A
Conftantinus
forons
pro
tibusinducitur
adrcuo-
candum
Arium.
Atius ab
Cxiliore-
uocacus.
# 2 So^omeni HiflorU C o n s t A N T i N v s .
Arij formula
fidei
noua.
Formula
fidei A.
tianæ
qùafis.
familiariumhaberet : eique, vtpoteredèdeDeó'fen
tiend, fidem adiungeret. Se namque mox mprituram
efle,& de cxterovitam hancfibiminimècurx fore : fed
ei metueie,neipfe , Deoirato , vel calamitacis aliquid
aceiperet, vel imperium turpiteramitceret. Nam quo-
rundamfuafu , iuftos & bonos.virbs perpetuo exilio
iniuftè muldatos elfe. Qua de caufaImperator dein-,
ceps presbyterum fibi habuic eoniundilfimum, aütho-
ritatem libertatefnqueloquendi conceflit, çommuni-
cauir cum ëo d'e fororis poftülatis, cenfiiit denique. cau-
famArij denub difeeptandamdie, atque,feu quodhx-
fitàret, verxne eflent calumniæ Ario obieófx,feu quod
forörigratificari cupéret,haud ita mulço poft, Ariùm re-
uocauitab e x ilio , & formulam.de fua in Deum fide ederemandauit.
Xlleigiturnouitaceverboruifl,quxante
excogiA.uerat,dcdinata, aliam fidei formulam êoftte-
xuicrverbifquc fimplisibus, qux funtinfandisliteris v-
■ fitata,vfus eft:atque Ce obftrinxit iureiurando, ira reuera
& credere , ita ex animo {entire, &aliudprxtereani-
^hil cogitatione compledi. Sic ergo fe habet formula fidei
abipfo édita.
R e l i g i o s i s s i m o S a n c t i s s i m o q v e
Domino noftroImperatoriCon-
• ftantinó, Arius,& Eu-
zoius.
•
Nos quidem, ficut tuafingularis erga Deum pietas, Domine
ratoriffcriplereq; turn adEcclcfiam Alexandrinam, turn
adEpifcopos &clericosdEgypti, Thcbaidis, & L ib y x ,
eos hortati admodum,vt Arium & Euzoium lubentibus
animis recipercnt: quippe tumeorum fidem veram efle-,
teftimonrb Imperatoris cpnfirmatkm fuifle (quam qui -
dem fidem fiiis literis fubiunxerunt) turn Conciliumiudicio
; Imperator,in mandatis dedit, fidem nojlramfcriptisprodidimus,
& de Deo cumipfi,tum cateri qui nobifctimfunt, itacrederecon-
fitemur,vtfequitur. Crcdinhu in vntim Dsum,p d jpm omnipo-
tentem ,& in Dominum Iefurti Chrtftumfilium eius, ex ipfoante
omnia feculagentium Deum fermonem , perqüem omniafafta
■ fühtyCUth qua in calis.tum quain terris : qui defcendit & incar- j natas eft,&pajfus eü ,& refu rrex it, &afcenditaicalos,&ite-
rum venturUs elt iudicare viuos & mortuos. Et in Spiritumfan-
ftum, in carnis refurreêtionem, in v it am futuri feculi, inre-
! gnum color urn, in vnam Catbolkam Ecclejiam -Öm ,ab vna or-
j bis te n arum ora ad alteram vfquc je porrigentem. Hancfidema
' facrofan fris Euangelijsaccepimus, ipfo Domino fuis difcipulis di-
tente.: Euntesdoceteomnesgentes , baptizuanteseos innomme
Patris,& Etlij, & Spiritus fa n d i. Siverb ifia noncredinïusjic-
utvniuerfa Catholka Ecclefia,& Scripturadocent, quibus qui-
demonfttvnb fidem adbibemus : iudex nojler Deus f i t & in pra-
fen tiii,& infutur o ïudïcio.Quapr opter tuaptetatem obfecramus,
Imperator fan£tifiime,vt quonïam v iri Ecclefiafiici fumus-,&fen-
fumcümEcdeflation facrarunflitterarum tenemus, nos pro tua
fanftimonia,qua &pacem conciliât,& Deum augufiè veneratur,
1omnibus controller sijs&inanibargutifsfublatis,matri nofira Ec-
clefiafcilicet, adiungas : vti & nos&Ecclefia tranquiüè vitam
degentes, inter nosmutubpropacato & pioregnituifiatu, é r pro
vniuerfohommum genere omnes communiter confuetas preces
peragamus.
