i Socrmü Hi/lo ri* V à l e n t i k i a n v s e t V a l e n s .
\ L n gd q,qumrolUmbabù*t,wmt,t'cundmq « " i (M t '- ipietateptæftantiflîroiquQSquidam
ï i l ï p * i | k ^ quae in coram animis infita fuit, fan&irnon iam édita >-fin-
resj ujiemanuos «.«/«*««, v -- ----
tutus: Eumtpfumlibrum vendidi,quidicit: VendeqUa babes, &
dapauperibus. Eftquadaminfulapro.peAlexandrtam, ad Boream
vergens, quatrans lacum Mariamfttaeft: in ea monachusexfetta
Gnojitcorum, virjpettatiflimus, habitauit, hie omnia qua agutitur
a mpnatbis y propter qtfinque can fas agi ajferuit: propter Deutn,propter
\ Matth.U)
I Vide Eu-
\ftbU.c.ió
A mona-
cli u qua
aguntuL';
propter
q u i n q u e . I mimvfdmanmtfMUltttibuimqmbid'wfu, voruttnx . .~ [ , . . . - . . f
gillatim perfèqueremur, àpropofito admodum digredi-
endumeffet. Quapropter,fi’quisftudioducitur accurate
çognofcendiyquas resgeffèrint , quo pa&b fç in vitaexer-*
cuerinr,quæàdaudientiumvtilitatemlocutirùeri,nt,quo
naturam , propter confuetudtnem, propter necefttatem, & pro• iPàjladii dc
s 3 2 g i H 2 3 I z i a s s e î s n s a s s i s s ^
. - .. . , - .'A I £ üXCl.< iA aIhiii» ' rariäiovnlirara'in fllin criâtUuC tlUlllCClDUSi QU® Pält“ ! '*
monadic,
turn yita
iber.
Palladius
Voluptatü
illcccbræ
Euagrii
Gnolticus
liber.
Prudentiaf
munus'.ité
Forutudi
Tcmperancix.
Iüftitix.
Bafilius
Càppadox.
Athanafii
fcncentia :
item.
Serapionis
Didymi.
! 4 4 0 m \ tatèc!tplicata.-inquoctiaindïmuIMbM,qoæpaïcm ■
' quenddmmottatbutnftrturdixijfe: Obhanc caufam v.lu fMum !
gBWB jB Euagrius — ,f l . .
Valentisfloruerunt.Sediamredeamus^ndedigreffi
tllecebras ampute, vfmater,vt materiam ametiam etiam practdqm Dractdamiracundia.iracunita. Etemm fufeeptuseft.Euagnus vero& Palladiuspaulopoltmo^ ! ;jûmefinr
banc nouipro voluptatïbus perpetub decertare, tranquiUum mentis tem
tneaftatumferturbare, intelligent ta vint afferré. Alter quidamfe- lumus.
nexdixtt ,. Charitatem depojito velcibi velpecunia non poffeferua-
ri. qui item dixit, Se non bis in eadem re_ , quantum ftiebàt, a da-
Defanfîismonachis in exiltum eie£lis:& quomodo Deus,edi-
Moutbusaliquandofuijfe deceptum. ijlafunt ab Euagrio, in hbro,
tisperillosmiraculis,oumesadfeat-
qui de vita in aftione poftta inferibitur, totidem verbis commemo-
traxer it.
F
rata. lnübroautem,quiGnoJlicusdicitur,Jtcloquitur. Quatuor
virtu tes,& totidem earumpracepttohesà Gregorio iufio didtcimusi
C A P V t X IX .
Prudentiamfortitudinem, temperantiam & iufiitiam. Ac pru-
dentta mutm ejfefanttas tllasfacultates, quafunt mentis propria,
nuüis adhibit is verbis (has enim afapientiatradi affirmauit) cön-
templarir Fortitudinù, in verûfirmèperfiftere : & quamuisfispro-
ptered j f auiter oppugnatus , ad falfa tarnen nunquam defieStere.
