
Iii
v a a r d e r s , v o o r t r e f f e l i j k e v i s s c h e r s e n k r a c h t i g e w e r k l u i , d i e
g e e n b e g r i p h e b b e n v a n h e t m i j n e n d i j n e n u i t g e s l a p e n z i j n
i n h e t l i e g e n .
D e g e r e e d s c h a p p e n , d o o r d e B i l l i t o n n e e z e n g e b r u i k t , w o r d e n
b i j n a z o n d e r o n d e r s c h e i d d o o r h e n v e r v a a r d i g d e n z e l f s h e t
m e t a a l u i t h e t i j z e r e r t s d o o r h e n g e r e d u c e e r d .
D e h o o f d v o r m i n g v a n h e t e i l a n d b e s t a a t u i t g r a n i e t ; i n
d i e g r a n i e t v o r m i n g t r e f t m e n v e l e j o n g e r e e r u p t i e v e g e s
t e e n t e n a a n , v o o r n a m e l i j k v e l d s p a a t p o r f i e r e n o o k o p e e n
p a a r p l a a t s e n g r o e n s t e e n . H e t w o r d t g e s n e d e n d o o r v e r s
c h e i d e n e k w a r t s a d e r s e n b e v a t o p v e l e p l a a t s e n i j z e r e r t s ;
z o o a l s r e e d s g e z e g d i s , z i j n e r o o k e e n p a a r t i n v o e r e n d e
a d e r s . E v e n a l s i n e l k g r a n i e t t e r r e i n v i n d t m e n o o k o p v e l e
p l a a t s e n d e o n v e r w e e r d e r o t s b l o o t l i g g e n . H e t g e m a k k e l i j k s t
v e r w e e r e n d e v e r l i e s t z i j n e n s a m e n h a n g e n w o r d t a l s h e t
b l o o t l i g t w e g g e v o e r d , t e r w i j l h a r d e k e r n e n b l i j v e n s t a a n .
Z e e r g e w o o n g r a n i e t i s d a t v a n T a n d j o n g P a n d a n ’ ) e n B o e k i t
R a u w e s ; o p v e l e a n d e r e p l a a t s e n w o r d t p o r f i e r i s c h g r a n i e t
a a n g e t r o f f e n . A a n d e z u i d z i j d e v a n G o e n o e n g B a t o e T o e n g a l
v o n d d e G r o o t h e t p o r f i e r i s c h g r a n i e t o v e r g e g a a n i n c h l o r i e t
e n v e l d s p a a t m e t z e e r w e i n i g k w a r t s e n z o n d e r m i c a . G r o e n s
t e e n w e r d g e v o n d e n o p G o e n o n g T a d j e m l a k i ; h e t i j z e r e r t s ,
w a a r v a n m e n s o m s s t u k k e n v a n 1 0 0 K . G . a a n t r e f t , b e s t a a t
u i t h a e m a t i e t .
H e t s t r o o m t i n e r t s i s o p B i l l i t o n o p t w e e d e r l e i w i j z e a f g
e z e t : 1 ° d e o u d s t e e n v e e l a l b e l a n g r i j k s t e a f z e t t i n g l i g t o p
d e o n v e r p l a a t s t e , s o m s v e r w e e r d e r o t s , d e n d o o d e n g r o n d :
g r a n i e t , k a o l i e n , k l e i s c h i e f e r , g r a u w a c k e s c h i e f e r , g r a u w a c k e -
z a n d s t e e n , k i e z e l z a n d s t e e n o f b r u i n i j z e r s t e e n ; d e f a u n a , i n
d e t i n e r t s a f z e t t i n g g e v o n d e n , k o m e n v o l g e n s P r o f , K . M a r t i n
o v e r e e n m e t d i e d e r z e e , w e l k e h e t e i l a n d t e g e n w o o r d i g o m -
g e e f t ; d e t i n e r t s a f z e t t i n g e n m o e t e n d a a r o m g e r e k e n d w o r d e n
D Tandjong beteekent kaap, Boekit, kleine berg of heuvel, Goenong,
eveneens heuvel.
