Vide- Nie.
2. L i.
Soc.l. i.c.4
Extat ep.
Imperat.
àpud Eu-
febium fu -
prae.67.li.
2 de vita
: Confiant,
vtapud
Soer at. 1.1.
tap.y
Opinio- j
nuin dif-
fçnfione
eccicliæ
cocordia
dülipa'a.
B
M g Sozomeni B iß or iét C o n s t À n t in v s.
vide Ti* -
j*&
Xfrac+l: 3.^
Confiant.
fc I
Pafchæ ce
Iyb;racio-
, n.is diuct-
ficas.
Trin?ipi
QfiusCo'r
dubæ epi-
fcbp.#
D
Vide Eufe-
biu de v ita
Confiant.
wiytëdè
brhih/Ll.i.
t.'j.ipNic;
e'.i4rl.i.
Socr.Ll. ç.
$.*. 7. Bar.
mhno 315.
Concilia.
Nicçnum
»Sylue-
ftro Papa
' tndi&u ,
a Confla-
tiâo con-
uocatum
•left. I V-:
Errat So-
Amenas
cxiftmiä-
do Con -
ciiiû Ni-
Qitbd Conßanttnus, vbï refetuit inter epifcoposcontentionem, &
dijparem Pafihatis celcbrationem.adthodumid dolenter feretn,y Ö-
jfum Hiffanum C oituia epifeopam, quiilhrum m trouer-
(iamdirimeret> & litem de obferuandopafeka-
te component, Alexandrinm .
- mifirtt.
C A P V T X V .
AT verôcummultaconcilia de hacrein Ægypto ce-
lebraca fuiflènt, & itaëxardefceret concentio, vtiad
ipfiim Imperatoris aulam peniâderet, Imperator Conftan-
nnusnorf nediocrireianimo commotus eft , propterea
I quôd cum religio Chriftiana iara recens erefeere incepil-
? fet,opinionum dillènfio multos dfidei Chriftians profel-
fione pemrùs aueitic. Qua de reAriu.m & Alexandrumin
crime n manife ftô vo eau it: & per litëras illoseo redargüic,
quôd comroutrliam, quæ cæteroquin occultari potuerat,
in apertùm protuliflenc : & concrarijs ftudijs inflammati,
tanta cum concentione mouillent eaqu-æ neque omnino
qusrenda, uequecompledtetidaanimo : & fifortècom-
plexifuiflèm, îilenrio camentegeqda erant.Fieri enim po-
teft, v thomines , tametfi in quadamreligionis parte dif-
Æntian(|üon piùtuam tarnen intcripfos Concordia«» dirimant.
At.de diuinaprouidentiaynameandemque fidem
tenereneçeflèeft. Quod àutemad eiufmodi lubtilcs &c
argutas ausftiones attinet,eciamfi non in vna conlcntiant
opmione, tarnen confentaneum eft eaminintetioreco-
gitationeconcinerc. Iullitigitur,vtinani de his rebus di-
fe e p t a t i o n e d é p o li t a ,c o n c o r d i a m in t e r i p fo s le r u a r é t .D o -
l e i e e n im i * n o n m e d i o ç r i t e r ,q u o d c u m m a g n o A u d io f l a -
g r a i e t v i b e s in O r i e n t e l ir a s i n u i l è n d i , e o r u m c o n t e n t i o -
iie a d i t u s f i b i p r æ c lu lu s f u i ll e t . A t q u e h æ c q u i d e m A le -
Xa u d i o & A i i o f c r i p ii t C o n f t a n t i n u s , p a r t im q u o e o s in -
c u f a r e t , p a r t im q u o a d p a c e m c o h o r t a r e t u r . P o r r o a u t e m
c d m c e r c io r . f a ä u s e i l e t , q u o id a m eiT e q u i d i e m fe f t u m
P a lc h æ a li o p e n it u s m o r e a c m o d o , q u à m c s t e r o s o m n e s ,
c e l c b r a r e n t , a c e r b e q u o q u e t u lit . N a m n o n n u l l i v r b e s
v e r iu s O r i e n t c in in c o le n t e s , i l l o t e m p o r e a b a l i j s d e h o c
f e f t b a g e n d p d i f lè n / è r e :q u i e t f î à c o m m u n i o n e n m t u a m i*
