3*4 S moment H ißor ia C 0 *NST A N T I N VS.
Qua res confipito Ario Alexandria obuenerint, & quid
Conßantinus Magnus ad eos 5
fcripferit.
C A P . X X I X .
VideNi-
ceph. e.Jl*
U i. Soera.
lib.l. (,!}•
Conftan-
tini ad Alcxandrl
no* liter*
dcAtha-
nafio.
B
Item ad
Antoniu
cremitä.
Vitia A-
thanafio
ab eius o-
forib9 obj
ijcifolica.
C
Ioanncs {
Mcletij 1
fucccfl'or
t exilio
: riiultatus.
VideNi-
ceph.c. |ii
lib.ii
Conftan-
tinilcx -
VErùm quanquam iam Àrius ci vita excefferat, non
tarnen controuerfia de do&rina, quam ipfe-exco-
gitarat,fufcepta ad exitum venir : neque eius do&rin*
lautores illis,qui contrariamtuebamur, infidias tende-
redeftiterunt. Quinetiam cùm pbpulus Alcxai^rinus
coritinentervoeiferaretur, & prëcibus Deum fôihcita-
ret pro Athanafij reditu , & magnüs ille Antoniüs mo-
naenus de eo perfiepç ad Imperatorem fcribeiet, * oblëj
craretquecum, vt Melctianorutn lentcnti* minime al-
fentiretur, fed eorum criminationes calumniarumloco
duceret : Imperator tarnen neutiquam pcrfüaderipotuic,{
èdfcripntadAlexandrinosliteras, eilquecriminis
locopertinaciam , Ôc turbulentum animorum motum
obiedauit : deditquectiam mandatum clericis ^ ta n d
is virginibus, vt quietè fe gererent : quinetiamconftanterafferuit,
fe neque deftiturumdeferitentia : neque
Athanafium, vtpote feditiofiim, & iudlcio Eccle-
fiafticp condemnatum, reuocatur^m. R efcripfitpr*-
tereaAntonio , fenon poftefententiam Concilijcon-
temnere.Nametfi pauci veladodium,vel adgratiam iu-
I dicare {blent : tamennoneffeprobabile., vttantaillu-
ftrium & fpedatorum Ep$fcoporum multitudo in fimili
errorCveriaretur. Athanafium autem cortrameliofum j
e He, arrogant cm, diilidij & feditionisaufhorem. Ete- |
nim,qui animo erant erga Athanafium abalienato, h * c
yitia pbtiifimujn’ei falso obiêcerant : propterca; quod
iatisccrro feiebant, Imperatorem eius generis homines
fupra mbdumdeteftari. Pôrrô cùmaccepiffet Im-
perator,Ecclefiam in duas partes diremptâm , atque al-
teram Athanafium, loanne m alteram cum admirationc
colere : iriiquo animo tulit, & Ipannein muldauit exi-
lio .Hie Ioanncs Mclctij fucceftiorfpit: iuffufquëà Concilio
Tyr i habito Ecclcfi* commdnicare, & vt tumipfe,
turn omnes eiufdem cum eo fentcriti* fautores, honores
fiios in' clero capefleEÈnt. atquamuis iftud minime
ex fentîhtiaaduerfariorum Athanalij euenerit j tarnen
fadumeft.Verùm décrétaEpifcoporum Tyr i cönuoca-
torum nihil omninb Ioànni proiuerc. Nam Imperator
neque precibus,neque vllofbftrilationis genere induci
,poterat,vtbeneuplo erga cum animo effet, quem fufpi-
caretur multitudines populi Chriftiani adtumultum&
'difcordiamexcitaturum. T
tus eft. Hac lege promulgata,, iftarum led^nim memo-
ria magnaex parte deleta eft. Wam dum fiiperiores rë-
gnarentlmperatores omnes qui Chriftum colebant,
tatnetfiopinionibusdiflentirent, ;amen eodem in numero
ac loco habebantur d Gentilibüs , & pafi ratione
tbrqucbanturjnecpoterantpras cominunibus calamita-
tibus curiosè in fe ipfi inquirerc- Et propterea finguli fe-
orium per le facile in vnum conueriire, conuentus
re, crcbi oin mutuum venire colloquiumfblcbant : &
liceteftent numero pauciinontkmen.difiundifiint. At
liac lege fancita, Jiaretici propter Epifcopos & cleri-
