m e n t a u f e n s & à l ’ e n t e n d em e n t n’ e ft p a s m o in s o b f-
c u r . L ’ h om m e n e ju g e p a s p a r le fe n s f e u l , p a r l’ e n t
e n d em e n t fe u l , n i p a r l’ u n Sc l’ a u t r e c o n jo in t e m
e n t .
L e c a r a t t e r e d u v r a i & d u f a u x r e la t iv em e n t à l’ im a g
in a t io n e f t t rom p e u r ; c a r q u ’ e ft -c e q u e l’ im a g e ?
U n e im p re ffio n fa i t e d an s l’ en te n d em e n t p a r l’o b je t
a p p e r ç u . C om m e n t ‘ a r r iv e - t - il q u e c e s im p re ffio n s
tom b e n t fu c c e f liv em e n t le s u n e s fu r le s a u t r e s ,& ne
f e b r o u il le n t p o in t ? Q u an d d’a ille u r s c e tt e m e r v e i l le
s ’ e x p l iq u e r o it , l’ im a g in a t io n p r if e c om m e u n e fa c u lté
d e l’ e n te n d em e n t n e fe c o n c e v r o it p a s p lu s q u e l’ e n t
e n d em e n t q u i n e f e c o n ç o it p o in t .
Q u a n d n o u s c o n v ie n d r io n s a u ’ i l y a q u e lq u e c a r a -
â e r e d e la v é r i t é , à q u o i f e r v i r o i t - i l ? le s d o gm a tiq
u e s n o u s d ifa n t q u e la v é r i t é a b ft ra ite n e fu b fifte
p a s , e l le n’ e ft r ie n .
U n e c h o fe o b fc u r e n ’ a p o in t d e c a r a é le r e q u i d é m
o n t re q u e c e t t e c h o fe fo it p lu tô t c e la q u ’a u t r e .
M a is la l ia ifo n d an s lé r a ifo n n em e n t n e fe c o n n o it
p a s p lu s q u e l’ o b je t ; i l fa u t t o u jo u r s e n v e n i r à p r o u v
e r u n e l ia ifo n p a r u n e a u t r e , o ù c e l le - c i p a r c e lle -
l à , o u p r o c é d e r à l’ in f in i, o u s ’a r r ê t e r à q u e lq u e
c h o fe d e n o n d ém o n t ré .
D ’o ù i l s ’e n fu it q u ’ o n n e fa it p a s m êm e e n c o r e c e
q u e c ’ e ft q u ’ u n e d ém o n f t r a t io n , c a r to u te s le s p a r t
ie s d u r a ifo n n em e n t n e c o e x iû e n t p a s e n f em b le , n i
l a d ém o n ft ra t io n q u i e n r é fu l t e , n i la fo r c e c o n c lu -
l i v e , n i fé p a rém e n t .
L e f y l lo g i fm e fim p le e ft v i c i e u x ; o n l’ a p p u ie fu r
u n e b a ie ru in e u f e , o u d e s p r o p o fit io n s u n iv e r f e l l e s ,
d o n t la v é r i t é e ft adm ife fu r u n e in d u ô io n f a i t s de s
f in g u l ie r s , o u d e s p r o p o fit io n s f in g u l ie r e s , d o n t la
v é r i t é e ft a dm ife fu r u n e c o n c e iïio n p r é c é d e n t e d e là
v é r i t é d es . u n iv e r fe lle s .
L ’ in d u f t io n e ft im p o f l ib lé , c a r e lle fu p p o fe l ’ e x -
h a u ft io n d e to u s le s fin g u lie r s : o r le s fin g u lie r s fo n t
in f in is e n n om b r e .
L e s d é fin it io n s fo n t in u t ile s ; c a r c e lu i q u i d é fin it
n e c om p r e n d p a s la c h o fe p a r la d é fin it io n q u ’ il en
d o n n e , m a is il a p p liq u e la d é fin it io n à u n e c h o fe
q u ’ i l a c om p r ife ; Sc p u is fi n o u s v o u lo n s to u t d é fin
i r , n o u s r e tom b e r o n s d an s l’im p o ffib il it é d e l’in f
in i ; Sc fi n o u s a c c o rd o n s q u ’ i l y a q u e lq u e c h o fe
q u ’ o n p e u t c om p r e n d re fan s d é f in it io n , i l s ’e n fu iv r a
q u ’ a lo r s le s d é fin it io n s fo n t in u t il e s , & q u e p a r c o n -
f é q u e n t i l n’y e n a p o in t d e n é c e f fa ir e .
