A
Senteiuia
hsBC ftjic '
Ctccronis
de Plato-
e lib. i<-
’TufqHifi.
Dcidonis
infolctius
abufus &
alias ob
ufas la- pfus. Deut. i j .
Vincent ij Lirtnenfis
Orige D
libri ab
lijs córra-
Fflrf^dea I
üiate.
\a l . fcri-
- ; pturis (u-
isEcclefiç
Dei dice-
retur.
Deut. 13.
returfententia.fe cumOrigene errare malle,quàm ciima-
liisvera lcntire?Et quidpiura:eóresdecidit,vt tanta: per-
fonæ,tanti do&oris,tanti Prophets non humanaaliqua,
fed,vt exitus'docuit,nimium periculofa tétatio plufimós
I fidei integritatc deduccret.Quam obremhic idem Ori-
genes tantus ac talis dam gcatiaDei infolentius aburitur,
dam ingcnio Ido nimium mdulget, libique litis credit,'
cum pamipehdirantiquam Chriftians religionis limpli-
citatem,dum le plus cundis faperè prsfumit,düm Efccle-
fiaftiGastraditiones& veterum magiftcria contemtlens,
quædàni fçripturarum capitulariouo moiemterpietatui,
meruit v t de le quoque Ecclefias'Dçi diceretur: Si furrexe-
rit in medio tui Propheta.Etpaulö poft:No»rf«r/i«,inqiijt,ret-
baPropbetaHlius.Etitcm : Quia,inquit, tentât yosDominus
Dew vefter,vprum dtligatis etim an non. Veve rionfolumten-
tatio,fed etlam'magnà ten ratio, deditam fibi atqu'einfe
pendentem Ecclefiamadmirarione irigenij ,lcientiæ,elo-
quentiæ.conuerlàfcionis & gratis nihil de fefufpicantem,
nihil vereritem,fübitô à veterireligionc in nouamprofa-
hitatem fehfim paulatimque traducere.Seddicetaiiquis,
corruptos éfle Origenis libros. Nön refifto:, quin potius
& malorNam id à quibufdam &traditum,& fcriptum eft,
non catholicis tantum, vërum ctiam hsreticis. Sedillud
eft quod nuncdèbemusaduertere,&finoniplum, libros
tarnen Tub nomine fuo editos magnæ eflè tentationi, qui
multis l^alphémiarum vu lnètibüs fca tentes,non v t alie-
n i , led qua fi fui & leguntiir & amantur : v t & fi in eprore
cdcipiendo Origenis non fu itlen fu s , ad e r ro rèm pfekliia-
dendum Origenis aud o r ita s va lere videàtur.
guod& Teitullianus mutatdfententia magnafuerit
inEcclefiatentatio.
C A P . X X I i l l .
SE d &Tertulliani qtiOqueeadem ratio eft. namficut
ille apud Grscos,ita hicapud Latinos noftrorum omnium
facileprinceps iudicandus eft. Quidenim hoc viro
dódiusïquidin diuinis atqj humanis rebus exercitatius?
