jib b a t.ch a r .d e Protect.Dei, Gollatio X I U.
B
Philipp.
P ft ll.l.
ibid.
.Reg. S.
m Æ
PfaLi+o.
^denunckr
P/sLitf.
c
Pfal. iij.
Matth, if.
loan. 6*
Cor. 9.
Philip. 2.
arbitrij, & quia etiam fuis intcrdum motibushomoad
virtutum appetkus poilitcxtendi ,fera.per verqindigeat
adiuùari : Necénim Cum voluerit quis fanitate perfrui-
tur,aut de ægritudinis morbo pro arbitrij fuidcfiderio li-
beratur. Quid autem prodeft ianitacisgratiam concupif-
fe,ni(i Dominus qui vitoeiplîusvfu'm tribuit, etiàm vigo-
rcmincoiumitatisimpartiat | Vtautem cuidentius cla-
reat, ctiam per naturæbonumquqdbeneficio creatoris
indultum cft, nonnunquambonarum voluntatum prp-
dire principia , quæ tarnen nifi a Domino dirigantur,ad
conlummationem virtutum peruenire nopofl'unt, Apq-
ftolus tcftis cft dicens fVÆ^tdiaceï mthi,perficere autem bonum
nontnuemo*
Deliberi arbitri)infirm) täte.
' * C A ? , X.
V T Am Iibertätem fcriptura diuiha noftri confirmatar-
X N bitrij,dicens: Omnicuftodiaferuacor tuurn. Sedinfir-
mkatem eius Apoftolus manifeftat, dicens: Dominus cu-
ftodiat cor da veftra, & intelligentiasveßras in Chrißo lefu.Vk-
tutemliberi arbitrij Dauid enuriciät, dicens: Inclinauieor
meum adfaciendasiuftificationes tuns. ,$ed infirmitatem'eius
idem orans fimijiter docet, iMc/ww.mquiens, cor meum in
teftimonia tua & non in auarttiany Salomon quoque a it:
Inclimfordanofixaadfe, vtambttlemus tnvniuerfis yjseius &
cuftodiamus mandata eius,& carimonias eius,& iudicia eius.Vo- 2
teftatem defignat arbitrij noftri Pfalmographus dicens: .
Gohibeltnguam tuama malo, & labia tua neloquanturdolum.
Infirmitatem eins noftra proteftatur oratio dicentibus
nobi$:PoneDominecuftodiamorimeo, & oftium circtimftan-
t'talabtjsmeis. Arbitrij noftri facultas a Domino declara-
. tur cum dicitur, Solue vincula colli tui capttua filfa Sion. Fra-
gilitatem eius propheta *decantat, dicens; Dominusfoluit
compeditos. Et,Dirupifti vincula mea, tibi facriftcabo hoßiam
Uadis. Audiuiinus in-Euangelio Dominum feonuocäri-
kemvt ad eum properemus per liberum «rbitrium: Veni-
te ad meomnesquilaboratß & oneratieftis, & ego reficiamvos.
S ed infirmitaterft eius idemDöminus proteftatur,dicens:
Nemopoteft venire ad me,nifipater, qui mißt me, attraxerit eum.
Apoftolus liberum arbitrium no ftr urn incitat, dicens: Sic
currite vt comprehendatis. Sedrnfirmitatem eius loannes
Baptifta CGftatur cumait: Nonpoteft homo accipereafe quic-
quam,nififueritei datum decoelo.lnbemm anifnas noftras fo-
Ecite cuftodire>dicente propheta: Cuftodite animas veftras.
P/«/.i2ö^(gedeodem fpiritu alius proclamat propheta: Nifi Dominus
cuftodieritcmtatem, invanumvigilatqui cuftodit earn. Apo-
ftolusPhilippenfibüs fcribens , vtUberum eorum defi-
gnet arbitrium, cummeiu & tremore,intuit,veftramfalutem
operamini. Sedvt infirmitatem eius ollendat, adiungit,
dicehs , Deus eft en im, in quit, quioperatur in vobis,&velle &
perficerepro bona voluntate.
Vtrum bonam voluntagtm nofir am fequatur an
pracedatgratia Dei.
C A P . X I .