Hanc fidei formulam nonnulli ita collide cotflpofi-
tam eflTo d icebant, vt verbis folum ab Ariana dodtrina
di&rcpare , reipfe cum eadem Conferitire videretur:
quandoquidem voces in ca pofitxtaiem facultatemda-
bànt in vtramque partem ambigendi , v t fenfus vter-
qüe tum orthodoxörum, turn Arianorum ex illis colli-
gi poffer. Vê.mm Imperator Arium & Ettzoium eadem
eumEpifcopisihConcilio Nicxn o coàdisfentirearbi-
tratus,re admodum deledabatur: attamen fibi non tantum
fiimpfitauthoritatis 9<y teos ante in communionem
reciperet,quam caulk ab illis, perils quos erat poteftas,
fient Ecclefiænormapcwulat, & dijudicaretur, &:diligenter
examinaretur. Itaqueillosmittit adEpifcopO-s
Hierofplymisid temporis coiiüqcatos , fcripfitque vt
forpiulaiti fidei ab iftiseditam accurate èxpendereat: arque
v t Concilium benignam de illis pronunciaretfen*-
tentiamifi vel rede de reiigtone {entire videantur, per-
queinuidiamftrudæ fint infidix:velcum nihil caufç ha-
beant,Cur fadum iamde fe iudicium inculenr, refipilce-
re velint. Ex quibus litdris i lli, qiiiiftorum caufie ftude-
bantjóccafionem denuo na6t-i,cosin communionem re
ceperUnt.Atque cùm hocfeciflent, literas dedêrelmpe
Imperatoris fuffragatum efle. Atquc hxc quidem
ad hunemodum Hierofolymis Arianorum ftudiofada
efle cosnouimus.
Imperatoris Confiantini ad Concilium Tyriconuocatum
epifiola, &fanäi Athanasij Arianorum
impulfu proferi-
ptione.
C* A P. X X V I I .
Vide HU,
cephx.i*.
lib.t.
A ThanafiusâutemTyrofugièns j vcnitÇonftantix\.
nopolim:atqueaccedensadImperaEorem, cpram
Epifcopis,qui ipfum condemnauefànt, deiniurijsacce-
"ptis conqueritur:orat Imperatorem ,\ vt res Tyriiiidica-
taç,ipfo au^iente examinentur. ItaqueConftantinus e-
iuspoftulationemxquamarbicratus, epiftolamadEpifcopos,
qui Tyr iin vnura coUuenerant, feripfit ad hunc
modum. o
V i c t o r C o n s t a n t i n v s , M a x . A v -
guft.Epifcopisiqui Tyr i conuencmntjS.
•
Quanquam baud equidemfcio cuius generis fint ea, quaavc-
F
cbnfcm.
tini Imp,'
ad Epijfc
o p o s
T y r ic o o -
grecacos
repiftola.
flro Concilia non fine tumultu & magna contentionum prflcel-
la décréta funt : videtur tamenipfa veritas, turbulenta qua-
dam animorum veftrorum concitationeperiitusLibefaftataJgam
vos dam fimultatem,quamnullo modo vultis deponere,mutui> inter
vos exercetis-.eaqua veritatem attingunti qua feDeograta accepta^
funt,omnino negligttis. Veritm diuinaprouidentia perfe-
ü um irijpero,vttum buiuscontention^luesperjpicUè deprehenfai
prorfusdifiipetur : tumnobisplanumfiat, vofne,quiibiinvnum
conueniftis,vttam veritatiscuram duxeritis : defy rebus in difeep-
tationemvocatis,nequegratiaaltcuius,nequeodioadduiti, fen-
tenttampronunciaueritis. Quapropter opus eft, v t omnes vos ad.