Nempe omnem philofdphiam, & cundas PKilofophpm
fedas,audores,adfertorefq‘, fedamm,omriefqùe eórum
difciplinaSjOmnem hift oriarum ac ftudiorum varietatem
mira qua^rii mentis capacitate' co’mplexus eft : Ingénxo
verb nonne tam graui ac vehéménti excelluit,vtnihil fibi
pene ad expugnandum propöfiierit, quodnóautacumi-
;ne inruperit,autpondere éliferiélam porro orationis fmg
laudes quisexfequiyaleat ? quæ tanta, ncfcio qua ratio-
num * neCeflitate confertâ eft,vt adconfénllimlui, quos
Luadere non poterit impellat : Cuius qüotpenè verba, tot
;{èntentis"ftint:^uot fenlûs£tot)vi&oroe.Sciunt hoe Mar-
ciofies,ApelléSj Praxes, HermogeneS, ltidsi, Gentiles,
Gnoftiefceteriqj quorum illë blalphëmias multis àc ina-
giïisyoluminum fuorum molibus, vèlut quibufdamful-'
minibus euerrit.Et tameh hic quoque poft h;çc omnia, Kic
inquam T ertüllianus Catholiddogmatis, id eft, yniuer-
làlisac vetuftsfideiparûtenax, ac difertior multo quàm
fidelior, mutata dcinceps fententia fecit ad'extremum,
qiioddeeobeatus confelfor Hilarftis quodamloco fcri-
bit:$equenti,ihquit,errore detraxit Icriptis probabilibus
audoritatem. Etfuit ipfe quóquein Eccldiamagnaten-
tatio.Sed de hocrtolo plura dicere. Hoe tantum comme-
morabo , quod contra Moyfiprsceptüm exurgentisin
Ecclèfianóuellas Montani furias,v& infana'illa mfanaru
mulierum nöuicij dogmatis.fomnia, veras prophetias a Ç-
feucrando, meruit vt de fc quocpie & f fcripturis luis di-
ceretur:^ifurrexitin medio tui Propheta. Etmox:No« audies
verba Prbphetatllitis.Quavei Quia tentât vosDoininusveJler,v-
trum diligatis eum an non. His igitur tot ac tantis csterïfque
eiufmodi ecclellafticorum exemploru mofibus euiden-
tcr aduertere, & fecundum Deuteronomij leges luce cla-
riusintelligere debemus i quódli quando aliquis eccle-
fiàfticus magifterafide aberrauerit,ad tentadóndn id no-
ftramfienprouidentia diuinapatiatur , vtrum (idigamns
Déum<*» non in toto cordé,& in totdanima nojira.
Quisfit ‘verus Catholicüs^ép quod ebuttïente baretica nouitate
,Jlatmcernattl?Jrumentorumgrauitas,&
lemtaspalearum.
C A p / X X V .
Q V a cum ita lint,ille eft verus, &rgermanus ,& Ca-
tholicus,q[üivcritateDei?qui Eccteliain> qki Chri-
fti corpusdiligit, qui diuirntreligioiii, quiCatholfCsfi-
deinihiIprçponit,nonhominiscuiUlpiamaiidorii:*itemi
nön amorem,noningeniUm,non eloqiientiain, nonphi-
lofophiamilèdhsc cündadèlpïciens, & in fide fixus,ftà-
bilispermanens,quicquidvniuerlaliterantiquitusEccle-
fiam Cathölicam tenuilïe cognou erit, id fold fibi tenendum
credendumque dcCernit. Qujcquid verq ab aliquo
deincëps vno prster oinnes,vel cótra'omnes land osno-
uum &inauditumfubinducifenferit,idn5 ad religioné,
fed ad tentationem potius intelligetpcrtinere,tumprçci-
puè beatiApoftoli Pauli eruditus eloquijs, hóC eft enim
quqdki prima ad Corinthtos fcribit:Oponef,inquit,e^fc«£-
refesejfe^vtprobatimanififiifiatinvobis.Acfi diceretrOb hoe,
iaquit,hsrele<wn nonftatim diuinitus eradicantur aufto-,
r cs;vtprobati manifefiifiant,id eft,vt vnufquifque qudm te-
nax,& fidelis,& fixusCatholicçfidei lï t amatoY appareat.
Et reuera cum qusqj nouitas ebuliit, ftatim' cernitur fru-
mentorumgrauitas,&leuitaSpalearurn:tuncfinemagno
molimine excutiturab arca\ quod null o pondéré intra a-
ream tenebatur. Namq-, alij ilico prorfus perauolant,alij
vero tantümodö exeulli,& perire naetuunt, &.redire eru-
befcunt,laucij,femineces,acfemiuiui:quippe qui tantara
veneni hauferint quahtitatem,quç nee occidatjnec dige-
raturmec mori cogat,nec yiiierc finat.Hcumilèrandaco-
ditio : quantis illi curarum sftib.us, quantis turbinibu s
cxàgitantur ? N une etenim qilà ventus impuleritincitato
errorerapiunturmunc in lemetipfos reueirfi tanquam cq-r
trarij fludus relidunturmunc tem'erariaprçfumptione &
ea quæ incertavidentur,adprobant:nunqirtatiönal| meA
tuetiamquseertafunt, expauefcurit, incerri quàeant-,
quà redeaht, quidappetant, quid fugiant, quid,teneant>!.