A u t r e r a il ’o n p o u r la q u e lle le s d é fin it io n s fo n t in u t
ile s ; c ’ e ft q u ’ i l fa u t c om m e n c e r p a r é t a b lir la v é r i t é
d e s d é f in it io n s , c e q u i e n g a g e d an s d e s d ifc u fîio n s
in t e rm in a b le s .
L e g e n r e o u l ’ e fp e c e fo n t o u d e s n o t io n s d e l’ en -
t e p d em e n t o u d e s lu b fta n c e s . S i c’ e ft le p r em ie r , i l
y a la m êm e in c e r t itu d e q u e s ’ il s ’a g iffo it d e l ’ e n te n d
em e n t ; fi c’ e ft le f é c o n d , le s e fp e c e s n e p e u v e n t
ê t r e c om p r ife s d an s le s g e n r e s , Sc i l n ’y a p lu s n i
e fp e c e s n i g e n r e s .
D e s d iffe r e n s fo p h ifm e s q u ’o n p e u t f a i r e , la d ia -
le ô i q u e n e r é fo u t q u e c e u x d o n t la fo lu t io n e ft in u t
ile ; c e n e ft p o in t le d i a le é l ic ie n , c ’ e ft l’h om m e
v e r f é d an s l’a r t o u l a f c ie n c e q u i le s r é fo u t .
I l e n fa u t d ire au tan t d e s am p h ib o lo g ie s . L e s d if-
t in è lio n s d u d ia le c tic ie n fo n t u t ile s d an s le c o u r s d e
l a v i e ; c’ e ft l’h om m e in ft ru it d e l’a r t o u d e la fc ie n c e
q u i a p p e r c e v r a l’ am p h ib o lo g ie q u i t rom p e r o i t .
S i l e fc e p t iq u e n e v o i t q u e d e l’in c e r t itu d e d an s la
p h ilo fo p h ie n a tu r e l le , c r o i t - o n q u e la p h ilo fo p h ie
m o r a le lu i fo i t m o in s fu fp eC le ?
I l fe c o n fo rm e à la v i e c om m u n e , & il d it a v e c le
p e u p le , i l y a d e s d i e u x , i l fa u t le s a d o r e r , le u r p r o v
id e n c e s ’ é te n d fu r to u t ; m a is i l d ifp u te d e c e s c h o -
f e s c o n t r e le d o gm a t iq u e , d o n t i l n e p e u t fu p p o r t e r
J e to n d é c ifif.
E n t r e le s d o gm a t iq u e s , le s u n s d ife n t q u e D ie u
e f t c o r p o r e l , d’ a u t r e s q u ’ i l e ft in c o r p o r e l ; le s u n s
q u ’ il a f o rm e , le s a u t r e s q u ’ i l n ’ e n a p o in t ; le s u n s
q u ’ i l e ft dan s le l i e u , le s a u t r e s q u ’ i l n’y e ft p a s ; le s u n s
q u ’ i l e ft d an s le m o n d e , le s a u t r e s q u ’ i l e ft h o r s d u
m o n d e : m a is q u e p e u t - o n p r o n o n c e r fu r u n ê t r e
d o n t la fu b ftan c e , l a n a t u r e , la f o rm e , & le lie u fo n t
in c o n n u s ?
L e s p r e u v e s q u e le s d o gm a tiq u e s a p p o r t e n t d e fo n
e x i f t e n c e fo n t m a u v a ife s ; o u l’ o n p r o c é d é p a r l’ é v i d
e n t o u p a r l ’o b f c u r ; p a r l’ é v id e n t , c ’ e ft u n e a b fu r -
d i t é , c a r f i l’ o n c o n ç o it c e q u e l ’o n f e p r o p o fe d e
d ém o n t r e r , la d ém o n ft r a t io n n e f ig n ifie r i e n ; p a r
l ’o b f c u r , c ’ e ft u n e im p o fl ib ilit é .
O n n e p e u t n i d ém o n t re r l ’ e x if te n c e d e D i e u , n i
la re c o n n o î t r e p a r la p r o v id e n c e , c a r s ’ il f e m ê lo it
d e s ch o fe s d’ ic i b a s , il n ’y a u r o it n i m a l p h y f iq u e n i
m a l m o ra l.