T ita (unt haec quodammodo indifcrete permixtaa tr
X^queconfula, vtquidexquopendeat, interm'ultos
magna qu^ftione voluatiiTjidcft, vtrum quiaini tium bo-
nac voluntatis pixbUerimus raifercatur noftri Deus , ;an
quiaDeus mileretur, conlequamur bona: voluntatis ini-
tiurh ? Multienimfingulahaxquaerentes , äciuftoäm-
plius afferentes varijs libique contrarijs funt erroribus
inuoluti. Sienim dixeriinus noftrum efle bona? princi-
piumvoluntatis, qüidfuit in perfccutore Paulo, quid.in
publican© Matthäo1, quorum vnus Cmpii^c fupplieijs
innocent um,alius violenujs ac rapinis publicis incubans
ättrahitur ad Blutern ? Sin. vero.gratia Dei femperin-
Ipirari bona: voluntatis principia dixerimus, quid de Za-
ch^i fide,quid de illius in cruce latroni s pie tat c dicemus,
qui deftderioXuo. vim quandam regnis casleftibus infe- .
rentes, ipecialiavocationismohita pramcnerunt ? Con-^
D
lummaaonem verovircucum &, executionem mandato-
rum Dei,finoftro deputauerimus arbitrio, quomodo o-
ramus: Confirma Dem hoc qttod operatm es in nobis : Et, Opera
manuumnofirarum dirigefuper nos. Scimus ad malediceh-
dum liraeli Balaam fuifle cqpdüdüiPilèdyidemus malc-
dicereciipienti non fuiffe permiiTum. Cuftoditur Abi--
melech | nb Rebcccam tangens peccét in DeumJ, Iofeph
fratrum liuore diftrahitur, vt defqenfio filiorum Ifraelin
i£gyptumflcret,&illisde germapi nece traftantibu^fu-
turat famiis remedia pararen tur< Quod idem lofeph a iia -
tribus agnitus manireftat I di cens: Nolitepauere, nec durum
vobis videatur, quod pendidifiis me in his regtonibus ; Pro fahite
enimvefiratnifitnie Dominus ante vos. Eu infra: Pramifit ey irn
me Dominus, vt referuemini fuper terrain, & efcas ad viuendum
poßitis habere. Non vefiro coiifilio, fedvoluntaie Dei hue rnijfus
fum,qui fecit me quafipatrem Pharaonis, & Dominum totiusdo-
mus-eius,&principem inomni terra Aegypti. Et eum pqft obi-
tum patrisformidantibus fratribus fulpitionemtimótis
auferret; No/itt,inquit,riM/ere\nunquidDeipojfuntusrentiere
voluntatem ? Voscogitaftisaduerfum me malum , &Deus ver-
titilludin bonum,vtexaltaretmeficut imprafentiarum cernitis,
& faluosfaceretpopulos multos. Quod etiam beatus Dauid
ceconomiceruncfadumin pialmo centefimoquarto fi-
militerdecla.ta.tydicen^iEtvoiauitfamemfuper terp am , &
oinnefirmamentumpanis contriuit: Mißt ante cos vtrum,in fer-
uumvenundatus eft Iofeph-. H x c duo, id eft, vel gratia Dei,
vel liberum arbitrium 1 fibi quideni inuieem videntur
adueria, fed vtraque concoriknt, Sc vtraquê nos pari-
ter debére fufeipere, pietatis r ation eco 1 Li gi mu s, ne vn u m
hbrum homini;ffbtrahenres ccclefiaftip* fidei regu-
lam exceflifle yideamur. Nam cum yiderit nos Deus ad
bonum veile defle£tere , occurrit., dirigit atque conr
fortat. Adyocem enim clamor is tuiftatimvt audient refion-
debit tibi: Etinuoca me, ip quit, in die tribulationis tua : ertiarn
to, & glorificabisme. Etrurffs-finos iu>lle vel intepuifle,
perlpexeri^adiiortationcs ialutiferasadmouet edrdibus
noftris,quibus voluntas bona,Vei reparetur velformetur
in nobis.
Quod voluntas bona,nec femper gratia,nec femper
■ ftthominitribuenda.
C A P . X I I .,
NE c enimtalem Deus hominem fecifle credendus
e ft, qui nec velit vmquam, nec poflit bonum. A-
lioquin nec liberum ëipérmifit arbitrium , fi eitantum-
modo malum,vt velit & pqflit, bonuni vero.a iemetipip
nec yelle nec pofte concellit. Etquomodo ftabitilla Dp-
mini^joft praeuaricationeip primi hominis läta ieiiten-
tia, Ecce Adamfactus eïtficut vans ex nobis, feiensbontim.& malton.
