Pietas, ve
ruslmpe-
ratons
orçaeus.;
Theodo-
fij iunio
risvirtu-
Liberali -
tacis-exe-
pla.
C *
Alcnadx.
Dionyfi*.'
Pl^ppuji
D
Oppian
iTheödo*
!fij iun.li-
beralitas.
Prudctia
&ftudiü.
Mattfr.f.)
dirèóbè co i jcic n d o ,bc ftias fbric nd o , vibrado hàftàm,aut‘'
ftenuè in e qiïu m'i q li Li'c n do fefc oblqffcaflc.Atque itt ifto-
rum grafiam ortincs, q«i córuniimperiofubijcicbanrur,
icinnnuarc nSagnoperc laborauerun,t:&proprerèa quif-
quequod gratiim Impef^tori efle ammadttertebat , ii-
ludfiudiosèconfeft>atùseft. Aliusenimlapidemprecio-
fum comparafuquc diffieilcm ei offerte : purpuramalitis
iplcndidiustinólam donate | hic vel poema vcln-
brum alterius generisdedicare, illc genus armaturæpe-
regrihum, Sc adv firm rèimilitaris .apctim adducere folet.
Arque inhocpopuladsvimicis generc , fiimmumplane
& maxime régalé putabatùr, colïdliartinipëmtori^gm-
tiam. D e pietace auccm, quieftveruslmperatoris orna-
tùs,à nenfine tamopere.laborarum'cft. Ac verè fu Imperator
inuijftijflirtrè Tbeodol^ , Dëi iuuan tegcatia,n'ulluih
npn viftqtis! genus (vt eóhipië&ar breifi) feaulb excolui-r
fti : qui vt purpura & corona, qü® dignitatis tua^effigiejn
ocuhsuituentiuinTubijctunt,corpus induis-: fie anirnuftr
pietace Sc dètrïenda-, qùæ yere lmperatorem exornant,
pjrafcdàrè veftftumiiabfeSi Qmnctiam turn poecae,rum alij |
lcnj>toles,tum coijnpliires cxpræfe^çtçum & exterorum I fubiçôtorum cuo’rum numero , adtetuafque res geftas
prardicandas laborem fuum confcriïnt. Ipfe4utein,velu-
ticercaminummâgiÀerj&oratidutimiudéx conftitutuS,
nonfcitoquidemicrmoncjautexomationealiquayètitatem^
bfcurari pèrmittiV: fed quæ fint verbaprôpria,ex*-
quilitè pondéras: ^ cifin dratiqnisar^ftmentjOjdi^dnis
ftouram ,p arecs-,ord i ne ni, côn cinni tacefn- velocutioncm,
compoiidonem, argumentationés, fentenriam &narra-
tioném accurate expendis. Ipfos veto orationumaûtho-
reSjCumtùiiudicij apprôbatione.tum plaufu,tum aureis
imaginibus,tum ftatiuiS ere&is I tuhidonis^ turn honori-
bus euiufquc generis remuneràns. Arque talem erga
tups laudatdres teipfum oftendis, quales neque%reten-
fes ergacelebrem ilium poetanvHomerum, neque Ale-
nadat.ergaStmôiiidem g neque Diohy.fius Siciliætyran-
nus éfga Plarçhem S ocrais familiaremvnequePhilippus
Macedo erga Icriptorern^ficopompiim , neque C®fa r
Seuerus erga Oppianum ( qui pifeium genera, naturam,
& quo paclo capiendi iint,numeris deferiplît) le præbuit.