Temperantia (emwa dpnmo aefummoagricolaacciperi'. eumau-
um , qui altafemina porrigit, repellere. Denique iujlitiarationem
euiufque reipro dignitate reddere : hanequeyiriutem alia obfeure
tnnuere, nonnullaperamgniataJignificafe, quadatn ad imperitio-
rum vtihtatem aperttus explanare. Keritatis colttmna Bajilius Cap-
padoxait,cognittonem, quaabbominibus cdpitur, crebrovfu 0 “
exerettatione fieri perfeftioreni: earn autan qua per Dei grattain
animisnojlris mgtneratur, iujlitia ^placabdttqte & mïferïcordui.
Ac prior is eos, quiperturbationibus obnoxijfuy t0ppjfefieri partietpes:
pojterioris au tem ilos folos, qutfuntabomni dnimi perturbations
ltberi,vacuique: quique, dum inprecïbûsdefixifunt,propriam men*
tis lucetn ,-qua ipfos illuminât..contemplantur. Itemquefanftus A-
thanafius, Aegjptiorumluminare, ait Moyfipraceptum ejfe,vt men-
fam verfus Aquilonem jiatueret,: illiigitur,qUifuntincontempla-
tionepofiti, animaduertant fedulb ,quis fit ille aduerfarïus, qui
Vide Hi-
iph e. 17J
.n.Tbto.
2.C. 1 a.
Csoy. M.). VMigitur Imperator Valens lege fanciuiflèt * vtin 'cap.iz.
eos turn qui Alèxandriam, turn qui Aegyptum in- 1
colebant.perfecutioconcitaretunomniavaftäcaeuerfacr,
f-u e. ce, d. umr al..i.j.. i..n.. .i ud. i.c.i um 'a ddudli, alijin career cm con*- IruminAcie6ti,
alij alijstormentis diuexati. nam vaiia cruciatusge-
nera illis,qui fe qniete gerebanc,infli61a. Vbi ifta Alexandria
erant prolibidine Lucij confe 6la,E uzoi ulqu e Antip-
chiam re uerterat,dux cum ingentibus copijs.&Lucius A-
rianus vna ^ nam ne ille quidem ei inftiruto. defuit, fed
multitudmemfan&orurn yirorum, quos neutiqiiam co-
roileratus eft, multo acerbius, quam miliceS ipfi, afflida-
uit)adAegyptimbnafteriacpnrendunt. Ptfftcaquamad
locum ventum eft, viros copfueta obeuntes j^unera,pre-.
ces fcilicetfunde'nces, morbismedicanrcs.eijdentes d x-
monia, comprehendunt. Ifti.vtpotequibusmiraculaper
Deigratiam faiftitatanon magnpaftimarentdt>ftditapie-
cationum officia-in locis ad orandum ip (is deftinacis exe-
qaendi nullam volueruhtoraninb iilis facere poteftatem.
contr4tosjpiret,emnuquelMatKmgemavmli&ex(pfiiam- fedindesoscisturbaruncjNequchisfoliimacquieucranr,
Ammo*
mus mod
naebus.
Euagrins
epilcopati
Vugit.
mmonii
idEaagriö
iponiio.