cos, quicos aflidüè obfèruabant-, faciiltatem minime
habuerunt, Vel palam, ‘velinocculto conuentuspera-
gendi. QuadecSufa eomplures corum admodum per-
territi,fe Ecclcfia Catholic* addixerunt. Alij autem,qui
in eadem perftabant fententia, qüoniain neque in vnum
conuenirepe'rmilfiérant, nequepoterantfine metu fu*
opinionis iautores dpcere:idcirco nullis fii* fed x fiic-
cefforibus poft fe rclidisiè vita exiuerurit. Siquidem ali*
omnes fere fe d * in initio perpancos habebant «mulos,
vel propter peruerfitatem dogtnktum, vel propfcrinuc-'
torum & aiithorum fuorum improbitatem. AtNouatia-
ni, turn quod duces fu* opinionis viros bonos funt con- ,
fecuti, tum quod eandem quam Eeclefia catholica dc '
Deo dodrinam tuebantur, ab initio permulti extiterüt,
&manferunt hadenus, necmultum incommodi ex hac
lcgeacceperunt. Nam Imperator , meaquidem fententia,
duminftitucretfubditis fuis non exitio e ffe,, ledter-
rotifolum, dclegisfeueritatefuafponte nonnihil remi-
fit.Quin etiam Acefiüs, qui id temporis Conftantino-
poli l e d x N ouatian* epifcopusfuit, qubniam propter
vit*iritëgritatem Imperatori charus erat, non parum(vt ■
1 eft verifimile)fu*EcUefi* attulit pr*fidij. Cataphryges j
autem eadem afficiebantttr poena, qua c*teri h*retici
iraperiofubiedirexceptisfolumillis, quiPhrygiam in-
colëbaht , &inreliquisgentibus illisfinitimis *tatem
degebanr.» In quibus locis permulti Cataphryges & a
temporibus Moiitani extit=|runt,, & adhuc funt. Sub
idem tempus Eulèbius EpiffopuS Nicomêdi*, & Theo-
g n isN ic * * Epifcopus,fcriptis coeperuntformulamfidei
j aConcilio Nic*no editarnlnnouare,ac tametfi non au-
j derent palam denegare, filitim patri confubftantialem
I effc(procerto en'im feiebant, Imperatorem ita (entire) a-
! liam tamen formulam compoluctunt, verbaque fidci in
j Concilia N ic*no edit*abEp.ifGOpisOrientis,interpr,c-
tatiorubus quibufdaiti additis,recepta effe, omnibus in-
dicarunt. Q u * quidem formula & fenfus eiufdem effe-
cerunt, vt fuperiorcontroiièrfia in difeeptationem rur-
fus voCaretur:&cum iam videretur fedata effe , deintc-
grbagitaretur.
F
Nouatig.
ni hac lege
miuns
p e d u i.
Q ubi fancita contra h&rcfes omnes lege, Conßantinus, ne alibi
quàm in Eeclefia conuentus agerentur}mandauerit.atque bine
effeftum ejfe,vt eomplures harefes exoleuerint:&quod
Eufebiüs Hicomedienfis,& Ariani,Conjub~
fiant talefubruere,veter ato-
‘ nèconatifint.
C A P . X X X .
DÔgmaautcmÀrij,quauisiiludqùidcm pér difeep-
tatioiïesà plerifque laboratume ffet, nondu tarnen
peculiàri alicui pbpiilo feparatim attribùtum eft,aut rib -
minelriucntbrisàppëllâturii : fed brimes fimiilconuentus
ëgcrunt,& commiiriicariint iriter fe, excèptis {blùrii
Nouatianis j Caçàphrygibus, Valentirtianis,Màrcioni-
ftis-, Pauliànis, Acfiduiali)àlîâsiam inuentashærcfés
confcdarentur j Nam contra iftos bmnës legëm tulit
’ Imperator i mandauitque vt templaipfis adimereritür,
Eccleiijfque adiüngercntur i & rieqiie in âedibüs priuâ-
toriini 5 riequë iri loco piiblicd conüëntus Haberënti
Quinetiam illis ëxpofuit $ qübdpraeftaret ciim Ècclefia
Catholica cominüriicarë ,àtqiië ad eàrii accederc horta-
De Marcello Ancyano Epifcopo,&eius barefi &
abdications.