n im è c e m je r a r u n t d f t u d r a m e n f e f t u m ,p r o p i u s a d l u d æ o -
r u m c o n f u e t u d i n e t ii a c c e d c n t c s ,c c le b r a r e i o l i t i fu n t : q u a
q u i d e m d i f lè n i i o n e ip ie n d o r e m f e f t i m a g n o p e r e o b f e u r a -
r u n t . I t a q ü e à C o n f t a n t i n o v e h e m e n t « i a b o r a t u m e f t , v t
d i f t e n li o n e d e v r i a q u c r e f u f e e p t a e c c le f i a m p r o r f u s l ib e -
r a r e t . A c q u o n i a m h o c m a l u m , f t m o d ó a n t e q u à m a d
p lu r e s m a n a r e t jC o e r c e r c t u r , fa n a r i p o f t e e x i f t im a b a t , i d -
c i r c o m i ß t v i r u m , q u e m c i r c a i e h a b e b a t f i d e & v ita s in c c -
g r it ä t e p r æ ft a n t e m , & i u p e r i o r ib u s t e m p o r i b u s o b v a r i a s
r e li g io n is C h r if t ia n æ c o n f ë f t i o n e s a d m o d u m n o b i l i t a t û ,
O l iu m d i c o j e p i f ç o p u m G o r d u b ç , q u o i l l o s q u i i n Æ g y p t o
d e fi d e d ig la d i a b a n t u r , t u m f i o s q u i i n O r i e n t e d e f c f t o
P a l c h a t i s d i f le n t i e b a n t , a d c o n c o r d i a m r e d u c e r c c .
De Concilio Nictu propter Ar turn coafto.
C A P V T X V I .
VErum yfj'i confra,qudm expedabat,resfiiccederet,&:
conteritip redon ciliationem con cordis i mpccfiret:
Ofiusquead p'adem feciehdam miftiis, re infe«fta reuerte.
retur rConftanntfusindicit Concilium Nicjeae, vrbisBi"-
thvnis: Icribitquead omheseccleiiarum prsfides, vtad
diem prsftiturum adfint, Huic concilio interfuere cxe-
fpilcopis,qui iedcs tenebant Apoflolicas,Macarrus Hiero-
jlolymonim antifteSjEuftathiusepiicopus Antiochis, O-
tronremfluuium tangentis,& Alexander Alexandria pro-
, pterlacum Mareamlits. Iulius autem epricopus Roma-
, ntis,state quidem ingrauefeemteprspeditus, abfuit; led
j; Vitus &Vincentius,eiui(demeccleftspre$byccri, pro illo
adfuere.1 His acceflcre^alij quamplurimi honefti & boni
viri, ex Ærijsnationibus collêdti : quorum àlij non rhódo
ihtelligéndo prudenter,& dftèrtèdiçendopollebant , verum
etiam turii facrarum literarum cognitione, alioqué
dodrinægenere præftabant, tum pia viuendi rationead-
modiim exbelleBant: alij autem,qui ob vtranquerem funt
màgnam laudem côniècuti,aderantepiicopi,numero.cir-
citertrecenti & vjginti : aderat quoque presbyterorum &
diaconorum, qui c6s ( vt eft verifimilç ) comitabantur,
multitudenonexigua. Aderantetiam vna viridifleren-
diperiti, qui il'Ks inter dilputandum fubftdioelTent. M ulti
autèm ex numéro facerdotum, qui ( vt euenire iolet) tâ-
quam ad caufas fuas aepriuatas difcêptandas in vnü çon-
uenerant,tempus opportunumfibi iam oblatum putatüt,
& ad rescorrigéndas, quajipforum animos offenailfentft-
taque finguli libellum de criminibus qu s alijs obijeerent,
* Imperàtoti offerre, & peccata in fe admiflà iam antè expo-
nere coeperunt. Cum autem iftudin dies ferc fingulos ac-
I cideret, dat mandatum Imperator,vt finguii crimina, qus
alijs obijccre cohfticucrànt, ad cërturô diem proponetent.
