Athanafij
ipudTrç
uiros.
Vtdeî^i- •
ceph. c. 33.
Uf>. 8.
VidcSoz..
2.C.31.
. $Jafcellus'
Epifcoficauis.
! ^quæeft inparua Ga latia, tali de caufa Epifcopatu abdiea-
Aftcrius ' runt. Afteiiûs quidam, qui in Cappadôcia [itéras huma-
fopiiiftaj i .................... w
B
nt,quali.mericq fidesrribuatur. Imperator igicur hae re
vehementer incitarus,& quafi graui iracundïæ flamma ihr
cèrtfus, Àthanafium eijcirin exilium-: Galliam incolere
in b er. Feirtur à quibufdam, imperatorem iftud eo confia
lio effeciflè, vti Rccjefia ad coneordiam reducerétur;
qijandoquidem Athanafius düm Àriams communicare o-
mnino reçufauir, qui exilio m uitat us, Tieuéri, vrbe Gal-
liæ, ætatem ad tempus degir. r
Ve Marcello Aricj/ra Epifcopo, & Afteriofopbißa.
v G A P V T X X IV .
E
turbas coniecit. Populus Alexandrihus acerbè & graui-
bata.
tertulit.tumquod Ariuscum fuisredierat: turn quod fi-
Arius CÓ-
gnificatum erat, Achanafium fuum Epifcopum in exilium
ftantiuo-
eiedümefle. Vbi autem Imperator acceperat de peruer-
polim c-
fa Arij menté& inftituto, eun\denuo Gonftantinöpolim
uocacus.
accerfiriiubet ,rationem de rumultu & fcditione,quam
concitareaggrelliiserat, redditurum. Per idem tempus
Alexaitder, qui iam pridcmMctraphani in Epifcopatui'M
Conftantinopólitanofiicceflèrat jilliE^clefiaSadbucprse- ,phaDi&
fuit, Iftein ea dimicatione mm contra Arium fufeepca, fè ,'iuc^flbri
virum valde pium & retigiofiim oftendjt. Nam cum Arius qualem fc
veniflèc, 6cpopuluseflèt in duasfadiones diuifus, tüm^il^
tusquein vrbeexortus, dumalij fidem in-Concilio Nica:- gcflcrir.
noconfirmatam, ratam ftabilemquc manere: alij, Arijo-
EPilcopL qui id temporis Gónflfantinopoli congregate pinionem rationi confentaneam congruentemque aüè-
erant, Mardèllum etiam, Epifcopum Ancÿræ, vrbis uerabant, Alexander in graue certamen deuenit : idque
maxime,quodEufcbius Nicomediæ Epifcopus, fæpe 8c
Aftcrius
cur a d fa-
ccrdocis
niores docuiflVt illis derelidis, Chrifti fidem profited cce-
pit: & librosfcribereaggrefius eft,qui ad hodiernum diem
hominum habentur in manibus.illorum autem teftirao-
nijs Arij dogma confirmatur ,• Chriftum videlicet eodem
mqdqvirturem efle, ficut apud-Moy fen dicitur, locuftam
&briacum virtucemDeieüe : & a lia his firailia. Affidue
cum Epifcopis, illisquepotiffimum a quibus Arij opinio
minimefeiddäerat, vfcrfabacür Afterius , atque adeoad
eonim conuentus accedebat: magno defiderio flagrans,
R P adepiftopatum alicuius ciuitatis arrependi, Catteru quote*
niam tempore perfecutionis facnficauerat idolis, ne ad fa-
cerdotisquidem murius/bbciindum admifliis eft. Pervr-
bes Syriae vndique vagatur, librosquos confecerat, often-
lli dir. Marcellus autem de his certior faftus, dum Afterio ex
I adder/o le opponere vole bar, in contrarium ora ninberroremipie
delap fus eft. Nam Ghriftum, ficut Paulus Samo-
6ac exter- iatenus/olum hominem efle,non dubitauit afferere.Qu*
nos. ” cii m epifeopi Hierofoly mis dönuocatiintellexiflent, Afte-
Condlju v rjjnuliam rationem duxerunt, qaandoqti'ideminnume-
H f 5wfo; rum lacerdotum non erat aftcriptiis .'fed d Marbello, vt-