Nam C r ë t e h l i î S ^ t ü ' m Homerum mille numifinatis obe-
gregium Ilium poema dqnaui fient, quo le d&iuamagni-
ficentiajnlblenter efferrent, donum m columna publico
in ioco etedàineidendum cqràrunt. Alenadae aijtem,
Dionylîns & Philippüs nortmagis quàm Cretenfcs« qui
quidém dejepnb'Up.modéftè^£ làpienter tempera» glo.-
riarifolent,d'e fualargitiOne conticuiireàt: fedel^m cer-
tà eos,niû dono abillis fijperati fu ie n t , in erigéndt cô*
lumnaimitati. Seuerus verb, cum Ôppiano prcrllngtilis
verfibus fui ppemàtis'fihgulos aUreos donaififfet > ilia
firamagnificehtia tàntam hominibus éxçkaùït àdmirat
i o h e w t Opphihi çarrniha aâliodtoejndnIdie^'p%rifique
aurea nôminentur. Atpue haee quidemmunetadv e-
t e r i b u s V quifeientiarum & eloquendæ ftudio delcda-
bantur,cammrerumprôfefloribusdonataconlcat. Tu
ve ro,® Imperator, tieitiini qui poft homines natos vixerit^
in dp<ftrinæ ft udmfisre^unérà^is lecundps ès:qubd"
mußösy& foilm ormfaät , Sc res alias affatim illis ftihpcdi-
tat,fedulbimitari Yideatis. Porrbautem tarn multiplici Reriim
cognitione teinibutumaudio, vtlapidumnaturas, vires cçguitio.j
ràdicum,&medendiIacul'tiatemnonminus quàmSalo-,
mon,auc fapientidîmus Dauid,tè‘nerc,imb verb Salomo*
nemvirtute antccelletc exiftimeris. Nam ille volupta- '
tumblanditijsitiicruicns, pictacem, quæcumaliorum
bonorum, rumfàpicnciaeci donate caufa fu it, ad finein v
v-itæ miuimè cuftodïuit. At tu , Theodo fi potentifllme, Coutinc.l
continentiarmmodeftàm libidinofoe licçntiæ opponens, na*
non hominum folum, veriim etiam perturbationumtam
animi quam corporis imperator meritb iudicaris: Accept
pr»rerea,ce (liquidem hccc dicenda funt jeibiouiufque 8c
potionis'citpiditatem vinccfé , Sc neque dulccs ficus (vt
poeticèloqttat). neque vllum aliud frudus tempe fti ui
genus pofte capcre.nift vt trades folum manibus,aüt ore,
vbiprimumvniuerfitarisopificiDQobeiiedixeris, pau-
lum eius faporem degfi lies. Itemqueadficim, æ ft urn Sc
frigus'pariendüita alluefedus' es,in exercitationibus quç
de die hunt , vttolerantiam velut alteraninacuram indu* ' *j<0jeraJ
ifle yideare. Namiamdudimi, cum ad vifendamHera- tifc
cleam,opp.idumvPonti,contendebas vqub eamtemporis
diuturnitace collap&m reficeres,in ipfa æftate perBitlvy-
niamicejrfecifti'î jcumquefoLiam inipla meridiçÿvehe-
mcnterardebati, - virus ex fatellitum numéro té' ludore
multo Sc puluere cbnlperfum videns, tanquàm tibirem J
gratam fad urus, ^bculunrVerlus folis f adios fplendidè.