S i D ie u n e f e m o n t r e p o in t p a r fa p r o v id e n c e , f i
l ’ o n n e r em a rq u e p o in t d e s v e ft ig e s d e fo n e x i f t e n c e
d an s q u e lq u e s e f f e t s ; l i o n n e le c o n ç o it n i e n l i e u ,
n i p a r q u o i q u e c e fo it h o r s d e l u i , d ’o ù f a i t - o n q u ’i l
e ft ?
I l fa u t o u n ie r q u ’ i l e x i f t e , o u le r e n d r e a u t e u r d u
m a l q u ’i l n’ a p o in t e m p ê c h é , s ’i l l’ a p u , o u le r e n d r e
im p u i ffa n t , s ’ i l s ’ e ft fa it fa n s q u ’ il p û t l’ em p ê c h e r .
L e d o gm a t iq u e e ft fe r r é e n t r e l ’ im p u iffa n c e d ’ u n c ô t é ,
o u la m a u v a ife v o lo n t é d e l’ au t re .
I l e ft v r a i f fem b la b le q u ’ il y a c a u fe ; c a r fan s c a u fe
c om m e n t y a u r o ît - i l a c c r o iü em e n t , d é c r o if f em e n t ,
g é n é r a t io n , c o r r u p t io n , m o u v em e n t , r e p o s , e f fe t s .
M a is d ’un a u t r e c ô t é , o n p e u t fo u t e n i r a v e c le m êm e
a v a n t a g e & la m êm e v r a ilfem b la n c e q u ’ i l n ’y a p o in t
d e c a u le , c a r la c a u fe n e f e c o n n o ît q u o p a r l’ e ffe t ;
l ’e ffe t n e fe c o n ç o it q u e p a r la c a u fe : c om m e n t fo r -
t ir d e c e cercle ? .
D ’a ille u r s p u ifq u ’ i l s ’a g it d e l’ e x if te n c e d e la c a u f
e , d è s le p r em ie r p a s o n f e r a fo r c é d e r em o n te r à la
c a u fe d e c e t t e c a u f e , & à la c a u fe d e c e lle - c i , Sc a in fi
d e fu ite à l’ in fin i : o r c e p r o g r è s d e c a u fe s à l’in fin i
e ft im p o flib lé .
L e s p r in c ip e s m a t é r ie ls n e fe ' c om p r e n n e n t p a s
d a v a n t a g e ; le s d o gm a tiq u e s e n p a r le n t d’ u n e in fin ité
d e m a n ié r é s d iv e r fe s ; il n ’y a a u c u n c a r a è le r e d e
v é r i t é q u i d é c id e p lu tô t e n f a v e u r d’u n e o p in io n
q u e d ’u n e a u t r e .
L e c o rp s e ft in c om p r ë h e n fib le p a r lu i - m êm e . I l
n ’ e ft r ie n fan s la lo n g u e u r , la la r g e u r , la p r o fo n d
e u r , Sc l’ im p é n é t r a b i l it é , Sc c e s q u a lit é s n e fo n t
r i e n fa n s le c o r p s .
V o i l à p o u r le s c o r p s {im p ie s ; l’in c e r t itu d e e ft b ie n
a u t r e fu r le s c om p o le s . O n n e fa it c e q u e c ’e ft q u e
l e c o n t à â , l a c om b in a i fo n , l’a f f in it é , la fim p a th ie ,
le m é la n g e ; & la d iv e r fi t é d e s o p in io n s e ft in fin im e n t
p lu s g ra n d e e n c o r e . C e u x cjui a ffu r e n t q u ’il y a m o u i
v em e n t o n t p o u r e u x l’ e x p e r ie n c e ; c e u x q u i le n ie n t
o n t p o u r e u x la r a ifo n . C om m e h om m e q u i ju g e
d ’a p r è s le s a p p a r e n c e s , le fc e p t iq u e l’a dm e t ; c om m e
p h ilo fo p h e q u i d em an d e la d ém o n ft ra t io n d e to u t c e
q u ’ i l a dm e t , i l le r e je t t e .
L e ra ifo n n em e n t q u i fu i t , e n t r e a u t r e s , fu fp e n d fu r -
to u t fo n ju g em e n t d an s la q u e ft io n d u m o u v em e n t .
S ’ il y a q u e lq u e c h o fe d e m u , i l l ’ e ft o u d e lu i-
m êm e o u p a r u n a u t r e . S ’ il e ft m u p a r u n a u t r e , c e lu
i - c i le f e r a o u d e lu i - m êm e o u p a r u n a u t r e , Sc
a in fi d e fu ite ju fq u ’ à c e q u ’o n fo it a r r i v é à u n ê t r e
m u d e lu i-m êm e , c e q u i n e fe c o n ç o it p a s .