C pote lacris initiato, libri ab eo confcriptirationcmpopol-
cerunc^Vtprimumcömpereranc,. eiim eandem curaPau-
lo Samofateno opinionem tueri: praeceperunt,vtmutaret
fententiam. Ille adpudendum induitus, fibrum fe com-
but\amn^promictit: vbi vero Concilium cum feftinariö-
nedimilTumerat (Imperator enim Epifcopos Cbnftanti-
nopolim aecerfiuerat) tandem de Marcelli caufa Gon-
ftantinopoli coram Eulcbio ^c tfjifs Epifcopis, qüi cum eo
eranc,denuo dilceptatum eft . Simulatque verb Marcellus
requlauerat , ficut erat ante poilicnus V-librunr ilium
Âiexandricena
Mareellus
Epilcopa-
tus gradu
dc-X-itUS.:
Bali :us
a 0 ^ co Ancyram mittunt. Quinetiam librum etas Eulebias
Marr“ius frib'jslibris confutat,peruerlamque eiuscoarguit opinio*
teftitut9. nem . Marcellus poftea in^Conciiio. Sardicenfi, cum librum
a le editum neuciquam intelleftum efle, & ob earn
fcaufem fein fufpiribqem vocatum , quod cum Paulo Sa-
mqiacenofentiret.Epifcopatum recuperauit^ed quid nos
dcifto auguremur, dieemus iuolpeo.
G^nihoclocode Marcello AncyranoEpifcopoferitit Socrates, exfalps
Arianorumaättmutftatmejfe credituriH&c enim omniafaljo eadem
ab A rianis adjcriptdfuijfe %patet'ex epißola Athanafi't ad'lolit. fj? aflis
concilij Sardicenps, iom. i. Concil.gentral\ editions. Biniana. .
Quod Arm, mijfo tarn in exilntm Athanafio, cum Alexandria
ablmp'crätoreaecerßretur>furbasaduerfwAlexan-
drum Conftdntinopolif Epifcopum con-
yideUi- * - . citauit: detfofoedißimaAry
tM N H ‘ ' morte;
mk - - : . I ;
Vide
TheosLl.i
c*P- W- 1 1
Finis anm
; jo iCon-
' (lantini
Alcxan-
driaab
Ario curgrauiter
illi in terminaals fuiflèt, feqUam primum eum E-
pifeopatu abdicaturum, fi non Arium cum fuis in com-
munionemreciperet. At Alexander non tantum dc abdication
laborabat, quantum de dodrjna Cq'ncilij Ni-
cæni, quamomnicura ac ftudio euertere eontendebant.
Nam cum Ce patronum decretorum illius Concilij duce-
re t, omnibus vifibus fibi enitendum cenfuic, ne illius formula
& præfcripta vllo modo labefadarentur. In hac if-
gitur concertationc conftitutus, dialc^içæargutias peni-
rus miflas facit, ad Dei auxilium confugir : in ieiunijs afli-
duis Ce attente defigit, liuliam precandi formam praeter-
mittit.-taledenique obfequij genus ftudiosèamplexanir.
ItaqUein Ecclefiam, quæ pacis nomine nuncupacaeft,fe
foiqm occludens, eaquæ fibi videbantur conueniéntia
pêregit : ad altare progreflus, humi coram facramenfi le
in faciem proftrauit:cum lachrymis Deum orauir;.per-
multas nodes diefque continuas in ijs rebus verlàtùs eft;
Nam a Deo opem poftulauit.-pofculatronis compos fadus
eft. Poftulatioautem tails fuitt O Deus (inquit) largire, Vt
fi Arii opinio vera eft,ipfe diem difceptationipræftitutam
neutiquam videanlrfinautem fid es, quam égo teneb, ve-
raeft, Arius omnium iftorUni malorum author , débita» I
fuæimpietatispoenasluat. Hoc modo preçatuseft Ale- Alcxan-
xander . Imperator autem opinionis Ari j^ericulüm fa - dq,j)reca-
cerccupiens, ilium ad pal acium fuum aceetfit ÿ rogaf, v-
trum Concilij Nicænidecretisconlèntiret. Illefine-mo-.