Non enim talis ante fuifle putandus eft , quiboni
efletprorfiisighanis i alioquinvelut quoddam irratio-
nabifeat’que ihièniatumanimalpüm fatendum eftfuif-
fe formanim. Quod iatis abfurdum atque ä CatKolica
fide omnirrtpdis alienum eft. QuinimbXecundum {a-
'piehtifliini Salomonis iententiam fecit Deus hominem re-
äum,id eft, vttantummodo boni feientia iugiter fruere-.
türy fedipfi quafterunt cogitationes multas : fa«5H enim funt
(vtdi(5lumeft)icientesbonum & malum. Concepit er-,
• go Adam poft prsuaricationem quam non häbuerat
icietitiammali, boni vero quam acceperat fpientiam'
nonamiiit. Deniqüe non arnififTc luimapum genus |>pft
pfsuaricaciöhétn- Icientiamboni , etiam Apoftoli ieh-^
tehtiaeuidentiilimèdeqlaratur,quadicit :Cion enim gen? \
its qua legeninonhabtntnaturaliter cd qua legis funt faciunt, hi
legemnon habentesipfifibi funt lex, quioftendunt opus legisfm -
ptum in cor dibus fuis , teftimoniutn rêddente illis confcien-;
tia, & inter fe inuieem cogitationibus accufantibus , aut etiam
defendentibus , in die qua tudicabit Deus occulta horhi-
num. Quofenfu etiam Doniinus per prophetam incre-
pat Iudasorum non naturalem, fed vpluntaviara crecita-
tem , quam ipfi fibi contumaci^r iriferebant; Surdi,
inquit , audite, & caci intuemini advidendumCQSLkfttr^us
nifijeruus metis , & cacus mfi ad quern nuncios meos miß I
Et
E
Pfal. 67.
i.Pj'al. 89.
Genef.zo.
Genef. 45
Genef.$o
i -f
Pfal. 104.
I fait, 3®.
w m l
G
Genef. y
H
Eccl.7.
Rom.i •
Ifait 42,
A :
tfau 43* ;.:
Ezech.ii.
Matth.13.
Ifai*6.
Luc*
B
C
i.Cer.3.
Liber pa*
ltotis.
Philip. 2. •;
I .Th». 4.
i.Tim.i.
D
i.Cor.6.
AElor.O.
Pfal.fi. ,
Pfal. 86. '
Pjal.'iiZ. j
tfait 6$.
Pfal.%7.
I f aie. 30. g
m É f j
K^ihhatis Cheerem. de proteft. Dei Collât io X I I I . ' jôp )
Etnefottèhaftcepriîfti Gaecitatetöäliquis nàturænon vo-
luntatipoffit adfcribere, alibi ait :Educ foraspopulum cacum
ér oculosbabentem,furâum & auresbifunt. Et herum : Qui ha-
beHtes, i n q u i t , oculos non videtis, & ttu'res ,&non auditis. Dominas
etiam in Euangelio: Qtôavidentesfincpa\t,nonvident,
& audientesnon au Ai tint ,nequcintelligunt. Et adinipletur in
eis.ptophetia Ifaiæ, dicens, Audit u au diet is & non mtelhgetis,
& videntes videtis & non videbitis -Ancraffatum cft enim cor po-
puli huius, & aurthusgrauiteraudierunt, & oculos fuos conclufe-
runt, nequando videant oculis, & auribus audiant,&corde intelli-
gant, & conuertantur, & fanent illos. Denique vt polfibilita-
tembonieis ineffe defignaret, increpat Pharifeos. Quid
autem, ihquit, etiam ex vàbisipfisnon iudicatis quod bonum efti
Qupdvtiqueéisnondixiflet , nifieos iudicip naturali id
quod æquum eft feiflètpoftè-difeernere. Vnde çauendum
eftnobis, ne ita ad Dominnm omnia fim&orum mérita
referanjus, vt nihilnifiid quod malum atque peruerfum
çft humanae adfcribamusnatutæ. In quo quidem fapiénr
tiffimi SalomonisimoDpmini, cuius hæc verba funt te-
ftimonio confntamur. Ita enim cum conlummata rempli
exrru6tioneoraret ; effatus eft? Voluitque Dauid pater meus
adtficare domum nomini Domini Deilfrael,& ait Dominus Deus
ad DauidPatremmeum : Qüodcogitaftiin corde tuo adificare domum
nominimeo, benefeciftt hocipfum mentetrattatts,verum tarnen
non tu adificabis domum nomini meo. Hæc ergo cogi ratio
