Vide Ni-
tph. c.44.
H. %-Ruff-
num.
VideSozo.
lib.i. c.16.
Athanafi®
Alcxädri
fuccelior.
Ludusfa-
Præfirgiû
futurç vi-
- ta: concepts
ex lu-
jfuputro-
Athanafi®
ab Alexa-
!dro dia-
Huc refer
Niceph- e.
47.48^9.
fo.lib. 7.,
&C.4.I.Z.
VideSozo.
ib.2. C4.2.
Conrtautinusad
ccclefias
Jextrucndas
omae
ftudium
cöucrtic.
(Conft^n
tiöopolis,
ittdicio décrétafunt, non contradicenio impugnare| fed confers-
tientïbus animiscónfirmaré decrcu'pnus, & hoc libeUoconfenfum
ilium roboramus : nonhucinduäi, quod exilium gr quit er & ini-
qUo animo ßr^»mjfedtqubd lib enter cupimus bar efts vitarefujpir-
cionem. Namfi nos iam invefirum conjpeftttm,venire permijeri-
tis,comperietit nos veftris decret it omnino fuffragaturos. Et quo-
niam vefirn reuerentu vifim efi , | ilium qui rerum ißarumretts
Agitur3bumunitmexcipere, & ad vos accerfere : efiplanèàra-
tionealienum, victim'is, quicrimineteneturimplicate, ac-.
cerßtusfitjlHfqüc, quaipßobijciuntur, rejponderit, nos reticen-
donofmetipfos culpa conuincsre videamur. Ne graueminim-
turßcüt veßram henignam decet reuerentiam, fanctifirnum no-
flrumlmperatorem aè nobis in memoriamredigere, noßrapo-
ßulatailli exponere, &maturèea, qua fuut prüdentiave-
ßraconfintaneije nobisßatuere. Ifte libellus fuit palinod’iæ
Hue recraótarionis Eülebij Sc Theognidis.Excuius libelli
verbisconfcduràmfad o , tumiftos, quanquamfideiin
concilio decretæ fuhfcribcbant, abdication! Arij fuffra-
garinoluiffe ; tum Arium,anteifto$ accerfi tumfuiffe. V c-
rùm licet hpcitalè haberévidcafur, tarnen Ariointerdi-
dumelTc,ne Alexandriam accederet. Qupdplahè conftat
ex illis rebus, quas pofteaexcogitauic : vtperfalfam
& comtnentitiam poehitentiæ ipeciem (lÏcüt loco à nobis
diceturidoneo) reditumfibi ad ecdeliain ëc vrbem Alexandriam
patefacere c.'
£uo$finita Synodo,cum Alexander mortuus effet, Atbana-
ßus delectus eßepifcopus.
C A P . X L
NOn multopdft, Alexandro Alexandria: epifeopo
moicuo,illi ccclcfiæpræfiçitur Athanaiius. Rutti-
nus quidem narrat, iftum, cumadhucpuérefïct, là-
crùmquendûmludum cumalijsæqualibuslulilfe. Qui
eiuimodi fuit. In iplo ludo pueri facerdotij effigiem exp
rim e re z dele&um eorum, quæ ad facta obeundaalfu-
muntur, adumbfareconantur : in quo quidem *Atha-
nafius, epifeopatusgraduai aefedem fornrè capît : ex
cæteris autem pueris fingüliaguntvel prefbyteri partes,
vel diaconi. atque ad hune modum àpuetis lufum eft, eo
ipfo die quo memoriaPetri epilcopiôc miartyris cclebra-
rifolet. Eodem tempore Alexander Alexandria epifcó-
pus fortirprætergrediens , vniuetfum ludendi modum
contempiatur. Pueros accerfitadfe: rogàtf quem quil-
quelocümineo ludoobtmuil^èt : racus, exco, quoetge-
ltuînerat,aliquid hrigulis præïignificatum elle. Qup fado,
eos ineccleila educariiùbet,ftudqfqiie dodrinaeru-
d ir i :& maximè omnium Athanafium. Quem quidém,
cumiam adoleuiflet j diaconum ordinâtfit : ièçumdu-
xitNicæam , vt cum Conciliumin vnurn cogcrecurlhbi
efletin diiputandoiubiidio. L ia Ruffinus de Arhanaiio
inlibrisluïs commémorai. Neqüe certè incredïkié eft
itaaccidiile.. Nam multa làpenumero eius gcneris con-
tigifle.liquidô conftat. Sed de Atanafio obiter iftadiilèr-
unnus.