L ’ a c c r o i f f em e n t , la d im in u t io n , la f o u f t r a é l io n ,
l a t ra n fla t io n o ffr e n t le s m êm e s d ifficu lté s q u e le m o u v
em e n t .
L e to u t n e f e c om p r e n d p o in t ; c a r q u ’ e f t - c e q u e
l e t o u t , fin o n l ’a g g ré g a t io n d e to u te s le s p a r t ie s ?
T o u t e s le s p a r t ie s ô te e s j le to u t fe r é d u it à r ie n .
M a is le s p a r t ie s o u e l le s fo n t p a r t ie s d u t o u t , o u
p a r t ie s le s u n e s d e s a u t r e s , o u p a r t ie s d ’e lle s -m êm e s .
P a r t ie s d u t o u t , c e la n e fe p e u t , c a r lé to u t Sc fe s
p a r t ie s c’ e ft u n e m êm e c h o fe ;, p a r t ie s le s u n e s de s
a u t r e s o u d’ e l le s -m êm e s , c e la n e fé p e u t.
M a is ^ 1 n ’y a n o t io n c e r t a in e n i a u to u t n i d e fé s
p a r t ie s i f l n ’ y a u r a n o t io n c e r t a in e n i d’ a d d it io n n i
d e fo û f t r a è lio n , n i d’ a c c r o i f fem e n t , n i d e d im in u t
io n , n i d e c o r ru p t io n ; n i d e g é n é r a t io n , n i d ’au c
u n a u t r e e ffe t n a tu re l.
S i la fu b ft a n c e e ft f lu x i lë , c om m e l e p r é te n d e n t le s
d o gm a t iq u e s , & q u e fa n s c e f fe i l s ’e n é c h a p p e q u e l-
q u e c h o f e , Sc q u e fa n s c e f fe q u e lq u e c h o ie s’ÿ jo i g
n e , il n ’y a p o in t d e c o r p s e n r e p o s ,a u c u n é ta t
p e rm a n e n t d an s la fu b ft a n c e .
S i le lie u e f t l’ e fp a c e q u e le c o r p s o c c u p e , o u i l a
le s d im en fto n s m êm e s d u c o r p s , o u i l n e le s a p a s ;
s ’i l le s a , c ’ e ft la m êm e c h o fe q u e le c o r p s ; s’i l n e le s
a p a s , le lie u & le c o r p s fo n t in é g a u x .
L e s d o gm a tiq u e s n e fa v e n t c e q u e c’ è ft q u e le
l i e u , l’ e fp a c e & l e v u i d e , fu r - to u t s’il s d ift in g u e n t
l e lie u d u v u id e ; l’ e fp a c e a y a n t d è s d im e n f io n s , i l
s ’e n fu it o u q u e d e s c o r p s fe p é n è t r e n t , o u q u e le
c o r p s e ft fo n p r o p r e e fp a c e .
A ju g e r d u tem s p a r le s a p p a r e n c e s , c ’ e ft q u e lq u e
c h o fe ; p a r c e q u ’ e n d ife n t le s d o gm a t iq u e s , o n n e
fa it p lu s c e q u e c ’ e ft .
L a n o t io n d u tém s e f t l ié e à c e l le d u m o u v em e n t
& d u r e p o s . S i d e c e s t r o is id é e s i l y e n a u n e d’ in c
e r t a in e , le s a u t r e s le d e v ie n n e n t . •
L e t em s p e u t - il ê t r e t r ip le ? L e p a ffé Sc le fu tu r n e
fo n t p a s : l’u n n ’ e ft p l u s , l ’a u t r e n ’ e ft p a s e n c o r e . L e -
p r é fe n t s ’é c h a p p e , & f a v î t e f fe le d é r o b e à n o t re
c o n c e p t io n .
L e fc e p t iq u e c om p t e d a n s ‘la f o c i é t é , i l f a i t c e q u e
c ’ e ft q u e n om b r e q u a n d i l n’ e n d ifp u t e p a s a v e c le s -
d o gm a t iq u e s ; m a is i l n e leS â p a s p lu tô t en ten d u s
fu r c e fu j e t , q u e to u te s fe s n o t io n s f e c o n fo n d e n t .