C A P . X X X I .
Accfîus
Nouatia-
'nus (Son-
ftaütino
gratus.
DVmh*cgeruntur,Epifcopi Conftantinopoli c o n - !
uocatiMatcelliim Epifcop^m A n c y r* , quod eft
oppidum Galati*,vt nou* dbdrlri* authorem ( nam fi-
lium Dei principium ex Maria habuiffe, & regnunj.éius*
finem habitutum aflérüit, & librum quendam de hacre
cbmpofuitjgradu Epifçopali abdicarunt, Ecclefia expu-
lerunt : 8cBkfilid,quitumiridiccndo,tumindocendo
difertùs putabatur, Ecclefi* Galatarüm Epifco|>atum
detulërunt. ScripferuntiteriiàdEcclefiasinillislbdsfi-
tas,vt Mârcelli librum conquièrent, cumque.créman-
düm cüràrëril:& fi quos réperirent eius opinioriîsfauto-
rcs,ëos ad fidëm Catholicàtn tradùccrent.Sigriificarùnt
porrbjfc non totüm libriim, qùippë qui pliiribiïs feri-
pnis effet,fîubiühiiffë fuis liçcfis : ledcertas folumfen-
tentiâs in illiS inferüiffe j q u * oftenderent Marcèllüm
h * c quæ niodo diximus,fenfiffe. A nonnulliS tâmèn di-
cèbatur,ifta à Maitëllo d id à effë, velut dé eifderii folùm
Cataphry
Nicarnï
fidci formula
ab
•Èufcbio
& TheW
guide in-
noua».
Vide N;-1
i’ëphc.fll.
s.SocrM.
I l f
H
Matcell’
Ancyr*
EpiIc.Bccle
fia p u l
fus.
[Bafilius
Galatara
Scclcfi*.
prarfed*'
qu*rcn-
^ C ô N S T À ^ T 1Îï V§5. f c t à c f i a f i i c h i ï b . 7 1.
•fterius
[phifta-
:uifuo
eftitur9-
riuierenve: îufebio & Misfcâàtôtibüs ajiImpcta-’
tbreïn per calumniamdelata, perindcac fi Marcellus eademconftanter
l7idi Eufe.
lib 10. e.6.
K iceph.c. *•
heod-iu-
[.34 .Soc.l.
i.c.i6.vi-
inmCon-
iftani.lf. 4.
1 .1.1.3.4.
6.//.1.C.34.
r 0,
c
Conftan-
itini lmp,
paptifm*,
ultauiK-
'mots.
'Donatio
•Conltan-
Presbyte
ri Atiani
fidelitas.
D
|Conftanjcj&
in
I rebus gc-
! rendis
j fucccITust.
[ C o n fta n -
! tinifeput.
J rura^. 1 f
aireuérafi'et.NarnhôSfeigrâuiterfUecen-.
faille,quod nequein Concilio Tyrivrbls PlKcniciæ ha-
bitb.iplorüm decretis eonferitiret, neque Hierofolymis
de Ârioin Ecclelîam admittendS concedcrct, neq; con-
fcdrarioni magni templübi i Gonftantino ædifieati.n-
tcrelle vellec : idquenonaliade caulà , quàmvtipfo-
rumvitaretcommuniônem. Deniq;fcripfèreiftîad Imperatorem
, hæeque ad calumniam probandamei detulê
re ,q uQ d ip fm q q uo qu oM arc e llusid e è con tum e lia |.ffccerip
, qiiàd d ed ign a tu s effet confeefationem tefnpli
H le td fo lymise rtm £ti,fu aprçfen tiaKono rare .C aufa aüt
cur Marce llus àccufatus f i t , fuit Aftetius^uidam fophi-
fta Cappadocia:, qui cùm libfosde teligione Chriftiana
opinioni Arij conlentientes fcçiplill'et, per oppidacit-
cumcurfare,eolqueEpifcopis dcmonftrare ccepit : Con-
ciliisdenique vbicjue conuocatis ljiterfuit. Cui Marcellus
coiitradicens, inopinionemPauliSamofateni, feu
fppnte,feuimprudens,nefcio, delapfuseft. Verùm po-
fteadtùm in Concilio Sardicenfrrationc oftendiflet, fe
haudquaquamitafepfrfle, adEpifcopatiimdenuoreftitutus
eft.