QuodConfiantinus Imperator ciuiutem,'qu'a anti quitus
Eyzantium v oc ab atur,ampli ans,cam
nominefuo inßgmmt.
C A P. X I I .
IMperator poft confe&um Condlium , in magna la -
litiaatatém dégit. Etfimul vtfeftum fdlenne âd vi-
gelimum annum împcrij fui (vt alfoléc). celebrauerat,
nulla interpoli ta m ora, ad ecclelias éxtruendas omne
fuumftudium contulit : iftudque præftitit cùmin aliis
.vtbibus, tumea , cuinomenfuumimpoluerat, qüàm
quidem luperioribus temporibus Byzantium appella-
tam conftat. Hane vehementer auxit, amplis dreunde-
dit moenibus,præcjjiris ædificijs exornauit : parém & a -
qualemRqmaci'uitati omnium facile principi, effccit:
Conftantinöpolin nuncupauit : lege denique lànciüit,
vtlccunda Romavocafe^iir : qua lex eft in columna
a^idea incila , a^qtiq ,adc6 pubiicc apud pratorium m^by»0-
propter iplius Imperatpris Itatuam equeftrem colloca- .
ta. Iniftayrbebinasecclelias «dificauit : alteram Pa- 'tAueec- ■
cis,alteram Apoftoloru^n nomine appeliagam. Et ndn ^0.
modd, vt ante dixi,religioncm auxin Chriftianam, fed
omaes geiitilium ritus penitds deleuit. nara idolo- ,■ ‘ :
rum ftatuas ex dclubris abripuit, & vt vrbi Co nftan ti- ■’
no^oli omamento elfe pollerit , fub dio in loco p u b li-L ■
co conftituit;:: cijipodas Delphicos in circp palamlbca- • , 1
uit. Verum ifta fdTtaflc videnturparum neceflaria ad~DeipticT
conimemorandum, pra^fertim cum ante -hoctempus ab
qrimibus vel ocul'is Vila,vel auribusperpeptalint. Id tem- jDI icl'g>-!
pods religio Ghriftiana maximaslane fecit progrellio-
nes. Etemm temporibus Conftantini Impcratoris,’ cum
alijs rebus quam plurimis , turn ficlei in primis amplifi-
candijdiuinaprouidenriaprolpedumeft.Etquanquam
eadem de huius Imperatdris laudibus,amplo Sc graui di-
cendigenere,ab Eulebiocognomento Pamphilo peftra-
data luntrnoincommodumtamen eft,mea quidem lententia,
lirioseciam prp vinli nofeapar tc de cifdcmpauca-
dixerimus,acprimum de eius matfe.
Hue refer .
Nicephvr.!
19 lib. 8.
VideTheo\
lib, i.c. 18.I
Sozd.i.c. 2!
Itëdevit,I
Gonfl. li 3 j
deinceps. |
Bar. nano*
G
Helena
Coftantibi.'
raaccr.
Hclcnopolis,
Orcpane.
ßßl.7%.
Chrifti
Quomodo mater lmperatoris Helenaj Hicrofolyma concédais,
poß quam per qu ijit am Cbnßi ernenn
tmenerat, templum con-
• ßruxit.
C A P. X I I I . .
T T E le n a lmperatoris matef (cuius nomine Drcpa-
-P-nc,Helenppolis yocatur, olim vicus, iam ciuitas" ab
Imperatorc fad a } in lomnijs diuinicus admonita, Hie-
rofolymam iter capit. Et cum veterem illam Hicrufa-
lem defertam , tanquam pomorum cuftodiam (vt eft a-
pud prophetamy' offenderet, Chrifti mbnumehcumt in
quö fepultus eft, & ex quorefurrexit, diligenterperue-
ftigat : àc tandem,lrcetvaldè ægré, Deô tailien illiqpem
ferente, reperit^ Caulam autem, quæ ei quserenti tan-
tumattuleritdifficultatis, jareuiterexponam. (juemad- cjiriftT
'modurnilli,quiChriftifidem amplexarpntur, pofttem- fepulchri
pus illius pallionis illud monumentum in magao ;Propha-
honore habûërunt : fie qui ab eins religione abhor- |ËÉ&
rerent, lo c p jllp aggerede ingehâ terræ mole obru-
to , delubrum Venens'in eo extruxprunt : & loci illius
memoria fuppfêlîà:, idoli ' liniulacnrhm erexerutit. At
iftud qfhidem iam olim adhuncmodumprocellificacce-
pimus.