ConftantinusAciu
raalacri&prompto animo coram Imperatore fublcribit;
tsucac.
cumtamenea,quaein Concilio de fide decïiaerant, aftu-
tè ôc ve teratoriè ludificatus fit. Imperator hoc ad miratùs,
ilium etiam adiufiurandum adigit. llle fimulatc 6c fallaci- ! Arij fucus
r iftûd quoque.præftitit> Fucata vero ratio,qua ad frau- ac dolus«
tam ineohfideçatc feriptum comburere : Epifeopi qui ade- dem in fubfcribendo viîis f i t , ficut ipfeaudiui, eiuimodi
rant, eum de gradu Epifcopatus deijciunr : Baliliura eius | fuir. Ariusfuamipfius opinionem in charta, quam habe-
1 1.L— 1 bac, confcribit:eamfubalageftat. Iüratib,yere & ex a -
nimo(entre,quemadmodumferipferat. Iftuditafadum
efl'e, fama folum & auditione accipiens, literis mando.Ve-
rum quod itifiurandum fubfcriptioni adijciebat, perfpi-
cue ex Impératoris literis colligo . Imperator illi iidem
adhibens, dat mandatum AlexandreEpifcopo Conftan-
tmopolis, y t in communionem recipiacur. Erat turn dies
fabbathi : poflridie eius diei expedabat Arius Ce in Eccle-
fiæ conuentum & communioncm recep cum ici : cætcrum
in eius audaeçs &perdiros conatus eft illico yindicatum.
Poftquam enim aula Impératoris egreflus eft,Eu(èbij fau-
toribus ftipatus, magna cum çeleritare &pompa per mediana
vrbcm incedic. Simulatque forum Gonltantini (lie
enimeftappollatum)appropinquauerac,inquocolumna tinifoiû-
ex porphyritelocara eft, timor ex confrientia (céleris ex-
ortus Arium opprimit. cuius vi laxaturaluus:rogatvtrum
latrinseeflbncin proximo, cum penè forum Conftantini qîijanrt-
vnas eflèdidicifler, reôta eo ie conferr. Hominem igitur
animidefe6Ho occupât:4c fimul cum excrementis anus
fubito delàbitur : magnafanguinis copia (èquitür : vifeera
tenuiaparitereftluunt, languis, cum ipfofplcne 6c iecore
effunditur tmortetn eontinuo oppetit. Latrinæ ills ad
hbcvfque tempus Conftanrinopoli, ponè forum (vc dixi)
Conftantini ^ & macellum in porticu, cernuntur : omnel-
que qui jllac tranfeun t, digitum ad locum intendunt,qu o
C A P V T X X V .
D Vm hæcgeruntur, Éngefimus annus regni Cohftàn-
tiniadéxJtum vehit . Arias cum fuis Alcxandriam
reiieffuSj eanLciuitatem vniuerfam de jntegro in magnas
. A -
ufebiaÉ'
il fo-
ionern^
| | ®
fcup«*
jnipera—„
or Arij, ' '
ntemq (
ætntüs &
üfije ^
ôncijij
icxd i
:onfùfe.
TiatUS. ;
Conftaü^
[inifilij
ronftanm
w m
' )iiftan-
s.
Conftans
»•ç-54«
L$.lib.8>
jideThto•
. i. C; 3 i • 3 4-
VideSoz..
Lufeb. de
ita Con•
~ ant.lu
W'-f e ttem
l. 4.
f 61.62.
65.64.63.
Conftantini
morbus.
