propter
logoma-
chtas non
:eipé-
da.
'Ab vcili.
cordemus. CetHriim accur.iiiore cogitatiom conjidcremits, &
mettte attenuate, hot quocl (dm a ms dicetur, arcumjptciamus,
mini te'Mkfe babcaie vtpropterlcues& inanes verborum conten-
tionesfrlitresjratnlm iduitentun & eximia concordat, impia
Jimultate per nos,qui dc rebus cam exiguis,mtnime^ nccejfarijs inter
nos conjhgmm. mijire di-cerpatur. Popular id quulcm funt
ijlu, & puenh infcitta magis quam facer do turn & prudentium
bommum fapientu congruentu. N ojlra Jfidnte tgitur tentatio-
nes dubolicas enitemus. Et attoniam Deus tiofter optimus maxi-
mus,confernator omnium, communem fuagratUlitctm omnibus
porrexitK ulctrco mibi eiusf.tmulo, qu&fo.pervoslkeat, vt tll:us
frbuidentut fubfidtoadtum, meum conatutn flutter ad exittm
perducam: atquc etiam vtipfws popular,i turn verbis compellan-
do, turn mmfier.ium diligentcrtrgieum praflando, turn acnter
admonendo,admutuant concordiam traducam. Et (dm, vtt di-
xi,vnaJit vobisjidcs,vna pr o f f ion is confeujto, vnum denique le-
gisac dtjciplina inflitutum, quod quiilem cumfuispartibus vni?
uerfuni Ecclefu corpus | confentient: ammorum concordta &pro-
pojito dsiiincit: ijtud, quod inter vos non mediocrcm contention
lerat, vlla ex parte freingi reprimique poflet. Nam præ- “
terquàm quod literæ Imperatoris neque Alexandri nc-
que Arij am mum mitigarc ac molliie.poteranr, in ipfo
populo præccrea ingens concentio & tumiiLtus erlt,
quem quidem alia diiïîdij lues in.certâ folum loea cua-
gaca anceeeftcrai, quæ fane tranquillum Ecclefiarum ftati J
mm magnopere perturbaui- : diftenfio videlicet de «je felt*'
tempore fefti Pafchatis cclebrandi exorta. qua: per O- Pafchai
rientis partes folummqdo peruadebatj, dum alij ibi fer cclcbim
ftum ilhid more ludæorum celebrandum elle confcende- ^ tfP°>
"banc: alij autem,Chriftianprumvbique perorbemter-
rarum difruiorum con l'u ecu din cm in ea rçprorlus imi-
tandam ccnfcbant. Et dum ica defeftodigIadiantur»li-
cec communione intefiplos vti minime reculaient i fe-
ftum tamcn acerba animorum diffenfione peragunt.
Cum igitiir Impqfator videret hisduabuscontentionis
tempeftatibus Ecclefiam vehementcr ia â a r i, generale
Concilium conuocat, atque epilcopos vndique'per li-
tcras aecerfir, vt Nicæam vrbem Bfthyniæ le conférant.
item excitautt, quantum nullam remgrauem m totuis nojlra relt- j Itaque permulti ce'rtc epilcopi muleis proumeijs ôc ci- ga^ IC
gtonis quajt ambitu comprebenfam at tingit, no/fiifl cur difiun-
ctioiism aliqu.tm animorum, aut dtfordiam inter vos pariat.
Atquc !mduo, non vt cogam vos in hacleuicula &ftultu qua-
ftibne qualijiunque tandem iUafuerit,penuùs sandemfntenttam
fequa Ac tametfi vos inter vos vieijstm de re quapiam minimi
uitacibuscöaduencanc, de qiiibus Eufebiuscognomen-
to PampKilus in tertiolibro de vita Conllantini, ida ad
verbum feribit: Ex omnibus ecclejiis, qua.frequentes vriiuer- videli. 3,
' fam Europam,Ltbjam &Ajiam occupabant,Dei minijlri, qui fa - i
cilèprimasferreputabantur, invnumconuocantiir: vna etiam
moment idijfcntttis, (ftquidem neque omîtes de omnibus rebus idem I odesfacra,velut Dei nutu adaufta, intraparietes fuosSj/ros pan-
PolTein-
'icrdiflen-
tiëtes era
uot ca-
picibusj
lernari
concor-
Epilogus
plCDUS
□ umani>
lacis.