Verum cum lmperatoris mater deco certior fad a ëf-
let, firnulachrum deturbar : locum elfodit, colluuiç
purgät ac lordibus : tres eruccs in monumenyo ^offen-
,dit : vham , beatam illam quidem , fn qua CliriftuS ex-
pallusfuit:altéras.duas, quibusduq lafrones luftixibc-
cubuerunt. cumquibusVnd reperra elbtabula Piiari : in
qua varrjs variarum linguarum. charadeabus icriplc- 1
rat I palamque declarauerac Chriftum criïcifixum , regem
fui He Iudæôtum.Scdquoniara incertum.crat, quæ-
nameffet crux quam quærèbanc , mater Imperato-
risnonmediperî,dolore affedaëft. Qftcmquidem-'ribn
longo tempore poft , Hierofolymofum epilcopus nb-
mineMacariusfedauit : & quoderatanceps Sc ambi-
guum , fideivi & virtucedirpluit. nam petijefignumà Macarfu
Deo , cuius compos fadus eft. 'Signum autein eiuimodi ^P'ft0P9|
fuir : Mulieri cuidamindigenæ,quam diuturnus morbus j p f e al
opprellerac, iam itnmincbat n^ors. Uli ani£am agenti
lingulas cruces apponir pro eerto perlualûs earn ad inregramvaletadihemreftiruramforè,
fTvenerandamSer-|
• i4 toris,xriScero âctih^rct;.q.uW fperiilumiähuma fefel-
1 it.Nam cum diiiè iliæ cruces, quæ Domini non crant,el- •
lent mulieri admoræi | îîla nihilonlinus ih niorris articu- j
lo cpnftitit, vemmvtprimùmtertia, quæ fuit vçra D o- 1
mipi crux.adhibita erat,ilia iam feigne moriens, extern- 1 ^
plo conualuit, 8c | morbo penitùs cu^lit. Âd hun'c 1
A
;CrucîS
Chrifti
intiencio.
Noua le-
rulalcm.
Clàui, jj
quibus
Cliriftus-
cftÿ.
affi x us
reperd.
m
Alia duo
templa
cxrriifta
ibHele
mdduifl lignum crucis Chrifti inueritum eft. Materlm-
peratoris ad locum monument,i magnificiim •& , egee-
gium'templum » quod nouam Hierulaiem nuncupa-
bat, eregione veteris illius & defcrtte Hierulaiem exce-
dificat . Vnam crucis partem in theca argentea occlu-
lam, pro monimCnto ifs , qui illius ip,edandi cupiditatc
dueerentur ^ ibi relinquit': alteram mittit Impcraton.
Q^mvbiisreceperar, rarus ciuifatelninqua illaferua-
retur, omnino laiuam &incolumem fore, in luam iplius
inclulitftaruam, quar Couftancinopoli in forpV quoda
Conftantino nonien traxi.t, -lupracolumnam ingen tern,
ex lapide Porphyrite ^cbnfedam collocata eft. Iftud,
quanquam iple audinone lolum accipiens, fcripcis man-
do: tameiyonincsfere,tJui^onftantin6polimincolunt,
verum elie afSfirraant, Quinetiam clauos, quibusChrifti
manus ciiici affixar era at , Conftanrinus aflecucus
(lftos enirn mater m Seiuatoris monumento repeuens,
ad euni miferat) in fnefta curat & galeam fabricandos, ll-
lilque in bellagerendo vtitur., Imperatorporroomnenl
materiem , quKeratadEcclelias extruenaas necelfuia,
fuppeditat1: fenbreque ad Macarium epifebpum, vt aedir
ficia maturet. Mater lmperatoris fimul ac templum,
quod nouam Hierufalem appellauerat, abfoluilfet,apud
Bethlehem,inantrailIo, vbi Chriftus natus erac fecun-
dufncarnenvalceramEcclefiam illo non inferiorem ex-
truit: quinetiam al teram in monte, vnde Chriftus afeen-
Hrlen* derat. Pl'2tereaade6piafuitacmodefta,vtinii\;ediaple-
SJi & beiaruih mulijerum turba precaretur : virgines etiam,
itus' qua: cceleliafticcE yiuendi TeguliE le conlecraUerant, ad
epulasinuitaret.ipfaillisminiftraret, oblbniamciilaeap-
poneret. Multaitemecclelijs&pauperibiisdonauit: o-
mnem vise curfuni lan^fte & religiosd confec|t: o.dtbgeli-
mo lux artatis anho mortem obijt. Cbrpus eius ad Con-
ftantinopolim,qux noua Romaappellataerat, deporta-
tum,regali lepulchro conditum eft.