: Vbidiétus dies vetîit, Imperator oblatisfibi libellis accö-
! pus : I ft s , inqüitjCriminationes tempus qnidém fini pré-
I ftitutumhabentjdiem videlicet magni iudici j:iudicem au-
I tem, qui fit turn de omnibus fententiam ptonunciatimis.
! mihi verô non eft fas, cum homo fim, eiufmodi caulàrum
; cognitionem arrogarc.-prsfertim cum & qui acculant, &
I qui accufantur,fac«dotes fint. Nam non deSerenc fc ta-
' les prsbete, vt ab àltero iudiceôtur, Age igitur.déletiscri-
j minibus.exempluni diuinæclementiçindanda mutuô ve-
j niaimitatijiungamus amicitiæfoedera:&fidei negotia.quç
nos in hune locum conùenirecompulerunt, feriô pertra-
ôtemus. Hac habitaorationc > Imperatoriuhet turn cri-
minationcs îllatas nullius mometi eftè, turn libellos cum-
buri ; diemque prsftituit, ad quem de rebus fidei vocatis
incontrouerfiamdecideretur. Inttreatemporisepifcopi
mvnum conuenientes,accerfunc Arium : & opinionibus
fuis in medio pofitis,inter fc diflèrere coeperunt. Atqj cum
dilputatio, Vt erat vetifimile, in varias diftrâheretut qus-
ftiones.-alij eorum ,ijque potiftîmum quos morurn fimpli-
citasinduxit j ’adfidemin E)eum fine curiolà inquifitione
amplexandam,nihil noui contra fidem, initio temporis
Apoftolorum traditam, moliendum cenfuerunt î alij affir-
marun t,opiniones veteru m, null o iudicio expl ora tas, neu-
tiquam fequendas eflè. Complûtes autem tum epifcöpo-
rum qui turic in vnum conuenerant, tum clericorum qui
eos comitabantur, propter diftèrendi acumen, & y firm in
eiufmodi orationisgeneribus non Imperatorilolum! , fed
illis etiam,quos familiales circa fe habebar,ndti eftè coepe-
runt. ex quorum numéro fuit Athanafius, qui id temporis
diaconus ecclefis Alexandrins, & cum epilcopo Alexan-
dro confuetudine coniunôfcus, maximam partem concilij
de his rebus fufcepti fuftinere vifus eft.
De duob us philofopbii , qui duorum femim fmplicv
* täte cum illü differentiumjid fidem
conuerfi funt. y
ville;
ft.oîfed
luho P6.
ha1,
bitu cllc,'
Ariam
Ifuifle cô.
(ijcu Ear,
'anno j2j.
nu. 41, b*
50.
Criminatioüum
•iibclHà
nConftan-;
tinocombufti.
j: G
Sentent»
rum in
-Concilio
diuaiius
Athanafius
Alex-1
a minna;
ecclefi*
diaconus.'
o Vi V / h a l
tacisaed
C A P V T XVI t
Vidam prstereaqui apud Gentiles pro fapientibus
habitierant, diiputationibus in hoc concilio agi-
editaopera interf uèrunt; quorum nonnulli, qus-
nam tandem Chriftianaeffètdoiftrina,admodum feirea-
uebant: alij.odioin Chriftianospropterca inflammati,
qftód fuperftitiofaGentilium religip nuper antiquari tce-
p ta e ra tqusftion iem de fide Ghriftjanapropontam ad i-
nanetn qua^dam verborunti concertationem dcduxerunc:‘
adeb vtipfi inter ft digladiari, & fecumpugnare videren-
tur. Ferunt igitur, qu od , cum quidam illorum p rs infou
lentidicendiarrogantiafeinaniteriatftarct, &facerdotes
pctulanter irrideret : 'fenex quidam (implex , ex illu-
ftrium confelTorum numero , fuperbiam eius non tu-
lit.-. Qiji tamëtfi inepts fiubtilitatis & pratftigiaruiii peni-
cus expers erat, tarnen cum e.o dflputare cccpit..