admodum corufeans, & dulcipotione cum aqua frigida
infufaimpletum,tibi apportauit. T u verb,Imperator in-
uidiftime ,;propenfum virfillius erga tc ftiidhim*ample-
xat us, man i rcftodcclar a fti, te hand multopoll cumregia
tu^ magnificèntia ample remuneraturum.Cum autem o-
mnes milices poçulo inhiarent : beatümque ducerent
cui%qui exillo bibiturus eftet,pot,um ei’i quo eumacce-
peras;reddidifti<: iufliftiquç, vt ifio, quo fibiribicum effet
modojVtercturJ ,Q^rÊvirfeutiDUStui&mihiprófedb^i-J®^n
deris vicifleipfum Alcxandium Philippifilium : quem à ciuuuu
fuis laudatoribus memoratiim eft | cum per locum ai'i-
dum/vnacum Macedohibqs tranllret, Sc miles quidam
diligens &ofticiolii$dc aqua,., quam forte offcndcrat,
hattfiftet,eiqueattulilfet ^ neutiquambibifl'e, fed'eamin
terram eftudifle-. Itaque,vt compreh endambreui, te ma-
gis.propxièprincipëm,qudnt>omncsprincipesquj;antete
regnarint,more Homed,appellare licet. Nam inquibuf- ^ ®
dam eotum nikil, quo'âfîtacbhîrationé digntfm'i irieftc t^ és'vn,
cbgnouimus : aliosŸïx vna , ad*fiimmum duabus rebus fafee col
præclarégeftis,fuaregnaiiîuftrafle. Verùm tu,Thcodófi lefts,
nobilifllmçjbmnés paritervircùtesanimb'èo'mpI’e xus,o-1
, mnes pietàtejfottitudinejtëmperantiâjitiftitia^magnifi-1
centia,animi celiitate plane regia * imperioque digna fu-
perasV Quinetiamde tuo impedô, vtpote dlànguine Sc
cædeTaaio,integr6iqUe,praèter imperia omnium qui yn-
quam regnauerint, omnKætas glxyriofë ptæditfabir. Po-
ftrèmo fubiedos tuin âd tes lèritócftm dèledatiqhe im-
bibendas,tumad ftudrum tàm cÇga tC,quam'ergarcmpu-
blicambeneuoiè&reuerentcr-declarandum , ‘ inftruis.
Quaptopter mihihiftôriam eçclefidfticàm feribenti né*
çcfttrium videbatur,tîbi hisômnibus'de coulis eàmdédi-
carc/ N ameui ift udTopti s j in qu d fu m perfè cutufus, tu m
piorum virbruyirEutcm,tum res quiin'ccclefia yni ûerfà
obtigerint: turn,in quor hoftium manfisincidensad te ’Sc
maiotes tuos,tanquam adportumconfugent,re6tius offérre
quidèln non fine caufii, mep quidem iudicio , àb.steff-
ftumtft. Namdutfiomnes ftiides.vinutümdplendore,
fuperarè,tuarum rerumtftatum magpopere adauges : ob
quam caufam etiam hiftoriam de «b u s præclarè tutti à
luifti. Fertutetiàm,te intïffdiu rèm militatem Ô£ eqrpus
exercérèj & caufas fubiedoriimf itè tradare, turn de cif-
demexquiiuè difceptando,tum quæ æqua hint dceiden-
do,tum dehique quæ^iuatim ac publioè agenda,-^tio-
ne&,cottiilippondèràndo : nodu'autem •kilibros^n-
cumbere,'âtqueinfinspëdëgpndiscandelabmmtibifup-
petërcfemaeft ,4 àîi attificio ccjöftrudum, vt oléumiua
(ponte luccmx infiindat : adeo vti nemo ex aulicis , ob
labores qüós tdcipisjtjuLcqUim fiibire ttioleftiS, te cpft-
trafomnum prfgnâdo naturae vimiilterre cogàtur.C^iiti-
etiâmeaéfttuadêmGtttia'&: manfuetüdô cum ergayiei-
nos,tutti erga omttes alios,,Yt rcge.m cmleftcni^pàtrohum
acdefenfoiemtuiifi, qui nongraua zèpluttpper ïujlos , &
queam? Agito i^ur,Imperatorlitcïanftîmé,^ chm
ahjs omnibusprædîtevirtutiDW;, tum,piecatevefmaxi*
mèj’quam initium ëftè làpiçnciaïVlâcràe perhibentliterîe,
aceipe d mehanc hifloria^Vëamqqgtuftr expend?, turn
.tuis vigilijs a'ccuratpquoiudiciö i , vçl addendo aliqiiid*
.Viel-aui’ëi'éndo,perpurga., 'Omhïj^j’enipi, quod^ti^a.rri-'
ferihilhidleôtonbus&vnile&præckrumvidebitunNcque
quifquam.eft, qui lîtpoft tuarp Céhfuram eivel digi*
tunîàdmoturus. Sum a^témKiftoriam exorfus â Çrifpb _ ° yn(ji
ScConftandnoCæiàdbus, iam terti h m C oft .eam.quc ad tiftoriai
decim umleptimum G oni'ulat uni tu u m p erdux i. Arque fua cxor
præclarè mefadturum videbar j fi tbtùm opusinnouem fus,*«!“
libresdiftdbüerëttj: Primus:ig k S ¥ ^ Secundns resm es*
-tlefijs .