quid dimittant. Q u s qùidemdubij & male peiiduli cordis
Hçrëlcoi
tempora
adflidio diuinç erga Ie milerationis eft medicina,!! fa-<
piant. Idcitcoetcnim extra tutilfimum Catholics fidei
portumdiueffis cogitationurnquatiuntur, verbetantur,
ac penè enecantur procèllis,vt exculfa in altu e lats mentis
veladepohant, q u s male nouitatum vends expande-
rant,fefeqiie intra fidiflimam ftationem placids ac bons
matris reducanr,&teneant:aÉquë amaros illos nirbulen-
tofqueerrorum fluâàis ,primirusreuomant, ytpolfint
deinceps v iu s Sc lâlientisaquæ fluentapbtare.DediTeant
bene quod dedicerant non bene, & e x toto E cd e lis dogmate
quod intelledu capipoteft,capiant:quod nonpo-
teft,credant.
Pxplicat tllud Pauli, 6 Timothee,depofitum cùftodi,
deu itans profanas vocumnoui rates. \
C A P. X X V I .
QV Æ cumitafint,iterumatqjiterum eademmecum
rc uol uens & repu tans, mirari làtis nequeo tanram
quorundam hominumvelaniam,tantam e xcscats men-
tisirhpietatem,tanfampQftremo errandi libidinem , v t;
contend non!inr,tradita & recepta femelantiquitus cre-1
dendi régula,fed nouaacnouain diem quærant, femper-
que aliquid geftiant religi oni addere, mutare,detrahere:
quafi non coeleftè dogma fit, quod femel reuelatum eflè
luriiciat, fedterrenainftitutio, qus'aliter perfiefnifi alÜ-
dua emendadone,imó potius reprchenfionc non pollet:
cum diuina clamencoracula : Ne transferas terminosquospo-
fuerunt patris tuï.Et,Superiudicantemne indices : ôc j jynden-
tem fepem mor debit eum ferpepsfa illud Apoftolicum,quo o-
mnes omnium hærefe^n fcelerataftiouitatis, velut quo.-
dam Ipiritali gladio fspe truncarsyfe.mperque truncandç
lunr : O Ttmutbee depofitum cufiodi, demtani pro fanas vocum
G
Trott. 2i*
Tcclefi'
Ecclef-io.
ïalfurti
nomieo a-
-ud bçrc*
ticdjjr. 'y'
B
trouer, p.
.Tim.6.
C
Ciiftodi-,
edepófi/
cum.
Mutth. 13,’
D
Exod.
Noué di
cendym
nôooua.
Commonitorium
nouitates,& oppofitionesfalfinom 'tnisfcientu,quam quidam pro- j
mittentesctrcafidemexaderunt.Et p o f t h x c inUcniunturali-
qui tanta inueterats fronds durida , tanta impudendæ
incude, tanto adamante pertinacis, qui tantis eloquio-.
mm coeleftium molibus non fuccumbant, tantis pondë-
■ ribus non fàtilcant,tantis malleis «6 conqualfentur, tan-
tispoftremq fùlminibus non coiiterantur: Deuita,mqùit,
profanaevocum nouitates : Non dixicantiquitates, non dixit
vetuftates: imo planèqüid è contrario fequeretur,often-
dit.Namfîyitandâeft nouitas,tenenda eltantiquitas : &
fi prdfdna eft hoüitas,làcrataeft vetuftas.Ef oppofitionesjin-
qmt,falfi no minis fçie'ntia.Vere falfiun noimen apud do6tri-
nïts hæreticorum,vt ignorantia fciëntis, &càligofereni-
‘taris, & tenebrsluminis appellatipne fucentur. Qu am
Iquidam,iûqiütjprcTftimntes circafidem exciderunt.Qusd pro -
^mittentes exciderunt) nifi nouamnelcio quam ignora-
camqUe dodtrinam. Audias etenim quoldam ipfo’rum di-
. cere : Venice ô infipientes & miferi, qui vulgo Catholici
yocitamini,&difeite fidem veram,quam prster nos nul-
lusintclligit,qus mültiis ante fsculis latuit, nupervero
reuelara &,oftenlaeft : lecidifeite fiirtim atqüe fecretim,
deleâabitenim vos-Etirenï: Çumdidicerids, latenter
docete,ne mundus audiat,ne Ecclefiafi:iat: paucisnam-
que concëll’umeft tandmyfterij caperelêcretùm.Nonne
hæcverba lunt illius meretricis , quæ apud. Salomonis
Prouerbia vocat ad fe prætereuntes^viam , qui dirigunt
iter fuum ? Qui eft, inq.uit, veftruminfipentifimus9diuertatad
we.Inopes au rem fenîu exhortâtur, dieens : Panes occultos
libenter attmgite, & aquam dulcemfurtim bïbtte. Quid dein-
de ? At iUe,incp\it,nefcit, quomodo terrigenâapud earn pereunt,
Qm funtifti terrigenæîExpohat Apoftqlus : Quicirckfide,
inaùit,exciderunt. »
C A P . X X V I I .