atqj ifte tra&atus regis Dauid, vtrum ne bonus & ex Deo,
an malus & ab homine fuifledicenduS eft ? Si enim bona
atque ex Deo fuit ilia cogitatioj, curab ep à quo infpirata
efteildem negatureffeftuv? Si autem mala Sf- çX homine
fuit, eur laudatur à Domino fReftat ergo vt Sc bon.a, & ex
homine fuiflècredatur. In quem modum etiam noftras
quotidiç cogitationes polfumus iudicare. Î^Ç^ue enim
aut foli Dauid botîùm ex lemetipfo cogitarç cpneenfum
eft, aut nobis ne quid boni vnquam làpere àut cogitare
poffimus, naturaliter Henegatur ? Dubitari ergo non po-
teftineflè quidem omnia anima: naturaliter virtutum fc-
mina beneficro creatoris incerta, (ed nifi hæcopitulatione
Deifuerint excitata, ad incrementum perfedtipnis non
poteruntpetuenirejquialècundumbeatumApoftolumÿ-
neque qui plantât eft aliqttid, neque quirigat, fed qui incrementum
dat Deus, Adiacere autem homini jn quamlibet parteip, arbitrij
libertatem, etiam liber ille(qui dicitur paftoris)apert
riffime docet,in quo duo angeli vhifcuique noftrum adhæ-
rere dicuntur, id eft, bonus ac malus, in hominis vero o-
ptione confiftefc.vteligatquem (cquatùr. Etidcircoma-
net in homine (emper liberum arbitrium, quod gràtiam
itum &rejpexitme. Ët j Ex'peftaui falutare tuum Domine. Et . j>rAi ur
,confortât nos cum dicic, Et ego erudiui & 'corifonaui bituhia ofei 7,
eorum , & tn me cogiiaUerunt malitiam. Et vt nofmetjpfos
confortemus'hortatur cum âicity-Confortatemantudijfolu- Wj&ty'
tas, & genua debtlia.roborat e. Clamat Ieius’, St quis fuit j ‘ve- ■Ioan-7-
niatadme,érbibat: Clamatethun ad eum prppheta, Labo- f i l
faut clamans, rauufàiïafunt fauces mea, àefecerunt oculi duinjpe-
ry inDeummeum. Quæri^|DominuS dicens : QUsfiuï&'non ifau6C>s
erat vir,vocaui&noneratquirejponderet. Quæiitfrr&ipfed ;
(ppnlaflcbiliterconquerente. lncubilimeoinnoftibusqü&fi- Cant.t.
ui quem dilexit anima mea,quajiuieum & noninueni, vocauteum,
& n o n rejponditmihi.
Quodgratiam Dei humani conatus compenfare non
poftint.
C A P V T X I I I . *
ET ita (êmper gratia Dei noftro in bonarn partém cbô-i
peraturarbitripjarqueinomnibusilludadiuuahpro-
tegkaedéfendit, vtnonnunquam etiam ab eoquofdam
conatus bonæ voluntatis velcxigat, velexpeôtet ,u e pe-
nitus dormienti autinerti otio dilloluto , fua dona con-
ferre videatutjoccafiones quodammodo quærens, qui-
bus humanæ (egnitiei torpore difeuffo-, non irraripnabilis
munificentiæfuælargitasvideatur, dum eam fub colore
cuiufdam defiderij ac laboris impartit, & nihKomlnus
gratia Dei (êmper gratuita perfeueret, dum exiguis. qni-
bufdam paruifque conatibus tantam immortalitatis glo-
riam, tanra perennis beatirudinis dona, inæftimabili tri-
buic largitaee. Nec enim quiailliusin cruce latronis præ-
celïerat fideSjidcirco pronunciandum eft, nonei beatam
commorationem paradifi gratuito efle prpmiffim , âüt
poenitentiam Dauid regis illamvnius verb i qua dixit, Pec- '.Lise*
caui Domino, duo tarn grauiaeiuscriminal Sc nonporius
clementiam Dei abftulifie credendum eft, vr per Nathan
prophetam mereretur audire, Et Domitttis tranftulitiniquita-
temtuam, nonmorieris. Quodigiçurhomicidium adultérin
addidit, liberi vtique arbitrij fuit : quod autem arguitur
per prophetam , diuinæ dignationis gratia., Rurfum