Quoi Conßantinus Mdgnmpaitïb pofi quam facrofanclo 3d-
ptifmate initiatus erat,excedens è vita, infan£to- (
rum Apofiolorum temple cw -'
ditusefi.
C A P. X X X I I .
TMperatorautem, cùmiam anteaimperiumfilijsfuis
lcæfaribusdiftâbuiflec,ScparamilliUs,qua:vergitad
oceafum Solis,Gonftantino & CSnftanti,parccmautem
ad Orientera ipeùtantem Cqnftantio aflignailet, quo-
niamcorporeægroiam&languentifuit, ideoHeicno-
polimaduenit,balneisfuanaturacalidisvfurus. Accum
morbóvehementiusvtgerecur, Nicomediamdeporta-
tus eft. Ibi autem cùm in iubUrbijs commoraretur,fa-
crofanaoBaptifniatismyiferioinitiatus eft.C^rarema-
gnoperèdeleaarus , gramas egit- Deo. Faaoque tefta-
meiito,imperium filijs, vtfupèdemonftratumcft, di(- |
pertiùit.Romæauteiîiantiqu*,& Conftantinopoli,pri- :
uilegiaqu*dam præ cæteris eximiareliquit : tèftamën-
tum commifit presbytero i lli, quem tametfi Arij fautor
fuit, tamen ob v it* integritatem Conftantia lbror eius
iam rrioriens commcndauerat. Cui iureiurando ädftri- ,
6to mandauitjVt Conftantio| fimul vtaccederet, illud '
darctmam neque ifte,neque alius ex Cçfiiribus patri mo- j
rientipr*ftbaderat. Q u * cùm imperaffètJConftanti- J
nus,adpaucos dies vitam propagans , circitèr quintum .
&fexagefimum*tatisfu* annum moritur. Ex quorum
annorum numero triginta & vnum regnauit : Chriftia- 1
n * religionis fautor maximus, quippe qui primus Irïipe- |
ratorum ad Ecclefiam amplificandam acri ftudioincu- j
buerit,& eius fplendorem ad fummum perduecrc labo-^
rarit.In rebus item quas inftituebat, haud fcio art quif-
quam fuerit fbrtunatior. Nam abfque diuina ope,vt mihi
quidem videtur,pihil aggreffus eft : qui in bellis abfe
contra Gothos É Saurömatas geftis, vidtor fuit, & for-
mam Reipublic* ad fimmarbitrium tam facilé commu-
tauit,vt alium Senatum eonftitiierec : aiiam vrbem fuö
nomine appellatam,imperij primariam èfficcret : atque
religionem Gentilium, quamtum magiftratU9lmperi|y
tum fubditi tam diu colueraftt,fimul vt aggreflüs,eft,exi-
guo temporisfpatio deleuit., Vbi vero de vita deceffe-
rar.cprpus èius in loculo aureoconditum,Gqnftantino-
polim tranfportatum eft, & fuper feretrum quoddam iri
palatio pofitöm.Cui idem honos, idemque obleruariti*'
modus ab aulicis tfibutüs éft, acfi vix-iftet. Vt primumf
autem Conftantius,qutin Oriente Vcrfàbatur, de patrts
morte certior fa âu s e ft, properè Gonftaritinopolifri
contendit, atque funere & cxequijs regalibusfaëtis,eum
in Ecclefia nomine Apoftolorum nuncupaca, fepeliùitï
in qua quidciriEcciéfia Conftantinus,dum vixic, fepul-
»
chttim fibt'èonftme.Vidit m cUràhërat. Ali coigirur, tari-
quam ex ëiüs rei authorc confuëfcüdiné dù<5ta, Impera-
törtes Chriftiani poft mortfemConftàntinojpoli fepeliun-
tur,atque Epifcopi etiam : quippé cùm aignitas fa'cer-
dotalisjlmperij dignitati par fit , imôveroin lods factis
primas partes obtineat.