Non Conflanttnopolim,fed Romafepultam ejfe Helenam,firibit "Eufe-
biuilib.i de vita Conjlantin. cap. 46.hu verbif: Corpus eius, aid ciui-
tacem,qua: principem locum tenet Impenj deporcatumfuitjibique
regali epulcroconditum, quaperiphrafiEufebiumRomamdeferibe-
reJolitumejfe.patetapudeundtm kb.yd*vita Confiantin.cap.
2 6 3
E
I Hue refer
Quonampaßo Imperator Cotißantinus vaßatis gent ilium
iNiceph. c.
dclubris, multas puilt is in locis Eccleßas
134.; 40141.
42.4*.*7-erexerit.
'
item e. 83.,
lib. 8.
C A P. X I I I L
I VideTheo.
l^Sozlt / |)OfteaImperatorad religionem Chriftianam maiore
i - curaac ftudio coepit incumbere : ‘gentiliumritusZ
itemdevi cxremonias profligare: gladiatorum pugnas comprime-
ta.Conft.l. \ re : fuas iplius imagines in idolorum tempiis ftatuere. Et
}x ! cum gentiles affirmarent, Serapidem elle, qui Nilum ad
«P-jS *f9 ‘ aglos ^ g y p « irrigindos introauceret, propterea quod
&t. Euj.l,
IQ-CHp. 5.
9 D
Conftan-
tinircli-
§oeiora- p.i dis
:Vlna.
(Nil in—
bndatio.
Crucis
vtjülum,
vlna quædam, id e ft, ^menfura aquæ inundancis (quam
vnj%vv vocant) in cemplumSerapidiselfet deportata, Imperator
vham illam ad Eccleuam Alexandrinam tranf-
rerriiubet. Cum autem fermo percrebrefceret, Nilum
præSerapidisiradeincepsminitoè inundaturuni : non
rpodb Humen anno fequenti extra ripas (vt foler)diffluit,
inque pofteruindiftluxit, verumetiam inde reiplà planum
faâiumeft,Nilum non propter huiufmodi liiperfti-
tiolam religioncm, fed prop ter diüinæ prouidentiæ dc-
crefainifhdare confueuilfe.Eildem temporibus, tametlir
Sarmacæ , Barbari & GotthiinagroSRomanos irruptio-
nemfacerent.-tarnenImperdtorisihftitutum in ecclelijs
conftruendis neutiquam proprerea præpeditum eft,"
led vtrique negotio diligënteracproüidè ab eoprolpe-
dtum. Namiftos crucisvexillo, quodcftChHftianorum
proprium,in præhofretus,tamforticerdeuicit,vt non lo-
lùm tributum, quod ab antiquisimperaroribus dari Co-
lëtbarbaris , ipie illis penitùs ademérit :^fed illï etiam
praemcredibili vi<ftoriaobftupefa<fti,tuncprimumChri-
ftianæ religioni colendæ , cuius prælîdio Conftanrinus
incol um is euaferat, fe toros t r iè re n t . Conftanti-
.nusvetödeauo ad alias Ecclelias a-dificandas fc con-
» cW .,» tq u e vnam ptopter quercum Mambre, ( fob- M>mbri
t a quam , facraoftendunc eloqaia , angclosab Abra- „(“ ä'a” ’''
badio Ijofpitio exceptos) fabiieauit. Namcum cer- “cmp“ .
ciorLietuseilet , äras^pudiilamquercum ereiftas eile, Eufcb.ä
^cntilfe&criSdaibipcragi : per literas, Eafebium Ca:- ConftaW
larexepifcppum, qubd cam'rem neglexcrar ; erauitér
rcp^ iend it. Inbet igicuraras diftarLari , Sc templum a ' i i ™ 1'
piope .quercum couftrui. Alteram verb eccleflam in liumofä
HeliopiiitPheenicixxdificari.mandat. idquetali caufa ‘“ ft'tma
adduäus. Heliopolitani,quem olim habuerint le'viila- fK*'®"*
torem iftón habeo quidemdicere / fedquqmodomo- 7 ^ 3
ratUBiiieiuerit , ipii m,dres ciiilracis aperte declarant.:lata.