A;
! Simplf«
; chriftiaoç
tidci con-
fcflione,
pbilolb*
phus ad
eandcin
conucrlus.
Alcxandri
cpifcopi
smraculu
philo (b-
pho os
bbturan-
tis.
tuliani
Cluidæi
■niritcakt •
fide Ni-,
Ufh.cap,
\o.U'b. 8.
'ar.anno
W m :
0
Ppilcopo-
[um m ;
poncilio
Arid
Voten. I
.cntiiun •
rudcntia.
C O N S T A N T IN .V S Eccleß.ifiica, L ib .I . Iff 1 Ac cum h sc res'petulantibus, qui confeftbrem hominem| r ' . a: r r , ^ -r- 1 ^ P^am“n^h“ü“ïï«fe« »aclmperatorem¥^ o.r. ati—on"e"—co±m"p- ellauit.hv-■- ffiimmpmiiicceemm 'eeiflleè ccoopgnnooflcceébbaanntt ,. rriifiuumm mmoouueerreett .aquuiiddeemm:; ______________ • ^ 1 ’ >
atmodeftis inijeerer timorem , qui veriti fünc, n?cum
viro dicendi perito cbngrefllis , habere tut pro ludibrio:
tarnen cum mcultas illi (cui, cumtalis & ram prouetfts
gratis eftet, pudor erat refiftere ) data eftet lib ere, qus
v e lle r , eloquendi: In nomine 1 b s v Chrift^, inquit,
philofophe audito.Vnuseft Dcus,csli, t e n s , &c omnium
rerum tarn oculis lubietftarum , quam eorum aciem fu-
gientium opifex : qui haje emnia & virtute verbi fabri-
catus eft, & lacratoSpintusfan<5Hafflatu ftabiliuit.Quare
hiclermo,inquyi;t,qucmnosfiIiumDeinuncupamus,mi-
fertus humani erroris , &c belluins viuendi rationis, ex
virgine n a fe i, cum hominibus vna verfari i'proque eif-
dein mortem oppetere voluit. Eft quoque itcrum ven-
turus , deijs rebus quas quifquegêftèrit in vita, diefturus
fententiam. Ifta ita fe habere , fine vlla alia curlofainda-
Eukbsi. p
iiiptuli f
mnumque recitauit, quoeilis tau la Deo gratias ageref. oui!ö
Çumautem dicendi finëm feciflec, rum Imperator : Etji (Jouit;
( inquir^ro atiisrebitsomnibus Deogratï/ini habeo : pro eb tarnen uudm.
maxime, quodveflrümhunc cpnuentumterno: quandoejmdem fu-
pra quamjperabam accidit, vt tanitu numerusfilefdotum Chrißi Ul’1 ,a 1
in vnürticogmtur.Eft mt\n quidem inoptatis, vos bmneseademfen- Cxuo
tientes, eandemqueamplexanies fentemiam vider'e. Naw'Eçtlefia cpuco
Dei dijfénfionem quouis malo grauiorem cenfeo. Itaque cummiju b^uca
nunciata effent ea,qu£ vtinam non audiuijfem ^ vehementer animo raiiü-'
difcruciâbar.cuniqueçertiorfaftuseffentvosdifcordaremtuo, quds,^ c,c(
neutiqudmdeceïetyprdfertimcummtntßriDeidrpacisprocurdtoxes icn!
ßtis 3j)beam càufath hocfacrum Conèiltttm conuoeandum citraui. muöni
fic cum Imperatorfm,&vefierconferuus,munus hocàfobispofiulo,
Deoconmuniommirm modêratongratum , & cum mihi ad acci-
piendurn, tum vobisad dandum accortimodatum : quod quidem non
. . .. . «Iwd eft,quamvt caufas controuerft&inmedtuvtprofemü.cifdemeatiorfe
pro cerro crcdjffluSr
auneaxat re â ç mtclhgutttur.cunoft rcfotandislabotem | & t y r m imm f i b ^ i s,ipfevMfcumyMiM trMmmcon-
fiuftra confarnera, qaaàerevc qu. ifta fa n am non fiea , traimidumdmon'mmgamm. H am iU m L h J n U i imn-
polEnc. Quodfrcredis, mih. qnoedam fc.fc.tanu refpon- ; iymMncMipnmftiitiommimixit. Q L cum Imp>rafot
de. Qu.buSobftnpefaans philofophua, Cted o ,m q u .t., Latinofermonedix.fat. vnus qui afabat.eadémGtïCb
Et gratijsill*acl:is, quodiplumdeuiciliet, non lolum ea- j jiuerpretatuseft.