quod peGcatum fuum humiliatus agnofcit ,propriçdiberr
tatis eft opus . Quod vero fub brèuiffimo temporis pUh-
'Gto indulgentiam tantorum criminum promeretur, Domini
miferentis eft donum* Ec quid de hac tair^breui eon-
feffione &incomparabili diuinæ ret^butionis irtimpnfi-
tate dicamus? cum beatus Apoftolus ad illam magnitudi-
Deipoffitvelnegligere,velamare. Nonenimpræçepif- nemfuturæremuherationisa(piciens,quiddeillis'tami^j
fe.t Apoftolus,dicenstCummetii &tremore veftram falutem numerisperfecutionibusfuis pronunciaucrit confidèrarê
operamini, nil! feiflet earn velexcoli à nobis pofte, vel ne- I perfacilèlit. Nam momentaneumhoc,inquit,& leuetribula-
gligi. Sed ne crederent fe ad opus falutis diuino auxilio I tionis noftra,fupra modum vltracomparationenv,<«f«r««»; pon-
non egere, fiibiungit. Deus eft enim qui. operajur in vobis, dr j dus gloria operatur in nobis. De quo Sc alibi conftancer enunvelle,
grperficere pro bona voluntate. Et idcirco Timotheum
moneris, ,No/i, in qui 5, negligeregratiatn Dei quaeftinte. Et
irêrum :Ob quam caufam moneo te, vt refufehes gratiam Dei qua
eft in te. Inde eft quod etiam Corinthijs fcribens horcatur
Sc commoner,.ne indigno»fe gratia Dei infru&uofis ope-
ribus exhiberent, dicens: Adiuuantesautem obfecramus, ne in
vacuum gratiam Deifecipiatis. Quam fine dubio, quiaih vacuum
receperat Simon;, non profuit ei perceptio grati«
falutaris. Nonenim przeceptis bead Petri nialuit obedi-
re , dicentis, Panitenttam ageab bdenequilia tua, & ora Deum
ßforteremtttaturtftihaccogitatio cordis tui, infelleenimamari-
tudinis & obligations iniquitatis video te ejjè. Praeuenic ergo hominis
voluntatem mifericordia Domini, de qua dicitur,
Deus meus mifericordiaetfisprauenietme. Etrurfus,Dominum
rempiancevn atque Vdliter qiiodammodo (ubfiftentemi
vt noftrum expeiiatur arbitrium, voluntas prasuenit no-
ftra,eum dicf.cnr :Etmaneoratioproiieniette. Etiterum: Pra-
ueniin maturttate df. clamaui, dypr&ueneruntoculimeiadtedi-
Ificub f Acitiocateci^m nos & ihuirat cum diicic: Tota,dit
expandi manus measadpopulum non credentem mthi & contradi-
content. Ec inuitaturinobis cum dicimus ei ,Tota die expandimanus
measad te * Expedat nos cum dicitur per Prophetam
f proptereaexpedatDoininus,vtmifereatur veftri, Sc
expe&aturanobis cum dicimus: ExpedansèxpedauiDomi-
' ftibiioth.Vét. Patr.Tom.*}.
&
2. Reg. ii.
ciat, diceps:Quia non funtcondigna paft\tones huius temporis ad Ukm.8.
futur amgloriam qua reuelabitur in nobis. Quaututttlibet ergo
eni fa fuerithumafiafragilitas, futuræretributiorii par
efle non poterie, nec ita laboribus fuis diuinam imminuic
gratiam, vt non femper gratuita perlèueret, &idcirco præ- H
di&us magiftergentium, licet gratia Dei Apoftolatusgra-*
dum fortitum fe fuifle teftetiir, dicens : Gratia Dei fum quod i. Cor. 1$.
fum, tamen fc quoque diuinai gratiæ refpondiflê pronun-
ciat, dicens, Et gratia eius in me vacua non fuit ,fedabundantius
illis omnibus laboraui & obtinui, non autem ego, fed gratia Dei me-
cum. Nam cum dicit laboraui,oonacum proprij lignât arbitrij
. Cura dicit, non autem egOjfedgratia Dei -, virtu tern di-
uipteprote&ioms oftendit. Cum dicit, mecum, noû
' otiofoneque(êcuro,ledlaborantiacdefiidanti
eam coopertam fuiflê déclarât.
i