VùU Nie.
ca. 14.. li.i.
& Theod.
VSozjf.li.i»
ff. 16. Vita
Coafi. lib.
fenttncis, neque vna eademfc in nabis mdolesaut mens verfatur)
nibilonwius tamenjicri patent,vteximaconcordiafinecrè inter
vos mtegreq3feruetur, & vna inter omnès commumo&confocia-
tio cujlodtatur. Verum de diuma prouidentia vna f i t vobis om-
mno jides, vnus animorum confenfus, vna de Deo fententia. At
qua de leuifimis ijtis quafttonibus inter vos afgutè & .fulitiliter
exquifttis,luetnonineandem fententiam tanquampedtbus eatis,
ed tamenvitra cogitations vejlraquafifines contimredebetis, intima
mentisdomitiko recondita. Communsautem amtciùa bo-
num,verafides,reuerentu erga Deum,&legis obferuationem,Jla1-
bihsfirmafy apud vos maneat. Redite in gratiam, & rnutuam
mur vos nectjütudinetn colite, vmuerjoçfo populo fuos mutuos
complexe reddite: atque vèjbrts ipforum ammis contentions
labepurgatis, iterum amicè ac beneuolèïpjialter altsrum exetpi-
te. Nam Japcnumero poji tmrmcitiasdepojitas,amicttia iterum
réconciliaiaplus folet babere tucundiutis. Date tgittir nnhidies
tranquillos, & noites cura ac molejtiarum expertes,vt voluptas,
quaexfixeraconcordialucc& vita quitta capi folet, mibi integra
m pojterum confèruetur. Quod quidein f i minus contingat,
necejfc eji ingemsfere,lachryms & ntoerore omnino confier, nec
fiera certè potefi, vt vita curfumfte rehquo tranquille crjèdalè
tranfigam. Nam quamdiu Dei populus (eum dico, qui communï
rnecurn erga Deum obfequio fungitur) ram iniqua perniciofacfo
contentionèab f i mutuo difildet, quomodofienpotefi vtïpfedein-
(eps anima tranquillo conjijtami Atque vt mcredtbüem hutus do-
lorismorfumtntelitgars.jicacctpite. Non ita pndem adNicome-
denjium ciuitatem aduentanstextemplb iterverfus Onentem ma-
turepacere conjhtusbam. Ac me qutdem ad vos cicato graiu pro-
per'antem ,cummaioremitmeris partem confietjfim, vt iam pro-
pe vobïfcum ejfe viderer: buius reï nuncius m contranam co£i-
tationem compulit,neociils vtderecogerer,quaneauribus qutdem
tolcraremepojfeplanéexifUmdbam. Dereliquoigituryejiracon-
cordiapaujaiitcmibt ad Oriententaditum , qticm vos vejtrs dif-
fidffs vitro luroçfefiruentibus intenlujifiis : & effiate breui, v t
cum vos p âm e r, tum reliquum vmuerfum populum latitia geT
Jtienteni cerham,&omnesynàpro communï omnium (oncordia
& libertate conjentientibiu taudis praconqs débitas grattas Deo
Qpt.Max.agamus.
De Synedosn Pithynia apud Nicaam habitante de fide
qua ibidem édita erat.
C A P V T V.