dem cum fene ipfe (entire , vernm etiam confilium da- ; *z4 uh\nm^uib.b.,trMim,imttr.uranCmf,n4 ..uthmM.
re coepit illis , qui perinde erga fidem Chriftianam,at- Theodor.Li.ca.7.annotatumefi,l,s.c.ii mVitaGenfiahtin^pudEufe-
que ipfe ante , affçôfci erant, vt iam ^ o& rin s Chrjftians , bium.
aflentirentur : atque iufiurandum adiecit •, fe non modo
non fine numine diuino mutatum elle , led etiam vi ac
virtUte quadam inexplicabili ad religionem Chriftianam
conuerfum. Ferme item miraculum huic non diflimile^
ab Alexandifo Ecclefis ConftantinopoJitansEpifcopo e-
ditu§i. Nam cum Gonftantinus forte Byzantium aduc*
nit,acceftereadetimquidamphilofbphi, criminique.illi
dedere, quod haud reâam religionem coleret ; quod-
que res diuinas mutare ,t nouumque cultum contra in-
ftitutâ cuiil maibrumfubmra , tum principum omnium
qui vél Grscis vel Romanis omni îecùlorum memôria
teihü
Quomodo Imperator y poßquam ambas partes audiuiffeti
Arium, eiufquefeftatores condemn atos
exterminaient.
C AP V T XIX.
QVare confc«Àa, à lacerdotibus de fidedifputari coseccicud
diifidii
author'.
F
Coriftau*
emus latino
fermó-
ne vliisln
concilio,
Gixcum
inter pi e tc
adhihuit/
Vide Né-
ceph.cap.
^ ptum eft.Imperator autem vtriulque partis rationi-
bus non atccntasrfolum, verum etiam patientes aures prç-
^ ^ ...................... buit.atque v th if qui bene dixerànc 3 aflènfiis eft i fis'illos
prsfuiflènti in Rerapub. introducere ftuderçt. Rogauere <luiç*5r.ta*»di Audio ducebantur, a contention? aubcauit: \tw cdp 14
item, vt cum Alexandre Epifeopode dotftrina Chriftiana cumiinguliS'denique, quatertuseorum ftrmonem aflèqui [ConUan
difputârent. Alexanderigitur iii èo exercitacionisggeenneerree * “ ». te. lu-g ere *p oc. erat»f,n am ne Grscsquidem^ linogiisigna- |J“1“ -J.