mo tolerert: &illo$, qmipfosadeant, propenfo aeparato animo a-
lant,fufiententque. Serapion etiam, Thmuitenjisecclejia vefytt angélus,
dicebat, Mentem quacognitionemjpiritualem imbiberit,plane
cumulateque purgariz-partes agfma iracundta exardefcentesy.\
charitate fanarr.prauas cüpiditates, qua in animi domicilium illa-
buntur, coercen continents. Didymus, ille doctozjnaximus, & in
rerum diuinarum contemplationsfummusAdtcereconfueuit: Documenta
de prouidentia & iudicio diuïndafiiduè tecum.recolito, eo-
rumqueffimmam ( omnes enim fere in illislabuntur ) memoriacu-
fiodire laborat ouquorum altera, de iudiciofetlieet, incorporant differentia
, inque ea, qua eftmundi, mutattonefacilèdifcernes : altera,
deprouidentia, in modis illis,qutbus d vitiofitate & .infeithaad
virtutem & cognittonem ductmur, facileanimaduertes. i Ilta ex
Euagrijlibrisdepcompta, in hunc locum contulimus. A-
lius quidam.monacKusera,t, vir plané admirabilis, qui
Ammonius vocabatur: ifte adeo parum curiofus Fuir, vt
cumRomæynâcum Achanaftôfortè verfaretur, nihil ex
magnificis vrbis operibus,.prater templum Petro & Paulo
dicacum, viderepmnino delidetaret. Idem cum ad e-
pifeopatum gérendum impelleretur, clam aufugit : dex-
tramque ftbi præçidit auriculara, vt corporis deformitas
impedimento elïèty quo minus adjllud munu^ delige-
retur. Pofteacum Euagrius ad epifeopatum a Xhêpphi-
lo epifcopo Aiexandrino deledus, ex occulto aufugerec,
null© corporis membro_ amputato : Araraonibque forte
fortuna occurrerec, & facetè ilium proptereà perftcin-
geret, quod auriculam prsecidendo,facin us fecifle t, leque
coram Deo reum ipfe peregiffet : A mmonius tm refpon -
dit, At tn, inquit , Euagti, npnputâstepcenasdaturum,
quôd lingua propter nimium tui ipfius araorem excifa,
fed in amentia longius progrelH, temerarias populi tur-
bas in eos incicarunt. HajcRuffinÈis lè alpexiflè, inque ca-
lamitatisfociecatem cum illisveniffelè,narrat. Tuiivccr-
teea, qu*ab Apoftolodiiftafunt., yidebantutinillis re-
nouari. nam multi ludibcio habiti, flagri$ caeli., veftibus
fpoliati, vinculis conftcidii,lapidibusobruti*cruentis gladijs
olxtruhcaciFuerunt.-alijjn falicudinem conciu(i,buiI^
lis caprihis^appellibus operti, auxilio deftituti, grauiter
aftliiftati^rebds alperisincommodisq; acerbè admodum
vexati,quos mundus fuo complexu contitterc minimèfu-
eratpromeritus.-non pauci per varia loéa defèrta oberran-
teSjinmontes.fpeluncas, terraeq; caucrnasfé abdiderunt.
Atqv ifta afflidationum genera, propter fidem, propter o‘
pera,propter curatiod^sdenique^uasdiuinagratiaadiu-
tiféciflenc, pétpelUfiïut^ ;Velumdiuina prouidentia ,vti.
verifimile fuic, permiftivm eft, vcifta fubirent incommpr
da , quo pcbillorum terumnas alijs ad falutem , qu% in
Deo eft, patefiercr aditus. Quod qqidem ita efife,, exirus
rerum peripicuè declarauit. Poftqdam igitur^ximij illi
viri, hafee rerum aip^rarum infliiftas plagas colcrantia re
prelÏÏ(Iènt,Luciusde .rpédeie^üs,.perruadet militum'pr$-
féftb^yt patres monachonjm in exilium mittcret. Patres
autem erant, Macarius Aegyptius & Macarius Alexan-
drinus. Iftiigiturminrulam quondam,qua; nujlu'min-
cölam habebatChriftianum, relegatifuêre.' In quainfu-
laerat.d(?lubrum,&facerdos quern omnesincol? pro Deo
venerabancur. Cumiftifanifti viriin earn eflent ingreffi;
Ruffin.l 2
in ferst
eßiu
Ottbodo-
rum vin;
afSiâio
Macaru
düo tek*
gariîàûth
omniadsemonia quaeibi verfabantur, prae metu & terrore
ccepêre exhorrefccre. Eo«Jem,tempore tale quoddâm Miracult
atia,quædonatae fttibi,minime vfuslis. Eranteodem 1 improuirooccupata,rupramodumfurcre,resquepmhes Igjj^
cémpore etiam àljj plurimi viri in monafterijs viccutc dc 1 efifturbare ccèpit,oeque eius rabies vHa yatrone comprimi L 0nc«
i B H k ! iledarive
V A L T IN IA N V S E t V A L ;E N S- Eccleßaßicee,Lib. IV .