SE d operæpretiumeft totum iplum Apoftoli capitu-
lum diligentius perrraûarc. O Timotbee,inquit,depofi-
tüin ouftodi,deuitans profanas vocum nouitates. O exclamatio
ifta &prslaen tiæ eft parirer & charitatis : Præuidebat e-
_nimfuturos,quos eriamprçdolebat érrores.Quis eft ho-
I dieTimotheus, nifi vèl generaliter vniuerfa Ecclefia , vel
fpeciâli ter tqtum corpus præpqfitorum,qui integram di-
uinicultusIcientiamyçlhabere ipfi debënt, velalijsin-
; fundere ? Quid eft, depofitum euftodi ? Cuftödi,inquit,propter
fures,propter inimicqs,ne dormientibus hominibus
iuperfeminent zizania, fuper illud tritici bonum fernen,
quod feminauerat filius hominis in agço fuo. Depofitum,
inquit,euftodi. Quid eft depofitum ? Id eft, quod tibi a ed i-
tumeft, nonquodàceinuencum:quodaCcepifti, non
quod excogitafti : rem non ingenij,lêd dodrinæ : non v-
liirpationis priuatæ.fed publics traditionis : read teper-
duûam,non à te pfplatam : m qua non au&or dël>es elle,
fed euftos : honinfticutor,lcdleéfator : noq ducèns , fed
fcquens. Depofitum,inq\iit, euftodi, Catholics fidei talen-
I tum muiölatum,illibatumque cônlerua. Quod tibi cre-
ditum eft,hoc penes te maneat,hocàtc tradatur.Aurum
acçcpifti I aurum rédde :nolq mihi pro alijs alia fubijciasi
. nolopro iiuro impudenter plumbum , aut frauduleuter
sramenta fttpponas : noloauri fpeçiem,lèd natiirafnpla-
I ne. O Timothec;ô façerdos,qtradator, 6 dqàor,fi.tè di-
uinum munus iddneüm fecerit, ingenio^eXercitationei
dodrina effo fpiritàlîs tabcrnaculi Befeleel, pretiofasdi-'
ùiiii dogmatis gemmas exlculpe,fidelitereqapta, adorna.
' fapienrer,adijcc fplendorèm,gratiam,venuftatem.Intel-
ligaturteèxponenteilluftrius,quodanceao.bfciiriuscredebatur.
Per te pofteritas intëlledlum gratulçjwr,
qüodante vetuftasnqnintëlft<ftum vçncra-
JP batur : eadéni tarnen quæ didicifti
? docéj-vtcumdicas^riouèi
non dicas noua.
É - 2 4 s
Quomodo in Ecclefia,qua depofitum cuftodit,profettu£,
babeatur religionis.
C A P . X X V I I I .
SE d forfitan dicitaliquis : Nullus he érgo in Ecclefia
Ghriftiprofc&ushabebiturreligiûriisîHabeaturpla-'
ne&maximus : Nam quisille eft tam inuidus hornini-
buSjtam exolus Deo,qui iftucl,prohibcre conetuiîSed ita
tameh, vtvereprofeëtus fit illé fidei, nqnpermutatiq ifi
quidem ad proleâruihpertinèt , vt inlemetipfum vnà-
qusqu'e res amplificemr : ad permurationem verôvt aliquid
ex alio in aliud tranfuerratur. Æ refc’àt igitur qpor-;
tet,& multum vehementerq-, proficiat tam lingulórum,
quàm omnium,tam vnius hominis,quàm tolàis Ecclefiç
statum ac fæculorüm gradib us intelligen tia, fei eh na, fa-
picntia;led in fuo dumraxat ^cnere,in eodem fcilicet dogmate,
eodem fenfu,eadqmque lenten tia.