I Vide con
1 tinuationr
bifioriA
apudSo-
[ cra.l.i-e.i-
apudTheo
I do lLi.c.u
apudEua
I grium lib.
• cap. i.
1 De Chri- ;
r fto Dei fi*
liotefti-
[ Abraha.
! (jtnef.1%.
[ Ifaac. ■
, Gtnef.it.
l Iofepbiv
! biftotici
de Chri-
1 jftotefti-
môniüm.
lib.i8.Anelefijs
regnante Conftantino geftas contincnt.T ercius Sc
Quartus,quffiineifdcm, regnantibus Conftantinifilijs,
accidednt,comple<3:unrur. Quintus &Sextus,habcnt ea
qua; temporibus tumluliani, confobrini filiorum Con-
ftantini,cumIouiani,tum Valcntiniani&Valentis.InSe-
ptimo &Obtauo commcmorantur ilia, quae funt Tub impede
Graciani & V alentiniani fratrum,vlque ad diuinum
Theodofiumauumtuumlmperaroremdeclararum | &
vfqueadrcgnum etiam Arcadij pa,rris tui omnium orcce-
lcbrati: qui cum fandiflimo auo tuo Honorio, in pater-
num imperium & in ditiOnis Romanae gubernationem
fucceflic,adminiftrata.Nonusliber,verlaturinr^bus ge- i
ftisdtuadiuiniflhnalan&iflimaq; cdfitudinenar'randis: I
ftis eft, de vero Deo verbo locuplctilfimus.Nam non gra~
uatur ilium appellate effedtorem operum admirabi-
lium ,& verædodtdnæmagiftrum : quincdamÇhri-
ftumperlpicuènominat , neque ignorât eum mord in
cruce oppetendte addidtum fui lie , tertioque die reuixif*
le,6calia.in(Initamiraculadceoddiiiinis prophetis prae*
didtaefle. Teftaturpræcerea, multos turn gentiles, turn
Iudæos,quosadfudmdodl:rinamperduxerat, çum ama-
rc non dcftjfl'e,&gentem ab eo npmen adeptam, perpe-
tuo remanlifte. Atque dum ifta nâïrat, vidctür mini clara
voce properoodum pronunciare , idque eius rebus ge-
ftis valde appoftte, Chriftum efleDeum : quinetiamrei
admirabilicace obftupcfadtus , itale medium interijeit,
cuiDeusnonibluperpetuamanimitranquillitatem,ex- vt credences in cum neutiquam infedtetur ille quidem.
pcrtemqj cuiufqjmolcftiçconcedat:verùmetia,vthoftes j ledillispodusconlcnti^t. Itaquemihidehis rebuscogi-
iuperetjohincs hbi fubijciat,imperiumqucpiiim nepoti- tand permirumlanè videtur,Iudçosnonalijsl3bminibus
bus rranfmittat, largiatur, annuence Chrifto : per quem!
Sc cum quo , fit Deo patri, vnicumSpiritu làndto,gloria
in omnem a:ternitatcm:Amen.
