fata j.
j Pfal. i9i.
C A P V T IV*
QVod fic etiam mihifeftioribus adhuc teftimonijs
huius fententiærationem voluerimiis V ^ f hoius fententisrationem aaffttrruueerrqe,.nnoonn--
ne cUm multa pronunciari bona in Euangelio legerimus,
& arborem bonam , & thelaurum bonum, & bonum
hominem & bonum feruüm, quia»o»/>or^?,inquic, ar- \Matth. 7.
bor bona malosfrufttisfacere, & , bonus homo de bonothefauro cor- \Matth.iz.
dtsfuiprofert bona, & , Eugefeme bone& fideUs, & vtique hos tätigt *
omnes fecundum fe bonos elle non dubium fit; firefpi-
ciamus ad bonitaténi D e i , nullus eorum pronunciabi-.
tur bonus, dicente Dbmino : Nemo bonus nifi folus Deus.
Cuius intuitu etiam ipfi Apoftoîi, qui cleftionis merito
boniratem generis huhmni multis exeefierant mo'dis,
malielïê diedntur, Domino ità ad eos loquente: Si ergo
Q , . - ; 1oscttmfitismali,noftis bona data dare filijsveftris, quanto mans
Yid ergo eft vnum qpbd illis tantis tamque innu- \patcrvefterquiin calls eft dabit bonum fiiritum petenttbusfe ? De-
meris boms tam inçomparabilker præ^onatur, vt nique ficut bonitas noftra foperns bonitatis intuitu in
malitiam vertitur; ita etiatn iuftitianbftra diuins collaca
iuftitispanno menftruatsfimilis depuratur, dicente Ifaia
propheta: Sicutpannusmenftruata vniuerfa iuftitia noftra. Et
L ...:>ïP,vr - ' v --r vt »Ifomd adhuc euidentius inferamus , legis quoôue
tha Martha fölhcttäe's & turbans circamulta, paucisvero opiuefi, ipfius prscepta vitalia quxdicitui ordinata per angelos in ma-
aut etiam vno. Maria optimam partem elegit, qua non aufeïem ( m mediators, & de qua idem Apoftolus : Itaquelex,inquit 7.
abea. Vna ergo & fola eft thèpria,id eft çontemplatio D e î, ^mandatumfanaumt&iußum& bm m ,û p e tfc â io -
cm merirbomniaiuftificarionum mérita , vniuerfa virtu- j ni euangelicsconfcrantur,minime bonadiuino pronuna
^ Ä ;pÄ ° r ? S tut.* ? - f l qui4 em, ° T ia, <î aæ in
Apoftoio Paulo fululieprsdiximus, non folum bona & > tias inquibusnonviuentineis. Apoftolus quoquöitanouilu-
vtilm, yeruraetiarn magna atqueprSclarafont.^Sed fic- mine teftamenti gloriam.legis affirmât obtundi, vteam
Matth, ij
Luc. iS.
G
Ifaia 4-6-
Galat. 3.
Ezech. 20•
u r» verbi graria .ftanni mÖtaÜum , qaöd alicuius vtilita-
tis & gratis purabatur, fit argeriti concemplacibne vilifli-
mum, & rqrfiim auri cöhipatätiöne nferitum etianefeit
argenti,aUrum quoque ipfom gemmarum collatione cbn-
ternn'itur , & ipfarum nihilominus quamuis infignium
multicudo gemmarum ynhis margaritas candorefupera-
n if, ita Sc. ilia omnia meritäfanftitäris, quamuis nonfo- i
lum ad prSfens bona & vtiliafint, verumetianrdonum
sterniratiS-acquirant; tameri fi diuins contemplationis
meriris confcrantur, villa atque ('vtita dixerim ) vendibi-
lia ccnfebuntur. Et vt hanc eandem compafätiöriem et-'
iamfcripturarumiconfirmec aUtöritasjnonnede vniuer-
fis quas a Deo creata font generaliter feriptiira pronünciat,
dicens ■: Ef ecce omnia qua’fecit Detis tratst bona valde ? Et
iferum • Vniuerfa quafecit peusbondin temporeßö i Hash igi- I tur quae in prSfenti non folum bona fiihpliciter, verum
etiam ciim addicamentovaidc bona pronu ncian t ur; font
enim retieta in hoc mundo commorantibus nobis ad v-
fom vits,aut ad corporis ihedicinam,aut adalfouam caueuangelici
comparatione fulgorfs neb glorificatam efle
prpnuhciet, dicens: Namnecgloriofumeftidquodgtorificatum
efi,propter exceüentem gloriam. Quam comparationem eriam
in paree contraria, id eft, in peccatorum meritis.com-
penfehdis feriptuya conferuat, vt eos qui mulco minus
impij font, peiorum collationeiuftificec, dicens: Iuftifica-
ta 'eft Sodoma ex te. Eciterum.; Quidemmpeccauit Soror tud So-
doma l Et iuftificauit animam foam auerfatrixlftael, com*-
paratione praeuaricatricis Iudae. Ita igitur &vniuetfarum j
merira virturum qu * foperius comprehendi, cüm perfe
bona atque pretiofa fint, tarnen theorie* claritaris comparatione
fufeantur. Multosetenimfamflosquam-
uis bonorum bperum, rerrenis ramen ftudijs
occupatos,a conremplatione fommi
illius boni retrahunt ac
. retardant/
T 4
H
».Cor. j,