Sozomcrms author it ate F.ujchij ,falfaqs le Eltone iftitts Syno diet ÀYt-
minenfis.qut extttfupra apitdSocratem lib i.cUp zï- Theod,.tib.z.c iÿ
& infraapudSozom.ltb. 4. cap. 17. dtceptiu, falfam & mendacemdé
temporè locobapttjmi Confiantihianifenïentiam itralè fequitur 5 vt
patet ex ijsqu&fupraadfinem cap.62. lib. 4. de vita Confiant ini apad
Eufibiùm notât a funt.
ïims S E C t 'N D l L ÎBR I.
HERMIÆ SO
ZOMENI SALAMI1SUI
H I S T O R IÆ E C C L E S I A -
sTicÆ , L i b e r III.
Tériîtn & quarttu libër continent alla fub filijs Conftanttni Magni,
Confiantino,Confiantio, ^Confianteannû z y ^Hucigitur tMthores
ifios refer, quosfuprà adnotauim tu adSocratis lib.i.
gupdpoflConftanttni Magniobitum,Eufebius&Theognis
denuofidem Hic&namveüicdre coe-
pemnt.
G A P V T I.
B E S , régnante Conftantiho,in Ecclefia
geft*,ad hücmodùm fe habuêre. Quo
quidem mprtuo,do«ârina fideià Con-
cilio Nicæno ftabilita, in côtrouerfiatn
denuo vocatiir. Nam hanc licet non o-
mnes approbaffent, tamen dum vixit
Conftantinus,nemo eàm apertè reijee*
reaufüsejft.At vtprimùmexceffitévita, complùres qui
etiam antea de hae ndepFodenda in fufpicionem vénérant,
ab eapenitus defciuernnt. Omnium autem Aiaximè
Eufebius& Thêognis, epifeopi Bith ÿn i*, fùramopetè
laborarunt, v t Ariircgnaret opinio. Quam rem facile
perfeâum iri arbitrât! iuntffi modo Athariafium reditu
ab exilio intcrcluderent, alcerumque fu* opinionis faù-
torémecclefîjs Ægypti epifcopum præficerent. Atqùé
iftaanimoinftituebant, adminiftrum fui conatusadepti
presby tetum iftum, qui temporibus Conftaritini author
hieratAriÿab exilio reuocandi. Nam erat quoque Conftantio
Imperatori percharus, propterca quàd ei patris
| teftamentumfaluum tradiderac : quinetiam aùthoritatc
I ob ftiam in rebus gerendis fidelitatem naélus , infami-
; liaritatem tùm Imperatricis,tum eunuchorum, qui Im-
! peratotis cubiGidarij érant, quique multum apud eum
j gratia valebant,fcfe immerfit.Eodem tempore Eufcbius
I Impératoris famili* pr«fuit, qui cùm effet opinionis Ariàn
«approbacor,nonlmperatriccm folùm, fedetiam
aulicos pérmultos adfuarii perduxit féntentiam. Hiôe
rurfiis crébræ de fide difccptationesp'riuatim & publice
füfeeptar, fi m ulqué contameli* &
fimaltates ort*:deniq; res Jh é P -
gnidi & fuis procelfic
ex fent-én-
Eiblioth, Voit Patr.T om .$ .P a rsz. Kfc
I E
Impcrà-
.torü CÜ’ri
fti fcpdl-
rür ■ Cod-
ftantiïlô-
poli.
F
jcooftao'
tini Fff.
Anno
Chrifti
341.
iï J t i ïk
teph.c.2.
1.9- S ocrai,
li. 2. cap. 2;
Thtod.lib.
2 .e.iiz.
Niczna
fiées poft
Cünftanr
tini obitâ
rurfuslaa
befadata
pet EufeJ
b iüm Sc
•rheogoi-
dcm.
«
Eufcbius
Nicomt-
. dienf. A-
rianus.