ftdarive poruft, fed cont,raeos pios viros grauiter vocife-1
rata eft ad hunc modum : Cur hue veOiftisad nos^abi- {
gendos ? Itaque Faniftiilli, miinnsquod diuina gratiaip^
lis largitafuerat, palàîn ibideintegro oftenderunr. nam
dæmonem éx virgineeijcitint.earn patri trad un t fanam &T
vale.ntem, facerdorem & omnesinfulæ habjrarores adfi-
dem Chriftianam rraducunr. Extemplo igicur commu-
tatareligionis forma, omne's baptizati'fnnt,& doétrinam
■ Chriftianamlubentibusanimlsdidiceriint. Quarediui-
milliviri propter fidem Confubftantia,lisgrauiter& acerbe
exagitati.cùm illiipfi magis probati fa«5ti funr, turn alijs
falutem dederunt, turn deniqueHdem illam cftecerunc
multo ftrmiorcm. •
Vide Hit.' }.,■
rcoJnca- 1 'i I
DeDidymocaco.
talogo [tri
ftorum, q
Ruf.l.2.c.
C A P V T X X .
■.Theod. I
i.4.c. 27. X 71fd em tem p o r ib u s a l ium v ir iim v a ld è f id é l em D e u s
B J Z / e x t u l i t i n lu c e m , p e r q u e rn fu am f id em v e h em e n t e r
Didymus te ft a tam & i l lu f t r em r e d d id ic . n am D id ym u s , v ir p la n é
T f f i I a dm ira b ilis & in fig n is | o r a n iq u e lite ra rum g e n e r c e x c e l -
florucrir. le n s , p e r id tem p u s flo ru it .’^ Q u i cum a d h u c a dm o d um
a d o le f c e n s è f le t , & p r im a lite ra rum e lem e n t a lo lum d i-
d i c i f l e t , in g r a u e m m o rb um o c u lb ru m in c id i t ; q u o q u i -
d em g ra u it e r a f t l i â a t u s , lu m in a p e n ftù s am ifit . A c D é u s
p r o o c ù lo r u m fe n fu , in te ll ig è n t ræ a c iem i ll ic lem e r i s im -
p e r t ijt . r iam q uæ o c u lo ru m o b tu tu c a p e r c n o n p o t e r a t ,
Didymi -1 c a p e r f e n fu m a u d ié n d ip e r d id ic it :q u ip p e d p u e ro ,p ræ é la -
cruditip& r a i n d o l e & in g e n io v a îd e b o n o p iæ d itu s , om n e s in g e -
feripta. n io lb s , é .tiam a c u t iffim è eer n e n t e s ,- lo n g é fu p e r a u it . n am
g ràm r ria t icæ p ræ c e p ra ce lé ri té r c om b ib i t ’: rh e to r icæ a u t
em m u lt p c e le r iu s : a d ftu d ium p h ilo fo p h iæ in g re lT u s ,
m irum . q u a n tum b re u i p rp fe c é r it ; a c p nm ùm D ia le é t i-
c am , d e in d e A r it hm e t ic am , tum M u f ic am d id ic it.-p o ftre -
m o r e liq u is d i f c ip l jn i s , q uæ p h ilq fo p h iæ fin ib u s c o n t i-
n e n t u r , ica a n im üm fù um im b u i t , v r c ûm i ll is , q u i o c iilp -
ruro fiibfidio maximas in eifdem progtefliones feciflènt,
congredipotuerit. Quiitetiam facrolànéta tum veteris,
turn nouiTèftamenti eloquià adeó accurate tenuit, vt
mulcosin eadem conficeret commentaries. Icemquede
trinicace tres libros édidic. Librqs pörró Origenis de principes
interpretatus éft* inque eofdem com'pofuit cpnt-
meneâtios, quibus probauic éôs optimè perfcriptoSjiPLos-
que inafticer nugari, qui cum Origenis libres non pof-
fencincelligere,& hominemincufarc,&libros reprehen-