meampietatempropereaccedatis, qub ratio rerpm k vobisgefia-
rum per vos accurate reddatur. Quidverp caufafit, cur bacad
vosferibenda putarim^os'tfe admeper literas accerfiuerim, ex illis
qua fequuntur,-intelligetis. Mihiquidem adlocumquendam
vrbisConfiantinopolis, quaameonommenonienaccepit, quafy
nofira beatifiimapatria eh ,proficifcenti ( contigerat quidem id
temporisinequovehi) Athanafius in media platea cum quibuf-
dam alijs,quos circa fe habebat, adeofubito & prater omnem ex-
pettationentfitobuiam, v t meprofefto inpermagnam traduxe-
ritadmirationem. AcDeumtefior, quirescontuetur vniuerfas,
meprimo ajpe£tu,quifnam eJfet,neutiquampotuijfe.cognofceremi-
fiquidamex noftro comitatu,tum quiseffet, turn quam iniuriam
accepiffet,nobis(v'tpar erat ) de illis rebus,quas retuler.unt,percon-
tantibus,manifefio deelaraffent. Egotamen id tetnporis, neque
fum cum illolocutus,neque fermonem contuli. Et quanquam tile
rogabat,vtameaudiretur, ego tamenplanerecufabam : & pa-
rum ab erat, quin eum acerbius traClatum, omnino abigendum
pracepijfem.llle verb aliud nihil pofiulabat,quamvtnobis prafen-
tibus de iniuria,quampajfus fuerat, opportunepoffet expoftulare*
Quod quidem cùm & mihïconfeHtaneum rationi videretur, &
tempora idem ipfum pofiularent , • non inuitus equidem ifta ad
vosperfcribendacuraui, v t o n ln e q u ia d Concilium Tyricoa-
6tum conuenijlis,euefiigio ad cojlra nofira maturatetis, reefy ipfa
vefirum iudicium aquumfincerumcfy commonfiraretis, me au-
diente : quemingenuum Deifamulum ejfe, vos ipfi non inficias
mentis. Nam mia retigiofa erga Deumobferuantia ,paxybique
! vige t:& nomen DebabipfisBarbaris, qui ad boc tempos vfqueve-
ntatemignorarunt,fan£lè. ingcnuetfyextollitur. At confiât inter
omnes.eum qui veritatem ignorât, tpjurp Deuni quoque ignorare.
Attamen Barbari mea opera j qui ingenuus fcilicet Dei famulus
fum(ficutahtè dictum efijadOei notifiant venerunt,eumcfyfanâl
Athnnaii'
G o n fta n -
cino e-
quitaoti
obuiam
fa&us.
èonll»
fin us !?
genu’t
sMiilOi
B
I Teftcs fal‘
ii contra
Athanaliain
pro-
dufti*
Athanafi*
•rreu ciim
relegacus.
AlexaHéc
Ario com:
niunicare
rccufac.
Alexader
Pefipre-
eatur ad-
P et fus A-
/ium.
colere didicerunt-. qugm quidenime in omnibus lotis defendere;Mfy
y era mihi benignèprouidercanimaduerttint. Qua de cailfa inprt-
mis Deum cognâfcere cceperuht : quem etiarft nofiri imperii vietu
induftï,religiosè colon t tilt quidem fed n6s,qui fa net a Ecclefia illius,
myfieria propttgnare vidéri voluntus (non entm dicam, objeruare)
nos inquam,nullasAlias res molimur,quant cos,qua difeordiam &
odium pariant :&in fumitia, qua ad exitium bumanigeneris fpe-
ftent. Sedfacite,ad nos celerrvkejt dixi, atcedatis: hoc pro certo
peïftiafum babentes,nos omnibus virtbus laboraturos, vt qua facro
Dei eloquio continentur,ea intégré ÿtcorrupted conferuentur-.qui-
busquidem, cum bofies religtonts Cbrtfiiana, quiJimulattonPfa-
crofanfti ChriJtinofniriis Varias ac dttierfas'blafphçmias in Ecclefiam
inuexerunt,iaindifiipkti,protrin & extinfti videantur, nulla
ignominia infarntave nota omninb inurlpofitt. Quæciim
fçripfiflèt Impefator,alii inetu perculfi, domum rcuerte-
riint. At Eulebius &: fui fautores ad Imperatorempro-
f e d i , Concilfiim Tyrihabitum iuftaæquaque de Atha-
nafiodecreuifle conftanteraffirmarunt: téftefqueaddu-
xeruntin înedîuin^Theognidem, M arin, Theodorum,
Valeatem & Vriacium, atque pe'rfiialerunt c i, quod A-
thanafius caliceni myftièum confregerat :multaqj alia
false in etim commenti , calumniis, quod volebant,cou-
fecuti funt. Nam lmperator , feu quodifta veraeflecre-
dcbatlfeu quod Epilcopos inter le de extero, fi Athana-
fius è medio remoueretur, concordaturds exiftimabat,.