cio & QVanquam Imperatorisepiftola adres cùmadmira-
tiomSytum iapientiæplenas eosadhortataefi: : : ta-
:mpcr. a -1 mendiicordiæ maiumadeqlefirmauerac.vtnecimpefa-
epiit
-, A*e‘ tons loixeicudme, nee authoricate îllius 1 saaitaos. ------------------— --------- -------—---- -—:—q*u--i-i-i-t-e-r--a-s- -a--c—tu—-
ter & Cilices , Phcentces, Arabes & PaUJitnos, Aegyptios porrby
| Thebanos, Afros, alioscfe ex Mefopotamtaproficlos reetpit. Adeft
item tn cornentu,Perfidis epifeopis : nec ab hoc choro abfutt Scy-
tha. Pontusitem, Galatia, P amplifia, Cappadocia, Afia&Phyy-
gia, viros apud je ledifiimos fuppeditarunt. Outnetiam T braces,
Macedones, Achat, Epirota, & quorum domicilia longijtimo
indelocorummteruallo aberant,eo aduentarunt.Ex ipfis Htjpa-
nis,vnus nomtnis Crfama celebritate infignis, cum ills multis in
confejfu illo adfuit. Vrbis verb Hlm,penes quam Imperium ejl, epi-
| feopus, mgrauèfcente atateprapedttus, abfuit : fed eius presbyte--
ri,qui aderant,élus locum fuppleuere. Talent coronam folum, ex
omntprateritéutatis manor 1a vnus Impérator Çonjlantmus ,pacts
vinculo adchrijli glortam coüigautt: & qm Seruaton fuo
grattas agent, ijtud eximiumpro victoria ab hojhbusparta tro-
phdum obtUlit,tffigiechori Apojiolicipulchrèin hoc noStro couen-
tu expreffa. Namdicitunn Sacrishteris, tüorum temporibus vi-
rospiosexomninattone,quafubcalo eji,in vnum conuenijfe: inter
quos erant Pàrthi „ Meii, EÏamita, S & qui ïncolunt Mèfopota- AS. 2,
ratant,ludaam&Cappadocianf,Pontum &Ajtam, Pbrygiam &
Pamphiham,Aegyptum,&partes Libya,quatftcirca Cyrenen,&
aduena Romani,ludai & pfofelyti, Crêtés & Arabes. Verùnt illis
hoc défait,qubdomnes, quieb conuenerant, exïSei facèrdotum &
mmijtrorum numéro non erant: fed in hoc prafenti choro fuit e-
ptjcoporum multitudo ad numerum trecentorum & amptius :
presbyterorum autem, diaconorum,acoluthorum,& aliorum, qui
iJioscomitabantur,turba ne enumerari quidempoterat.Atque ex
h s Dei mimfiris alij prudenter & difertè dteendo, altjvitagraui-
tate,& conjtantirerum arduaruraperpejîiqne,nonnuUiquaji media
inter tjtos inteneclâymendiratione eximij,praclara lundis in-
Jignta adeptifunt.' Erant inter hosetiam non patici, qui propter
longmquum temporisjpactum quo vtxerant, multum honoris (y
gloria collegerunt: alij qui in ipfo atatis flore propter ingenio-
rum acumen funt magnum Jfilendorem confecuti: quidam modb
tnmimjlerijqudfi cutjumingrefli funt. Qmbus qutdem vniuerjis
cibariainfingtUos dies Imperator large & libéralité? fuppeditari
pracepit. | Atque Euiebiusdeillis, qui ibi in vnum conuenerant,
hæcha&enus, impérator fefto, quod ob vi-
ctonam contra Licimum partam celebrabat, peracto,
Nicæam concelîît. Inter epifcopos, qui aderant, Paph-
nunus fupenoris Thebaidis epifeopus, & Spyndion epi- |Paphnu|
ljcopùs Cypri,plurimùm excelluerc. Verùm cur iftorum T|j & %-
mentionerq lecerim,dicam equidem poftea. Adërant et- ^cl"en
iamvndlaiacomplûtes, dilietendi icicnaa vaide periti: tia.
qui erant ad patrocimum alterutrius partis lulcipiendum Vide Kd
parati. Cæterùm Arij opinionem Eulêbius Nicomcdcn- üéi-cf i lls,
vt fuprà dixi, & T heogms & Maris propugnarunt : Anî 11^
quorum TheognisNicæae epifeopus fu i t , Mans autem bus pro-
Chalcédonis,vrbisBithyniæ. CÔntra iftos Athanalius, ipugnata. j
d*aeonuseecleliæAIexandrinæ,ftrenuèpugnauit. Iftum Athana-
■ -------------------- ----- --- A , • •• fiiis.
Alexan^
Vide 'Nie.
li-i.ca. 19-
Ruffin, lu
t.iid eu.;
iufdam
Pialcdi-
cos verba!
oadan
i erga.