Nam ViXores apud illos communes, eiie , lexpatria iu-* Vxorcs
b e t . & propteteade liberis nihil cerci poileiciti.etcnim c° ,nUD(
parentum aciibqrotumnulla dlilindio eft. -»Virgines et- fpud f 1,
iamperegrinii , quieèaduentant , conftuprandastra- S ' |
d unt,Iftudinftitutum,iarnapudillosinuete^atnm, Imperator
penitus abrogare iaborauit. nam fnblaco illo [ ‘
turpicudinisftagitiq, legequadam facta &,feuera fanci-’ L F
UIC. vtgcneraacfamihxieinter ipiasagnofeerent. Ec- [
deftj? deniqueeitruiftis, cpifcopum defignandnm, &
facrum clerurn confticuendum accurat. Srcer^oHelio-
politanorumilatus, mailsjllisperpurgatis , admode-
iliamab eocradudtus eft. Pari rationc templum Vene- *"Wk“ °
risinAphacis, admontemlibannmiitum, demolicus tempfum
eft :nefandos ritus , qui illic tarn ilnpudente inue- cuerfunr;-
recundègerebantur, radicitus extirpauit. Quidcom- i
mci^ 9 rem > quemadmodum dxmonem Pythonicum1
in Cilicia deturbarit, & delubrum , in cuius recefliis Python
leiatenrer abdidiflet, funditus euerti prxcepcrit. Por- decurbän
ro catito dëiiderio acftiidio -erga religipiiem Chriftia- É jf ijjji l
nani inilammatus erat, ,vt cum eilet bellum contra Perläs
gefturus, tSbernaculum , quod Hedelix formam &
eftigiemexprunerer, iicurHqyfesin difertofccerat, ex
veiamine variatoconfeceric : illndque fecum portan-
dutn curarir, quo in locis etiam deiertiilirnis trdem ia-
cram ad orand.nm decorèparatam haberet. Verumid- G
temporis bellum non vlterius proceiitt. nam quia Per- I-
& Imperatorem extimefeerent , antè fuit extindum'.
Qu^dautem Imperator in' condendis vrbibus multam
ftudij pofderit .qubd.exnonnulbsvicisciuicates eifecc- .
rit.vtDrepanemrnatrisnomineappellant,.vtConftan- „ “ «V«
tiam forqds Conftanti* nomine nuncupataifi in Pal* - fmptrato
ftinaatdificanr, literisin praientia mandate minime op-- r*s Con-
pprtunumatbitrftt.naninon eft nobispropoikum, alias ft,a5tlni
Imperatqris res geftas eimmctare, ptaterquam eas, qu * c6‘™ bat'
ad Ciitiftianant religioncm, i m n veto , q.uaadeccielias
iolum ipegate videantnu Quaproprer eum pradarb ia-
cäa lmperatoris finpalteriui inllituri, proptiaqnc ac fe-
paratatrabbacioneegeant, alijs qui dq rebus eiuimodi rité
lcribere norinr, ommnb.peiiequenda relinquo. Equi-
4 emipfequoque, ii'Ecdeiia concordia firma ftabiliiqué
manliilèt» penitus conucuillèm. Nam vbi nullum argumentum
fuppetit ad dipendum, inanis folet eile & fu-
.peruacanea dicemij .oratio. Caterum quoniamsdiiTe-
reodi J^ibtilitas, & vana fallaciarum.argutia Apoftoii- H
cam Chriftiana religionis.fidem epdem tempore pertur- Qua oc-
‘barunc.&quafimembratimdiicerpièrunc : deillisali- cail°ue
quidferiptisprodendumputaui j qub resdneedefijs ge-
ftaab obiiuionévpidicarenmr. Namearumnoritia cum a' gg0irdI-fums
apud ^iios plerüfque jn magna laude ponitur, tum ilium,' fil
qift earn habet, multq plané eflficit cautiorem. ete
nim cum inanis aliquade verbilïgnificatio- ,
neinciderit controuerlia , dccec
cum firme animo con-
liftere. C.
%L°-