dedit mandatum, vt ad Treuerim incolcndam (quod eft
oppidum Galliæ ad occafum Solis {pe6tantis) migrareti
CuijobfecutUs Athanafius, eo red à le cont«lît.
Quod Alexander Epifcopus Conflantinopolitanus, Arium in communionem
accipere rectifauit:& quomodo Arius ad exone-
randum aluum extwiulatus,diruptusfuerit:
& quid de Arij dirupttone magnus .4-
tbanafius memoria pro- .
diderit.
C A P. X X V I I L '
POfl: concilium Hierofolymis celebratum, venit in
AEgyptum Arius. Ac cum ecclefia'Alexandrina cum
eo-Communicare rccu{kret,redijc aenub Couftantinopo-
lim. CUrhCy tem fux dodrinx fautpres, & quotquot Eu-
febij epiftopi Nicomedienfis parebanc {entcntix,fepara-
.rirn de indiiftriaconueniflent,&eohcilium habere moli-
rentur .• Alexander, qui turn. Epifcopalem fedem Con-
ftanrinopolitanam obcinuit, inrelledo eorura oonaru
Cdncilium impedire laboräuiri ' Sed cum iftüdminime
fucceflerit , palam renuit fosdera amicitixcumA-
rio i ungere : dixitque nefas efle, nee Ecclcfix infiituta
illifd pari, vt fuaatqhe aliorum omniumEpifcoppriim.
qui ex vniuerfo fere terraruna orbe Nicxath conuene-
rantjdecifio mitafieret. ' Eufebjus igitur eum fiiis, vbi
initio Alexaudro 'verbis perfuaderc non poflerit, cqn-
tumcliose in eum infultare : & minis adiedis cpntiefta-
ri,nifi ad certum diem Arium reciperet, eum iplum eie-d
dumEcclefia,incriliummiflumtore ,. cjufquefucefef-
forem cum Ario communicaturum. Ad hunc modum
idtemporisdifeeditur : atqueEulebius eiufquefautores
diem prxftiturum expedant, quo e a, quxfuerant
minati, perficerent. Alexander autemDeumpreca-
tur,ne,qux dixerat Eufebius, reipfaeuenirenc. Imperator
quoque abflps quodammodo perfqafus , vt ipfo-
rum cederet {enteneix , Alexandro grauilumum mc-
tum iniecerat. Pridie ergo ante diem didum Alexander
ad bafin altatisprocidens , totam nodcin prortus
humiiacebat, D.eumenixeprecatus, Vtio.bftaret,quo
minus conatus aduerfiuriorum kontra fo cömparati, ad
exitum perducerencur. Eodem die Arius fub crepii(cu-
lum,cum fc nefcio qub conferret, derepente aluo laxa-
tacompulfus , ad lqcum publicum ei rei deftinatüm
pergit.Cumautemiamlongo tcmporis {patio intermif-
fononexiret, quidam,qui foris illumiprxftolabantur.
ingreffi, eummortuumin latrinis iacenrem o{fendant-.