a n r e u e r t if le | . l e q u c a d f i d e m C h r if t i a n a m p r iu s t r a n ft u -
l if le . N e q u e p r o f e d l o o m n e s G e n t il e s ,q u a m u is q u a d a r n
d e C h r i f t o f u t u r a ,a S i b y l l a , & a q u i b u l c l a m o r a c u lis p ra e -
l ig n i f i c a t a im t ,p r o p t e r c a in c r im e n , q u o d f i d e m a p g riu s
& d i f f i c i l i u s a d m i f e d n t , v o c a n d if u n r .- q u i p p e p a u c ia d -
m o d u m , i jq u e d o t f t r in a p r a ;ft a n t e s ',e iu fm o d i p r ö p h e d a s
I - - X I n T c T f p V | n u m e r i s e x m a x im a p a r t e c o n f c r i p t a s , & v e r b i s o b f e u r i o -
A i j V « / I r i b u s q u a m q u a i a p l e b e p e r c i p i p o f l e n t , e d i t a s , i n t e l li g e -
r e p p t u e r u n c . Q u a r e c o e l i t u s , m e a q u id e m le n t e n t i a ,d
D e o p r o u i f i im e r a c . a d p p f t e r o r u m h o m i n u m c Q n f e n f i o -
n e m , v t r e s l u c u r a s n o n m o d o f u o r u m p r o p h e t a f Ä m ,v e r
u m e x a l i q u a p a r t e e t ia m p e r e g r i n o r u m a n im i s im je e -
r e t , a d p r s d i c e n d u m : i d q u e i n m o r e m m u f i c i , q u i d u m
c a n t i le n a m p e r e g r i n a m c a n e r e i n f t i c u it , n e c e f li t a t e a d -
d u i ft u s a u t c h o r d a s fu p c r u a c a n e a s p l e d fe r o p e ^ c u r r i c , a u c
a li a s n o .u a s h i s q u a s i p f u m i n f t r u m e n t u m ia m h a b e t , a d -
n e ö i t . V e r u m q u p d l u d j e i f e d ü s t a r d i u f q u e f i d e m C h r i 1
. f t i r e c e p e r u n t q u a r t ) G e p r i le s , c u m t a r n e n p lu r i b u s m a -
L ib r ip r o c e m iu m jn quo d e g e n t e lu d a i c a dubitationem m o u e t .D e - ,\ n i f e f t i o r ib u f q u e p r o p h e r ij s d e a d u e n r u C h r i f t i i n l lr u d t i
Iudxom
incrcdu-
licatis can1
fa:itcGcnj
cilium.
F
MENI S A L AMINI I ,
H I S T O R I C E C C L E S M S T I C A ,
L I B E R PR I MV S.
Prioreslibri duo continent aHa fub Conftantino Magno annis triginta
mtnfibtti decent: Ab annofcilicet Chrtfti )io.vfyue ad annum 340.
Hue igitur refer authores iftos quos adnotauimtufupraad Socratis lib.i.
inde commémorât, quiab initio de ifliufmodi argument0 primum
feribere cceperint, & quomodo acex quibusfcrfptoribus hiftoriam
banc deprompferit. & qubd veritatis
emends.ftudio nonnulla quoquealia
prsfehti hiftoruat-
texuerit.
C A P V T I.
A m p r id e m coepi mecum cogitare quid
caufa effet, cur alijhomines tam prompto
aeparato animo fidem inDeum Ver bum,lu -
dæi autem tam ægrè Sc difficulrer amplexa-
rentur, præfèrtim cum hi ab initio diuina
eloquiafummaobferuantia colere didiciflcnt, & Chriftum
ante,, . quàm adueniret, pro certo aduenturum per
prophetas cognouiflent. Nam Abraham cum generis il-
lorum,tum circumcifionis author> filium Deiiuisjpfius
oculis afpexit,eumqueexcepit cónuiuio.Ifaac etiam, eius
filius,cum vindtus ad altare à pâtre deduçeretu r, figuram
hoftiac qu® in cruce oblata eft,expreflit : quippeeodem
modo Chriftum paflum effe, memorant hiqui Sacras li-
teras accurate perueftigarint. Iacob, porro.tum Gentium
expedtationem,qu* eft iam in Chrifto, turn tempus quo
efletSeruatorventurus , præfignificauitliis ferè verbis :
Deficiënt principes ludsorum degenere bids,principe tribus illius.
Quibus verbis,Herodisindicauit principatum : qui pâtre
Idumaeo, matre autem Arabe natus,àSenatu Romano
Sc Augufto Cæfare Iudæorum genti præfedtuseft.