derelaborarent.' Qupcirca fi quis mulriplicem doâri-
nam, & ardens a;nimi ftudium Didymi cognofcere defi-
I derar, librosabco editos euoluendo facile, quod voler/
confeqüetur. Ferturpræterea, Anronlumiampridem Va-
cü Didy- lentis temporibus, cum propter AcianoS ex foiitüdine A-
mo collo- lexandriam accederec, cum hoc Didymo in colloquium
quiura. veniflè:eiusquedo<ftrinam & intelligenciamcum perfpexifïct,
ei dixillè : nihil te conturbec, Didyme, quod ien-
fu oculorum corporeorumorbarus fis. nam quamuis ta-
les oculi,quales mufeis & culicibus tribuunturadfèruan-
dum, cibiprorfus dèfinc: tarpenlærariplurimuiTidebes^
quodillüs habeas ocùlos quibus angeliafpiciunr, quibus
Deus ipfe cernitur, quibus denique clarilfimürn ~ems lumen
comprehenditur. Hæc iampridem fanétüm Anto-
hncciæ fi-. niun? ad Didymum dixilfe ferunr. Didymus eodem
tempore maximus finceræ fidei pacronus Contra Aria-
nos fuit: i}lisfèoppofuit., .eorumfàllaces cap ri on es dif-
foluit,denique rationes adulcerinas Ôc veceratorias coar-
guit.
De Bdfilio àafarienfii&dregorto Naz.ianz.eno.
C A P V T X X I .
QVenjadmodum Alexandria: Didymus diuina prouidentia
Ariatiis oppoficus fuit, ita in alijs ciuitati-
busbafilius Çæfarienfis, ôc Gregorius Nazianzenus : de
quibus tempus videturopportunumiam pauca difîèi^n-
di. Quanquam illorum memotiaapud oirines fine inter -
Biblioth.Veter.Patr.Tom.^.Parsz.- ^
Didymus
f i n e
dei contra|
Arianos;
patronus
PUoNt-
'fephe. 1}
K».il. Rhjf.
2.
Ifheod.L^.
miffipne vfurpata,& doétrinçfruâusex eornm libnsper-
ceptuàjfatis valere pofluncad vtriufq;commendàtionem: , . ^
ramencumperid tempus mu]ta ecclefijs affertéht adiu-
menta, &tanquamduæ faces ad fidem accendendam a c {6. , f
Deoconfèruarencunnoftruminftitutnmvideturpoftuia-
re,vt de illis cum primispaucacommemorernùs. Qnodli Bifil. &
quis Bafilium& Grcgorium inter ipios corn parare,vnâq-,, Nazian-
mores&virtutes,quibusvrerq-,præftaba^oiatibne proie- izenl com'
quivoluerir,hærebicadmbdum,quemillbrum altcri prç- Paiatl0,
tulerit. Nam&re«fta vitæinftitutione, & vtrbqvgencre )i- 'inriu-urio
terarum,taingentiliumqu^m facrarum, aleer alt'eripar. pucrilisi&
Qui cum adolefcenteselïênr; Athenis Hÿmerij & Pioére- prxcêpto-
f)j|, fophiftarumélusætarispèiqijàm celebuum, auditores
fuêrc.-poftéà AnfiochiæSyriæàLiBanioiilftitutiiihdicen-■ Ibicrefius'
difacultarevenêreadfummum: Acctimad philofophii '
præcepra tradenda iudicarencur idonei ; rogÿrenturque
proptereàdpermultisvcaddocëndimunus totos fe trâs-
terrent,cumqùé etiam alij eps Hortarëntur vt rebus foreri-
fibus fe dederëntiVtroque illo vitægehere contempto,ab-
icôtacji etiam fophiftarum difciplina , folitariam viucndi
rarionem fibi delegërurit. Itaqjfimulabphilofophiæpræ-
ceprionesfub dojftore.quitumpHilofophiani Antiochiæ
docebar, attigiflènr, nonriiulro póft libros Origenis ( qui
tum pèrvniuerfiim orbeni terràrum iri magna gloria tuit;)
fibicolligère;exillisq»facrarum literarum interpretatio-