Vtprimùm verb hocpalam fadum eft , de eius morte
non Cädem omnium fifit opinio. - Nam nonmilli, vel
morbumrepenrinumeiuScoropprefllfle : veleumprx
nimiavoluptate, quamarebusexfontentia fibifuccel-
furis capiebat, animodefécifle, eodemquemomento
oesubuifle : alij autemilium, vtimpiumin Deum,pce-
na's débitas perfoluifle arbitrati fiint : alij veto,qui eius
fedam fequebantur,prxftigijs magicis euminterfedum
fuiue rumorem dilliparunt. Verum non fuerit abfiir-
dum , verba Athanafij Epifoppi Alexandrini de eius
mortein medio pondre, qiix ira habent t lUe ip fe Arius,
fectahuiusauthor &princeps, foçiusEufebij,operafaäiönisEu-
febianaa Confiantmo Augufio , Impefatore beatifiima memoria,
acegrfitus, rogat usfyvtfidem fuamferiptisproderet, feripfit
quidem vetefatoriUe. : fed imprudentes fua impietatvfvdces joe“
culture, difimulanterifymorediabolifacra Scriptura verbanu-
da,& vtferiptafunt, citare laborauit. Deinde cum beam Con-
fiantinusvrgeret, vt, fenuUafnaliampratereaopinionemtene-
retanimo conclufam, ipfam veritatem teftaretur ( Ham Domi- (
nus,inquit,fi peieraueris, eft te reuer a vlturus ) iufiurandum dedit
miferfe nullamaliam habere, neque contra quamferipferat,
fentire,licet altquando aliter dixijfef. Quareextemplbinde, ve-
lutiaturus panas , cgréjfusyoccubuit, atque pronus decumbens,
crepuit médius. At tarnet ft morseH exit us vita omnibus homi-
nibus communis, & nemo contumeliosèinfeftanduseft, etiatnfi
hoflisfit quiobierit:prafertimcùmcuiquefit incertum, ipfumne
ante vejperum fit mors occupatura : tarnen mors Arij, quoniam
non.vt communis natura confuetudofert,accidit, ob hanc cau-
fam meritbanobis explicanda eft. Cum Eufebius & eiusfautores
minarentyzfe Arium in Ecclefittm introdufturos , Alexander
Conftaniinopolitanus illis reftitit. At Arius tarnen vi & 'minis
Eufebj confidere coepit. Iam dies Sabbathi erat,. & poftridie
eius diei conuentus in Ecclefia fieri expectatum ell. Graue certarnen
er afin ter eosquïminaf taftabant,& Alexandrum, qui pte-
cibusopemkDeo poftulauii.Sed Dominus index conftitutus, fen-
tentiam contra eos qui iniuriam fecerant, tulit. Nam nondum
Solocciderat, cum Ariusadlocum in quo occubuit, nccefiitate
natura attraäus eH,&re vtraque, ntmtrum & communione &
vita,euefttgib orbatus.Quyt re audita, beam Confiantinus admirât
us ell,pro fy certo nouit, Ariumpeierajfe. Quo circa omnibus
tum planum faftum eft,& Eufebianafaftionis minas in nihtlum
recidtjfe,&Jpc Arium jruftratum ejfe. Rurfus demonftratum eft,
etiaminfanamArijdoärinatn a Seruatore tum in hac Ecclefia,
tum in Ecclefia primogenitorufn Dei excommunicatam ejfe. Ita-
que quem non magna incejfet admiratio, cùm videat iftos ob nix è
contendere, vt eum iftum declÿent, quem Dominus condemna-
rit:&cùm animaduertai,ab harefieos vindicate, quos Dominus
communionefideliumexcluftrit, neque permiferit illius harefis
authoremin Ecclefiam introire ? Hoc modo Arium moi>
tern obij fle accepimus. Et ob earn caufiim fama eft, neminem
easlatrinas, in quibus moriebatur, longo cem-
porepöftfreqüentafle : fed cùm iam ad cum locum vi-
iendum, vepote vfu publicum,homines corifertim, vt
in multitudine fieri folet,ruerent, cumque introeuittes
fc mutub cohortarentur,vt ab illis latrinis cauerent: locus
pofterisdeteftabilis fkdus eft, propterea qubdin co
Arius débitas impietatis fux pcenas peefoluiflet. V erùm
vbimultumiamtemporis præterieràc, vir quidam lo-.
cuples &z potens,fedæ Arianx fautor, dedit operam fe-*
d u lo , v.t locum ilium àRepubl.emeret. Qucmçùme-4
millet,priore eius forma deleta,xdes inillo extruxic,
eo confilio,vci apud populum veniret in obli-
uionem,& Arij morSneutiquam loci
recordatione deinceps car-
peretur.
[Athanafij
ideAcii
Latrinat,
in quibas
A rr mor-
cuus eft, j
detefta- /
biles habitat.
• .