Alexander epifeopus in màgnVadmodum honore, ha-
buit: &c proptereaf'iicut p o ill me dicetur) crauis inui-
A a contra rUnm conflata eft. Pauià W è aaàm epifeopi
in vmrnvlocumcdnuencrant.dialeaici in quibnfdam
diiputaudl pnquam proluiionibus aduerfus plerofqnc
fe cxercuernnt. Ac ctunnonnulliquafiillectbrisaddit
ferendum traherentnr, laicus quidam ex confelTorum
f bnccroanimopraditus, cum diale-
aicis dits pongredltur , ficque contra illos verba facit:
Chriftum certe & Apoftolos- artem diflerendi neuti-
qtiamnobistradidifle, ncqucinancsfallacias, fed mcn-
temapertam & ilmpbccm, quæ fide & bonis operibus
integra ieruari folet. Qujs curodixifl'et.cùm alii omnes
quiaderant,âfeumlidmiratifunt, Scillius approbauere
lenrentiam: tumdia)eaici,vtpnnmmrmcerum verita-
tisfermonemaudiuerant, lequoatfimoac plicido con.
jjnicuere. Siç mitùr cpmultus illeex diiterendi ficu la te
concitatus, tandem pçnitù, repreilbseft . Poftfidie epilcopi
omnes m ynuii) Ljcum conueninnt : poft illos ac-
■ 9 i i M j Simularque adnentauit, in media tur-
eutiSUi ' “ a c re a “ s “ nftnit : flee priiisaffidcrevoluit, quam cpi-
icop,,vt.tafaceret, mnuiffent. tauta enimreufentia &
pudorZmperatoris ahimo erga illos viros infedit. Scd
poftquamapomnibus,vt temporis opportuflWpoftu-
labatdadlpmeratlîlentmm, Imperatoribiexfellaora-
tionem hortatoriam habere coepit, qua'illós adconfen-
iionein animorum & concordiam commoueret: inque
ea cpniilium deebt, vtquicquid offenfionis menti cuiuP
'Coaftan- Huam prmatbn contra alterum reii,detet, prorfus depo-
tinusac- ncretur. Etenim complûtes eorum, alter alterum accu-
Uufato- lauetant: multosque fapplices libellos, pro ie linjmli,
pridie eiusdieilmperatoriobtulerant. jpfeauternvt ad
propobtum negotium, quo dé conuocati erant,fe edtos
I nos epi-
[ fcoporu,
I libellos
inqail
H i conuerterenrjfeduIohortatUseft, dclibellosillos com-
blnam at- bnn mffiti iftamque folùm adiecit fententiam , Chn-
vo com- ftum præcepiflè.Vtquiveniamimpetrare contcndar, fra-
ra ip le vernam det. De concorda demum & paccvbi
v b c r i u s d l i I e r u e r a t , d e i H c e p s d e r e l i g i o n i s n o f t r / i i o e m a -
'tisacctfrati us di Iquirendi, iliomm arbitrio permilitpo-
teft^temr quemadmodutn ab eodem Eufebio in tertio
libra de Vita.Conftantini commemoratum e ft , cuius
verba audire non crit nobis incommodum , fie çrgo fe
habent: Cummulueffimtxvtr^utfartefropofiu,mimaa,
UHtnturJU m tpfidffîuut'mvingrtffttcmÙMa , Imperator
toleranteracplacidpomnibusanimumattendit: Jiudioacripro-
latas fententias fenfim excepit : ricifm nriquedifcrepaminm
paruopemtuht: msmagnacumcontentionedigladiantespattla-
I'Eufebij
TlAe Coo*.
I'ftaacioo
I locus.