nem përdifcerecoeperunr. Quibus admodum exercitati,
contra Arianos ftrenuè dimicauêre. Cumq; Aijani Origenis
libros ad ipforum dogma confirmandum adduce-
renr, illi eorum coargùerunr infçitiam.perfpicue^; often-
derunt, eos Origenis mentem & fèntentiam neuriquam
incellexifïè. Eunomius enim,eiufdc lëbtæfaùtori & quot-
quot ex Arianorum numero, qui tum diferti func hab'ici,
quando cum Gregorio & Balilio corigrediebantur, feip-
los impentos & plané indoétos prbdiderunc. BafiliuS pri-
mùtm à Melëtio Antiochiæ Epifçopo diaconus ordinatus,
poftea epifeopus fuæ ipfiuS patriæ,Cæfareæ videlicetGap-
padociæidelecftus; ad ecclefiàrum procurationem orimc
fuam curam âc ftudium côntulrt; Nam cum maghoperè
ëxtimefcetet,ne rioua Arianorum db<5tcinà per prouincias
Pbntiferperec j fummacum celeritatead eas partespiofi-
cifcittir: îbiquelocaad monaftieam difciplinam exercen-
dam conftituere, homines fuae dobfcrinæ præceptis infor-
mare , animos in fide vacillantium corroborate Coepit :
Gregorius autem Nazianzi^ vrb'is Cappâiïo'ÿæ perexi-
guaè (inqua patëreiusalhtèrexerat ëccléliam) epifeopus
creatüs,idem qiiod Bafiliuspræftarè. Vrbes quippe perlu-
ftrans,languenceS ihfide^onfirmauir.-Gonftàntmopohm
verbfæpiflimèiterfaciens; ânimoseorum, quivnocon-
fénfii fidem Confubftantialis cutabantur,fua doûtinâ in-
ftitutisq; erigere. Quapropter breiïi tempore pbft,multo-
runï cpifcopôrnm luftràgijs epifeopus Gonftàncinopohs
conftitutusfuit. Pofteaquamigitiïrres ab vtroq;ge(tæad
auresperueheruntlmperatoris Vàlëntis, fine morâ Bàfî-
liüm CæfàreaAritibcliiamadduciiubet. Itaqjquam pri-
mum eô' adducitur, & de Imperarôris fèntentia adpræfï- v^ro„,
dis tribunal deducitur. Ac cumpræfes ab eô fcifçitaretur, '3n.n 106
'quid eaulæeffet, cur Impcratoris de jrèligtone opinionem | H
nbriamplexaretur? Bafiliusingenue&hberè admodum Bafiliia-
Imperatorisirifimülauitopinionem, fidemqueConfub-
ftantialis commëndauit. Cumq; præfés illi mortem mi-
naretur: V tinamy inquit Bafilius, troc mihi verè ,âccidar,vt
pro'veritatê ex his Corporis vinculis eripiar. Vbi iterum
àtq*, ireriim repètebat p‘ræfes,vtrem fècum accurate con-
fiderâret,fertur dixiffe BafiliurmEgé qbidèm hodie^C eras
idem fuimatque vtinami tu non'mutes fententiam: Tune
ïtaqj’Bafilius ad diem ilium integrum rènebarur ineufto- [ ^
dia. Non diu pôft, filins Valentis noniiné Galates, qui te- .Galates
néra àdmôdû ætate fuit, forte adeô gratifier ægrotaré coe- Val|»d§
pit,vt medici de éiüs vita penitù's delperarent. Cuius mater
DominicaImperâtrix, retulit ad Imperatorem , fèper
cnomoip-
fiuTmct ■
Grcgorii
probat _
E.l^omi
nicàlmpe
quietem ab honcndisVifisvàldèdiuexatamfuiflé:puèrü- |
^ué propter côntümëliam y quam Bafilius epifeopus fuif- 1
fet ab eb' perpeffus,morbo afflitStari. Quæ Imperator animo
diligenter cbmpléélenSjaccerfitBahfium.'öc quo illius
facerecpericulüm,fie ilium alloquitur. Si vèrafbnt tua de j
' ’ D d z fide do- I