haudquaquam éxquifite verfatuS, fortafle etiam vies b o - rus ‘U1C'^ eate” us “ƒ n*§ne ac placide diflèruit. Avd extre-
nitatefreru s(era ten imv irp erh o n e fta& fp e tfta tav itajlm - miimomnesiace rdotesinterfeipfi confenf?ne,filiumquei
perâtprisjuflüindiflèrendi certamen cmn illisdefcendir. P « n confubftantialemelle fuffragijs confirmaiere. Sôli
Philofdphis aiitem in vhiim co a tis,c um om n e sd l^ u ta ré auc®ra_^ecem & lcPcem dicuntur primo quidem A riiap-
cuperent, póftulaiiiè Alexander,y t v n um , qucln vellènr, Pjobalie optmonem.-ftatim tam en p o ft,c qm p lu resq u o q r P I |
àd dilputandum deligerent,cætëriqueprslènceSaudirenr iftorum ad communem «mnium fidem ac lèntentiam Ce
cumfilentio. Itaque cum vnus difputandi d n u s fufeepif- ^ n ftu lm e .C u ie tiàm Imperator, quia liane e.oncilij çon- na cilllû
let,turn Alexander; In n om in e'Ic fl.€ h filli, in q u if. præci- ‘en iio ü em aD eo ap p ro b ac àm o p in acu siit, iabcnsiuffra-
pib.tibi, ne loquace. Q u o d vt primum dixecat, homo eue- 8arus j . ^ um au te?1 qui eoncilij decree's contraue niter,
ft iglo ob Ihicto orë co n ticuir. A n n o n ig iru r maiiiS .iira - « p q re d .m n a sd e c iiio n e slab e h a â tem ,e d ix ite x iljo ra u l-
culum m erfto cenfebdum e f t. lo q u d a ra h om in i, eique « al'd “ m e fle .C * te rum q u an q u am n e c e irum p u tiu i,q u o
philofopho, rarti faciteradimere, àcquelapidera m anu per s ï mb° h™ «de. turn approbatæ.decætero pofteritat. cura
verbum quoddam prBlatu.t.diuidereïquod iq u ib u fd am f « “? 1 , tumexplorajecogn.rura effet, ipfam ild
elu lian oC h a ld x o g lo rio fæ ia&arumaudiui. S ed d eh is l"wfo rm u lam ad verqate.mplamusdedarandam h o c io -
quidem hoc modo. , “ aw re jtam en c um p q v .ri.q q u e a ro ic i.&re c umé iu sg e -
. imperator is ad Concilium codäum oratio»
C A P V T X V I I I .
EPifcopi aiitetn , qui intelligendi prudentia multam!
valebant, Ario in mediumadduifto,accurate in ea qu^
erantabeoprppbfita,inquirere ccéperunt: caucruntque
lèdulo t nein alcerueram partem temere fententiam pro-
p fö iiu n c iä v en t.Vbiautem venicpfsftitutadies iin qpa
bonftitucum erat de rebus contröuerfis decidere,Epifcopi
inpalatiüm c6ueniunt,yti decrcuerat Imperator, vti confilium
Vria eüm illis de rebus iniret. A c cum ad lo cum in
quó lacerdötes ërant,yèniflet,tranfiens ad fupren^m p a r i
tem conuentus,ini fella quadam libi apparataaflèdic: omnerisperitime
docerenc , reseiufinodi a lacerdotibtjs fo-
ium &Epilcopis debere tum d ici, turn audiri,eorum fane
approbaui confilium. Nam verifimile eft, nonnullos, qui
non funt initiati myfterijs,hunc libru m perlecturos.
Deifs qua Conciliumjiatuerit: & quod damnatp Ario ylih o t
e m igni tradidit: ac deijs qui concilio ajjentiri
renuerunt,; & Pafchatis
i| | i conjlitutione.
S a p v f x x .
non igna
rus. 17.
Suffraga-
Cur lyhT.
bolum N;
cxnum
Sozom.
hie non
Symboli
formula :
lolis
(cöpis'&
facet doti -
bos' tia-
denda.
H
Vide Ni-
tph. tapé
t8.19.ld*
Bar.anno
2S.h.8l.
& 84.
X T E rum n e ,d um a rc an a ( qusreticenda funt, quoad jOohcilii V fieri poteft ) occultantur , omnia eoncilij decreta Nicxni
incognita videantur ; inteiligendum eft , Concilium,
filium patri co'nfubftantialem definiume ; eos autem
nibufquequiaderantiricanciliodeditmandatum,vtcó- qui dicebant, tcinpus fuiltè, quandô non'érat,&an-
fidercnt.'blamfcammaparataerantquam plucima, longo L te quam nalceretur non cxtitilfe , vjaùt ex alia fubftan-
brdine perparietesaulspalatijcollocata. Erat hsc quide j tia vel eftentiaquara patris conftare , aut conrferti mu-
aula omnium amplilfima,&prster esteras excelleris.Cu tarive pofte , abdicafte penitus , & Ecclcfiacatholica1
vero om ties.cqjjiedjitfksft:y. lurrexit Eufebius cognomento J alienos pronjanciafle. Quam fidei formulam etiam
.s. . , ,... _______ . H h if. appro