Baptifm9,
& tefta-
“ cntumi
Trigmta
annorum
cilicet ci-
letorum
& vnius
•n compuo
menisdefsccf
|
comnîemorabilem mortis rationem » qua Arius ibi occu
buerit, demon ftrerit-* Hac re gefta, ingens terror.Ac exa-
nimatio.Euièbianæ Fadlionî incuiïà eft : fama rei non fo-
lràm per ttotam.ciuitarem, led etiam per vniuerfum prope
dixerim oibçm terrainm permanauit. Imperator veto
, hac rationc fidei Chiiftiauæ firmiusadhæfitîfidem Con-
;lij Nicæniauihorirate & nutu diuino reuera confirmatam
àflèruit : '6c propterea illo exitu Arij magnopére ljetà-
tuseft.
Porro alitem, ex tribus filijs fiimmatn animo percepit
vqluptatem,quos fingulosaddecimum quemque Impe-
rij fui annuni Cæfares renunciauit. Ac maximum natu,
quemvfuo ipfius nomine nuncupauerac Conftantinum,
decimo anno regni fin , parribus Imperij in Occidente fi-
tispræfeçic: (ècundüm, quemaui nomine Conftàntium
appellauerat, vigefimoanno parrium Imperij ad Orien-
tem fpe<5tantium Cæfarem deelarauie : tértium, qui mini-
mus natu erat, nomine Conftanrem, trigefimo anno Cæ-
larem creauic.
De Impératoris Conflantinifunere.
Ç A P V T X X V I .
A Nno po ft, Imperator Conftàntiriüs (exagefimum
J - JLquintum æraris fine annum ingreflus,in morbumin-
cidit:acConftantinopoli decedens, Helenopolim traij-
cir, balneisaquarum natura 'cahdarum , quæ ibi (une m
proximo , vfurus. Vbi vero morbograuiuS àfflibtabatur,
lauationein balnearum diilulit. Helenopoli autem ab-
feedens, Nicomediam rëtfta proficijcitùr. Illicin fubur-
b io commoratus, lauacro Baptilmatis , quodeft Chriftia-
nötumproprium, tingituriqùo vehementer exbiîaratus,
teftamentum fecit : in quo très filios , hasredes Imperij in-
fticuic : & illis hæredirates, ficut cum integraefletyafecu-
dine, diftribuit. muIra præclara monimenta cum Romæ,
tum Conftanrinopoli légat. Presbycerq illi .* per quern
Arius erat reuocacus ( cùijis'paulo ante fecimus mentio-
nem ) teftaipen^um con credit : coi mandat, vt nulli alij
quam filio fuo CÖriftaririo , quem Öriehri pratfecerar^ il-
lud in manus däret. Tcftamento autem.compofiro, &
vita ad aliquot dies propagata , mortem öpperit. Nemo
çx filijseius morti interfuic. Proinde nuncius in Orien-
rem Çôhftantio patris mortem fignificaturus , mittitur.
Corpus Impératoris, neçeflari j ac familiäres in loculo au-
reo condunt ;ad Conftantinopolim déportant : ibi in pa-
latio altius a terra cöllocant : magno prqfequuntur hopo-
re.vlqueeo, quoad vnusex filijs aduentarer. PoftCon-
iftantfiab Oriénte aduentum, regio deeöratur fuqere,
inque Ecelefia Apoftolorum ( fie enim voçabacur) repo-
nitur : quam quidem Ecclefiam ob eam iplam cauiam
Conftantlhusaedificauerati ne Imperatores 6c (àcérdb-
tes Apoftolorum reliquijs aliquando deftjtuerentüf.
Vixit Imperator Gonftantinus annos (exaginta quin-
que:triginra vnum regnauit : mortem|obijt , Feliciano
& Tatiana Coft. ad vndecimum Calendas lunij.anno fe-
cundo ducentefimæ fcptuagefimæ odauæ Olym-
piadis . dfte liberipatium annorum tri- y
gin ta y pins comple6tif
vint. Gonflantinus, Conftantiuè, Confiant, Confiant, Magnïfilij, patri
fuccijfermt anno Chnfiiitf. Vide Baron, ibid.
S O C R A T I S
S C H O L A S T ICI
H I S T O R I C E C C L E S I A -
S T i çÆ , L i b e r I I .