Quitteciam reliquorurn prophetarum alij Chnftipro-
creationem, ineffabilemciusconceptionem , matrem
poft par turn virginemmanfuram, genus Sc patriam illius
prsedixerunt : alij diuinas eius & admirabiles re? geftas:
paflionem alij,amortuis refurredtionem , afceniumin
ccelos,& quae denique resin fingulisiftorum acciderenr,
ante vaticinatifunc. Verùm fi quis iftarum rerum igna-
xus fit,cas cognofcere non crit magni negorij, modo fàn-
! dtæScriptur® libros perlegere voluerit. Porro autem
jofephus Mathathiæfilius , vit cum apud Iudæos , turn
apud Romanos maxima uominis celebritate florens, teeflentjiftadifieruiflè
fateft.Nëque cuiquamccrtè mirüm
debet videri, EcclefiamDeiper alias gentes maxime cre-
uift'e: primum, quodDeus in rebus diuinis grauatiflimif-
que,mutationes contra omnium opinionemfacere con-
fueuit: deinde qubd confta t,di ui nam religion em nó vul-
garibus virtutibus, eorum qui ab initió eipr®fuermt,ad-
miniftratam efle. Nam tametfilingiiam difertam, & ad
,eleganterloquendumexercitatam non h a b u e fu n tn e que
verborum coricinhitate, autebrtis demonqrationi-
bus ledtores ad fuam fenténtiam perducere potuerunt:
nontamenproptereacortituseorurnpeius fucceflisïfèd
abijciendoopes, fua bon^otemriendo, patibuli crucia-
tumfubeundq, multa&acerbatortnenta, velut aiienis*
circundati corporibuis,fortiter tolerando:& neque blan-
ditijs vel plcbis vel magiftratuü vlliusciuitatis obfèquén-
do,neque eorum minas extimefcéndo,plariuriï btnnibus
fecerunt,fe eiufraodi certamina ampliflimorüm praemio-
rumfpe indudtosobijfle. Qupcirca oratione adperfua-
dendum non erat opus, pr®lér,tim dum res in fingulis fa-
miiijs&ciuitatibusgeft®, hominesnulio penè negötio
adeacredendaimpellerèht, q u ® nunqiiam anteaatrdif-
fent.Cum igitur tam diuinafit Sc tam admirabilis inorbe
terrarum fad a mutatio, vt homines priftinam fuam reli-
gionem,iegefquepatriasafpernentur: perquamabfur-
dumfenè videretur,vt,cum caper Calydonius,Maratho-
nius taurus, Sc a li® eiufmodi fes quafin finguhsregioni-
busvrbibufqj vel reuèraaccid erin t, vel a poëtis confift®
fuerint, tam magno ®ftimat® fint, vti Gentiles fcriptores
facilèpr®ftantillimi, ijquenatüraadresliterisproden-
das aptilfimijin illis defcribendis operam ödaborem po-
ncrent: ipfenon omnesingenij neruos contenderemivt
resinEcclefiaadminiftrat®, meaoperafcriptis manda-
rencur adipoftecitatem.Perfuafum namquehabeo,cum
argumentunrnorihbminum ingenijs excogitatum fitrfu-
turumefle,vtpr®ter omniumöpinionemme fcriprorem
diuina opeadiutum oftédam.Atque animus quidem erat,
hoc opus iam,a Chrifto nato repeciuiflè:fed cum animad-
uerrerem alios fcriptores,Clemetem dico, Hegdippum,
viros fapiendflimös, qui Apoftolorum temporibus pro-
xitnèfuccedebant, Aphricanumpr®rerea,&Eufebium
cogno-
G
Iudæi GS
cihbus ad
fidcm.recipicdam
rardiores.
Ecclefiairij
per géce
maxime
crcuiile.
Apoftolis
éloquécia
ad perfua
dendiÄn
nonluifle
opus.
Sozome-
niinfticu-
tum.