t o t e e n e p o s t t e r t a i r e f o r m a t i e ; 2 ° d e j o n g e r e a f z e t t i n g i n d e n
b o v e n g r o n d ; d a a r u i t v e r k r i j g t m e n h e t k o e l i t - e r t s . W a t v e r d e r
d e w i j z e v a n v o o r k o m e n b e t r e f t , k u n n e n w i j v e r w i j z e n n a a r
d i e o p B a n k a o p b l a d z . 1 8 . H e t z e l f d e t i n e r t s a l s d a t d e r s t r o o m -
b e d d i n g e n w e r d d o o r d e n h e e r d e G r o o t g e v o n d e n i n o o r s p r o n k
e l i j k l e g e r , n a m e l i j k i n h e t v e r w e e r d e g r a n i e t o p d e n t o p
v a n d e n B a t o e t o e n g a l .
D e d i e p t e , w a a r o p h e t s t r o o m t i n e r t s g e v o n d e n w o r d t , i s
o n g e l i j k , m a a r n i e t a a n m e r k e l i j k , z i j n d e d e d i e p s t l i g g e n d e
l a a g a a n g e t r o f f e n o p 8 M e t e r o n d e r d e n b e g a n e n g r o n d .
E X P L O I T A T I E E N A F S C H E I D I N G .
G r o o t e n d e e l s k a n i k h i e r v e r w i j z e n n a a r h e t m e d e g e d e e l d e
o v e r d e e x p l o i t a t i e o p B a n k a . E v e n a l s d a a r z i j n h e t o o k h i e r
d e C h i n e e z e n , d i e d e m i j n e n b e w e r k e n . V r o e g e r w e r d e n z i j
d o o r b e m i d d e l i n g v a n e e n C h i n e e s c h e n h a n d e l a a r i n C h i n a a a n -
g e w o r v e n , l a t e r b o d e n z i c h , v i a S i n g a p o r e , m e e r v r i j w i l l i g e n i e u -
w e l i n g e n a a n d a n i n d e m i j n e n t e p l a a t s e n w a r e n , w e l e e n
b e w i j s v a n d e g o e d e en v r i j z i n n i g e b e h a n d e l i n g , d i e d e C h i n e e s
c h e w e r k m a n v a n d e B i l l i t o n - m a a t s c h a p p i j o n d e r v i n d t . D e H e e r
R o s t v a n T o n n i n g e n g e e f t h i e r o v e r b e l a n g r i j k e m e d e d e e l i n g e n
i n ) ) d e G id , s ” v a n I 8 7 5 . O n m i d d e l l i j k n a d a t d e n i e u w a a n g e k o m e n
C h i n e e z e n u i t h u n w a n g k a n g ( C h i n e e s c h v a a r t u i g ) v o e t a a n w a i
h e b b e n g e z e t , w o r d e n z i j d o o r e e n l a n d g e n o o t o n t v a n g e n e n v e r v
o l g e n s d o o r d e n g e n e e s h e e r d e r M a a t s c h a p p i j g e k e u r d . S l e c h t s
z i j , d i e w e g e n s g e b r e k e n b e p a a l d o n g e s c h i k t v o o r d e n a r b e i d
z i j n , w o r d e n h i e r b i j a f g e w e z e n , d e g e z o n d e w o r d e n a a n g e n
o m e n e n z i j d i e o n g e s t e l d z i j n , i n h e t h o s p i t a a l d e r M a a t s
c h a p p i j o p g e n o m e n . D e m e e s t e z i e n e r b i j h u n n e k o m s t
n i e t d o o r v o e d u i t , z o o d a t z i j h e t h u n i n d e e e r s t e d a g e n
v a n w e g e d e M a a t s c h a p p i j v e r s t r e k t e v o e d s e l i n g r o o t e h o e v
e e l h e i d o p n e m e n . N a i n d e m i j n e n t e z i j n i n g e d e e l d , w o r d e n