Superiors libro i. Socratescomplextcserai ris in Fcclefia geflas, aunts .
30. quibus imper assit Confiantinüs Magnus :prafenti hoc librofecundo
comprehends resgeftas dnnis 1 f quibus imperarunt eiusfilij. Hucau-
temreferS. Aurel ViBdrem. Pompon. Latum.Eutrop. lib. 10. Otàfiltbl
7 • cap. 29. Ammianum Marc'eUinum libr. 14, &i$. His adde Concil. &
Haref. Tomos, & exScriptoribusfupra ad Eufebium dtehs uttam Pon
tif. Rom. Liber ij, & eum precedent is Iulij.
' f # •»
Prcoemium, in epuo déclarât, quare qua in primo
fecundo libro tr a ff ant ur altius
repetiuerit.
■ C A P V T i.
V a n q v à m Ruffinus, qui hiftoriam
Eeclefiæ Latin is literis mandabac, in
temporum propterea aberrauit ordine,
quod diferiminai in quae deuer^rat A-
thanafius , poft niortem Impératoris
Conftantini aedidiflè atbitratur : igna-
rus nimirum cum^liarum rerum xom-
pluriumquas pertufiflet, tumexilij, quod in Galliaper-
peflus.eflet : tamen nos eius opinionem & ftntentiam,
quodadrerumgeftarumattinet narrationem, an teafe cuti,
primum &(ecundum hiftoriæ noftræ librum confcri-
pfimus. A tertio autem adieptimum vfque, nonnulla ex
eiufdem Ruffini libris pecendo, alia exalijs diuerfisferi-
ptoribus excerpendo, quædam deniqueex ipfishomini-
bus, quibusadhucvitafuppetic,audiendo, hiftoriam o-
mnibus fuispartibus expleuimus. Poftea tamen cum force
for tuna in'ci deremus in eos AthanafijlibroS,in quibus tü
de fuis ipfe miferijs conqueritur, tum qua ratione Eufe-
bianæfa&ionis calumnia in exilium milfus fuiflèt, expo-
nit, nobis pro certoperfiiafumvidébatur,ei qui iftisaffli-
datus fuiflèt, alijsque qui resgeftasipfi coram afqexiflenr,
multp porius fidem adhibendam, quam his, qui niceban-
tur coniedura, 6c ob earn caufamin erroreiii incurrebant.
Qmn etiam varias nonnu^orùm epjftolas, qui id tempo-
ris vixerunt, fedulo perlegendo, veritarem ( quantum fieri
poterat) inueftigamus ^ Quapropter&resgeftas in primo
& fecundo noftræ hiftoria: libro com memoratas , altius
coadcfiimus repetere : & eas in quibus Ruffinus neutiquam
ayerirate. deftexerit, adieciraus .P o r r o autem il-
ludintelligendumeft, nos in prioreiftorum librorum edi-,
rione,nequeabdicatiohem Arij,Peque Impératoris epi-
ftolas pofuiflè ; fed ne hiftoriæ longitudo legentium ftu-
dia ylla ex parte retardarer,res breuiter nullis orationis or-
namentisadhibitis explicaflè. Verum quoniam hoc ob
eam caufarn faciendum fuit , Theodore , facerdos Dei
fandiflime , vr videlicet cognofci poflent mm epiftolæ,
quæ ablmperatoribus totidem verbis perfcriptælunatum
ea, quæ Epilcopi in varijs Concilijs , dum perfediorade
religione décréta pedecenrim fan cire laborabant, in lu-
ceinediderunt.-idcircoin hanepofteriorem noftram edi-
tionem,eaquæ ad illud inftitutum accommodata puta-
bamus,ftudiofeconiecimus. Arque iftud quid era 6c in
primo libro præftitimus; & in fècundoVquefn iamhabe-
mus in manibus, fèdulo præftare enitemur.
Sediam ad hiftoriam ingre- *
diamur.
Ruffinus
hiftoriæ
Ecclcfia-
fticæ feri-
ptor,ciuf-
que error.
G
Vndehl-
S ocrâtes
collegerit
Quod