Conftaai comiter & bénigne fermonem
jlcinus pc-1 ^ r a < nm bum quidem lingua tgnarusfuiûfenfa
IjrimsGia- thcenaoexprejftt, fuauit erat & lulcis; dumaliisfirfuadere
id.
bat: omnes denique ad concordiam catenas reducers contend',t,
quoadeosinommbusrebus, qua in quaflionen, aliquando venif-
JÇ'ttJMconJpirantesanimù.tumopmionïbuscpnl'eiiticntesred-
dithjiee: itartnonmodbconcqrsfidesinteroosvigeret, fed etiam
idem tempus falutarisftjli fafcbatisceUr'unii ab omnibus con-
cederetur. lam verb,qua commumommumfententia décréta e-
tonhcumcumfquemanufubfcriptaeffmt.ratahabebantur.&m
commmtanosrcferebantur. I t a q u e f i a i t d e h i s r e b u s ilia
c O m m e i u ö r a u i t E u i è b i u s . f c r i p r i s q u c p r o d i t a p o f t e r i t a t i
reliquic : lie nos hoc loco non incommode eadem cica-
mnms,'imô veto dus verbispro teftibusvli liimiis, huic-
que atcexuimus b(ftoriæ: vt cum quidam foptè Conci-
lmmmNiCieahabitum.perinde ac ly n fid eh p 'S 'n fm i
j ! c at,u.cqndemnauerint;■ - * i • neillisanimumattaiidamus:J “ i*numaccanaamus: nev
neve
b ' r c o p ’ u s I M a c c d o a i a n ó e r e d a m u s , q u i - v i r o s i b i c o n m r e g a -
f i c r i c i c - , . t o s . n n p e r i t o s Sc r u d e s a p p e l l a t . : N a m i f t e S a , b m u s M a -
. “ a o n i a n o r u m i q u i H e r a c l e a m c ' i u i t a t c m T h r a c i a ; i u c o -
t » u a , ‘ ; { “ “ ^ . e p u c o ^ < t o « e a , 3 U x v a r i a e p i f c o p o n u n C o n c i -
,j , :|aleripnscdiderant,in vnuAivollimen colligit, epifco.
1 Pps,qm Nicææ iii vnum conuenerant, velut indodtbs &
ignarosrcrupiomiiium.probrisaffidt: oblicus credo
iedpli’Eulebio, qui lu^probarione eandem fidemad-
moduincoufirmiHet, tSn'qiiam illiuorSto obcrcctauiiiè.
Qmnetiam nounulla, dediea.ôpcTàprætermitttt :v quse-
'Btblio't, ret.patr.Tom^.Pan
dam etiam peruertit; quæantcm ad eumexi tum, quem
ibi propolucrat, facere videbantur,omnia diligenter ex-
ccrpit. Et quanquamEulébium Pamphiium, tanquam
teftem cm mcrito habeafur fides, laudat : praconiisquc
cltertlmperatorem, vtpote.qui in inftirutis religionis
i.nriftîanæ.ftabilicndis multum priftitiffct : fidemta-
■ menexpoiitam in ConcilioNicaeno, perindc atque ab
ïmperitis&omninèinfcijstraditam, grauiter reprehen-
dit: & quem fapientem nuncupat, & teftemveracem,
ciuldem teftimonia de induftria reijeit. Nam eft apud
EuiebiUm.ex Dei miniftris,qui aderant, alios prudenter
oc dllerte dicendo, alios vine grauitftte excclluille : qnin-
cnam Enpcratorcmcotam adconcordiam omnes redu-
xi ikaenccilicquc, vtnon modoanimonim, fed etiam o-
pmionum conlcnlione conipirarent.Vcitim de Sabino,
iLquodtempusadeamremopportunum in aden t,p lu-
radiceriius. Confentiens autem de fide do&rina, quæ
Nicææ ab ampliflimo Concilio, quafi claraomnium voce
diuulgata erat,hæc eft.
Credtmusinvnum Dtum,pattern omnipotentem, omnium vt-
Jtbilium & inuijibilium creator cm : dr in vnum Dominum le- ^eod.