C A P . X X IX .
ÎM i t e t v r animaram religio rationém cörporum,qus j
licet annorum procelfu numéros llios euoluant, & ex- j
plicent,eadem tarnen qus erant,permanent .Multum in- I
tereft inter pueritis florem & fene&ütis maturit^em,fed
ijdem ipfi fiun t lenes,qüi fuerant âdolelcéntès: vt quam-
uis vnius eiufdemque hominis ftatus habitufq; mutetur,
vna tarnen nihilominus eademqueriaturä j vnaeademqj
perfonalit. Parua ladlentium membra magna iuuenum
eademipfa funt, tarnen quot paruulomm arms, tot viró-
rum:& liqiia illa fimt,qus su i mafiirioris state, pariuturj
iam in feminis ratio ne proferta funt,vt nihil nouum poft-
ea proferaturinlenibus,quod non in pueris iam ante lati-
tauerar. Vhdenondubiumeftharic elfelegitimam& re-
•6tam proficiendiregulàm, hunc ratuni atqüe pulcherri-
•mü crefcqndi ordinem,fi eàs femper in grandioribus par-
tesac formas numerus detexat stans , quas in paruulis
creatoris làpientia præformauerat. Quod fi humana Ipe-
cies in aliquam deinceps no lui generis vertatur effigiem,
an.tcertèaddatur quippiam membrörü numero, vel de-
trâhatur,necefle eft vt totü corpus vel intercidat,vel pro-
digiolura fiat,vel certè debilitetur : Ita etiam Chriltianæ
religionis dogmalequatur has decetprofe&dlim leges,
vtannis fcilice tcofolidetur,dilate tor tempore, fublime-
tur state,incorruptum fernen illibatumq^ermaneat.Et
vniuerfis partium (uarum me fur is, cunâilq-, quafimem-
brisaclènfibusproprijs plenum atq; peïfeôfcum fit,quod
nihil prstereapermutationis admittat, nullaproprieta-
tis dilpendia,nullam definitionis fuftin eat-varie catçm.
C A P . X X X .
EX e m p LI gratia:Sëuemnt maiores noftri anti quitus
in hacecclefiafticafegetetriticeæ fideifemina , ini-
quum valde & incongruüm eft, vtnos cörumpofteri pro
ger mana y er irate frumenti fiibdititium zizanislëgamus
; érrorem. Qui h potius hoc re&um conlèquenseft, vt
primis atque ..extremis fibimet non diferepantibus, de in-
crementis triticeai inftitutionis, triticei quo que dogma-
tis frugem demetamus : vtcumaliquid exiliislèminum
primordijsacçefl’u temporis euoluatur, & nunclstëtur
;& excolacur : nihil tarnen dé germinis proprietäre mute-
tur,addatur licet Ipeciës,forma, diftinâio, eadëm tarnen
cuiufqi generis naturàperman'eat, Abfit etenim,ytrolea
illa catholici lènlus plantaria in edrduos ipinàfq; vçrtan-
mr. Abfitjinquâ, vt in ifto Ipiritali paradilo,de cinnartiô-
mi,&ballàmi fureulis,lohum revente, atqUe aconita pro-
uèniant. Quodcunq-, igiturin hac ceclelia Dei agricultu-
ra fide patrum latum e lf, hoc idem filiorum induftria dc-
cet excôlatur,& obferueturjhoc idem floreât & maturef-
, çat,hoc ide pro fi ciaE,&perficiatur.Faseft e tenim vt prilca
illa coeleftis philolophis dogmata ptoceflu temporis ex-
cutentUr,limentur,polianrur. Sedlicfas eft vt commu-
tentur,nefiis vtdetrüncentur, vt mutilentuf. Aecipiant
è -
F
Corporil
ad religi-
onem co-
iparatio:
G
Religiô-
nis- prore-
dus.
I
tt
Religifinis
ad feme
& tri-'
cicû col-
lacio.
Èxcoleda’
noaucem
muianda.
I