fumChriftum,filiumDeigenitum, expatrermgenitum,bocejl, •'/.ƒ*•
exfubflantiapatris : Deum deDeo.litmm illumine, Dtum ve- ‘ ‘l ’f . ’ ’ ’
rumdtDeq viro’: gcnitim,mil factum, confubftantialem patri, Nicïni
per quem omnia faila funt, & qua in cqlofunt, & qua in terra Cooeilij
qiitprbpter nos homines, &propurnoJlram faltitcm défendit, incarnat:,:
eft, homo fabius eft ,paffns eft : refurrexit tertia die : a-
feenditadcalos,venturus eft iudica/e vtu'ffs& mortuos. Etin Spi-
ritumfanHum. Qui verb dicunt,quoderat qliquando tempus cum
non effet., anteqnamgpnittu erat, vel qubdexnihilo ortusfit, vet
^ 1 j SX dltera effentia, quàm ex patrls fubftantia genitus,vtl
quid film Dei creatus f i t , quodq, conuem & mutaripoftit, iftis:
Catholica&ApoftolicaDeiEcclejiaanathemademtnciat. Hanç
fidem approbarunc trecenti decernSco&oepilcopi, éià>
que omnes aflènfi funt : & vti feriptum eft apud‘ Eufe-
bium, confentiencibns animis opinionibusque eidem
fubferipferunt: quinque folum exceptis, qui banc vocem
w « « ..,id eft.conlubftanrialéarcpudiarunc : Eofebio' (S
mde icct N ic om e * * cpifcopo,tbeognidc-NicæiE,Mari iVomoi
Chalcedonis, Theona Marmaricæ, Secundo Ptolemai-
dis. Namlw«^.»,ideft,confubftantialc,eireilbidaffir- <i',,cPi'
marunf, quod eft ex aliqua re ortum vel partirione, vel
deriuarione,velproduétione: produétione, v , e x radi-
cibusgermen: deriuarione,vtlibcriexparcntibus: par-
titione,vt duo aut tria auri ramenta ex maifa aurea. At
filiumpeiad'nullumiftoifcm poflè refera: & proptefea
fè minime fidei/îlli in concilio Nicæno confirmatæ veile
aftentiri, dixerunt. Proinde & vocem illam ôpaùno*, id ssar. arm
eft, confubftantiale, vehementerirrilërunt, & abdica- \W-” -77-
tioni Arij fiiblcfibcrenoluef ùnt. Ob quam cauiàmCon- ^
cilium non folum Ario & omnibus eius opinionis fau- nicatio &
toribus anathemadenunciauit, veruinetiam vetuit,fie deporta-
Alexandriam ip£e Arius omnino aduentaret. Ednftum [q° hære-
porro Imperatoris Arium, Eufebium & Theognidem in
exiliumiremandauit. VndeEufebius §c Theogilis paufô -The ’
poft, quàm exilio erant multàti, libellum quo fe fâ fe ' xi
poenituifle declaiareut^edideiunt : fideiquedehacvoce lium,&
•A»««ftid eftjcqnfubftantialifconftabilitæ corifenferunt : cxi_
ficut deinceps in fermone fequenti oftendemus.^ Per i- !,u llbel‘
dem tempus Eufebius cognomento Pamphiliis, epifeo- lArianif-
pus Cæfareæ Palæftinæ, in illo Concilio, cum paulifper Vnum ab-
hxfitaùiflet ,Tecumque attenta cogitatione expendiflec, ;'uranr-
num illam de fide decilîonem deberètadmittere, fie tandem
vnà cum reliquis vniuerfis earn & approbauit,&
fubfcfiptione ratam fecit : 6c populo, cui ipfe præcrat,
eandemferiptis proditammifit, vocemque Confubftantiale
illi inrérprètatus eft, ne cuiulquamanimo de iplo
inijeeretur fulpicio, quod in eo aliquantum hæficauif-
let. Ifta igitur ad verbum fcripfitad'hunçmodum : Etfi
venjimile ejtfiatres (banflmi, eaquadefide ecclefiafiica in am-
plo drfrçquenti concilio Nicaa coàtto traâata funt, ad vos ante
hafprolata ejfe, pr&fertim cùmfamaipfa accuratam rerum gè-
ftarum narrattonemfua celeritatefuperarefoleat: tamen ne ventos,
f i auditione folum ea acceperitis, contra ac fe habeat, vobis
nuncimr \ prïmiim eam fidei formulam , qua 'à nobis concilio
__ • • ■ Y z . . propofi7
Confubftantiale.
J
Vide Nie.
i.ii.li. 8.
Bat. anno
^uraat.
jEufcbius.
jPamphilus.
H
Vide Nie.
ca. 14. li 8,
Socrates
Eufebfüm