L o r fq u e le s d o gm a t iq u e s r a p p o r te n t le b ie n à ce '
q u i e x c i t e n o t r e d è f i r , à c e q u i n o u s e ft u t i l e , à c é ;
q u i fa it^ no tre b o n h e u r , il s fp é c if ie n t b ie n le s e ffe t s
d u b ie n , m a is il s n e d é fig n e n t p o in t c e q u e c ’ e ft .
C h a c u n a fo n b ie n p a r t ic u l ie r . I l n ’ y a au c u n b ie n
q u i fo i t b ie n Sc q u i le fo it d e la m êm e m an ié r é p o u r
d e u x in d iv id u s : la n o t io n d u b ie n e ft d o n c a u ffi v a g u e
q u ’a u c u n e a u t r e .
L e d e fir d u b ie n n ’ e ft p a s le b i e n , fa n s q u o i n o u s
a u r io n s le b ie n q u e n o u s d e f i r o n s ; c e n ’ e ft p a s la
c h o fe d e f i r é e , c a r la c h o fe d e firé ë n’ e ft e n e lle -m êm e -
n i le b ie n n i le m a l. L e b ie n n’ e ft d o n c n i e n n o u s ,
n i h o r s d e n o u s : c e n ’e f t d o n c r ie n .
Q u a n d le fc e p t iq u e é t a b lit e n t re le s c h o fe s le s
d ift in é t io n s d e b ie n Sc d e m a l , d e ju f t e Sc d’ in ju f t e ,
i l f e c o n fo rm e à l’u f a g e , a u - l ie u q u e le d o gm a tiq u e ;
c r o it fe c o n fo rm e r à l’ é v id e n c e Sc à la r a ifo n .
L e fc e p t iq u e e ft fan s p a ffio n r e la t iv em e n t à c e r t
a in e s c h o f e s , & t r è s -m o d é r é d an s fa p a ffio n r e la t iv
em e n t à d ’a u t r e s . T o u t e ft a ffa ire d e c o n v e n t io n
p o u r lu i. I l fa it q u e c e q u i e ft b ie n d an s u n m om en t
Sc p o u r l u i , d an s le m êm e m om e n t e ft m a l p o u r u n
a u t r e , & d an s le m om e n t fu iv a n t fe r a m a l p o u r lu i ;
q u e c e q u i e ft e ft im é h o n n ê te o u d e sh o n n ê te dan s
A th è n e s o u d an s R o m e , p r e n d a ille u r s l e n om d’in d
iffé r e n t . Q u o i q u ’ i l v o y e , q u o i q u ’ il e n t e n d e , q u o i
q u ’ o n f a f f e , i l r e f t e im m o b i le ; to u t lu i p a ro ît é g a le m
e n t b ie n o u m a l , o u r ie n e n fo i.
M a is f i le b ie n Sc le m a l n e fo n t r ie n e n f o i , i l n’y
a p lu s d e r é g lé n i d e s m oe u r s n i d e la v i e .
L a v e r t u e ft u n e h a b itu d e ; o r o n n e fa it ce, q u e
ç ’ e ft q u ’u n e h a b itu d e n i e n fo i n i d an s fe s e ffe ts .
L e s m o ts d’a r t s Sc d è fc ie n c e s fo n t p o u r l e fc e p t iq
u e v u id e s d e fe n s . A u r e f t ë , i l n e fo u t ie n t c e s p a ra d
o x e s q u e p o u r f e d é t a c h e r d e s c h o f e s , é c a r t e r le s
t ro u b le s d e fo n a m e , r é d u ir e c e q u i l’ e n v iro n n e à
fa ju ft e v a l e u r , n e r ie n c r a in d r e , n e r ie n d e f i r e r , rie
r i e n a d m i r e r , n e r ie n lo u e r , n e r ie n b lâm e r , ê t re
Tome X I I I ,
h e u r e u x , Sc f a i r e fe n t ir au d o gm a tiq u e fa m ife r e Sc
f a t ém é r it é .
D ’ o ù l’ o n v o i t q u e le d o u t e a v o i t c o n d u it le f c e p t
iq u e à la m êm e c o n c lu fio n q u e le fto ’ic ie n t e n o it d e
la n é c e ffité .
Q u e c e s p b ilo fo p h e s a v o ie n t re n d u à la P h ilo fo p
h ie u n f e r v ic e t r è s - im p o r t a n t e n d é c o u v r a n t le s
fo u r c e s r é e l le s d e n o s e r r e u r s , Sc e n m a rq u an t le s
lim it e s d e n o t re e n te n d em e n t .
Q u ’a u fo r t ir d e le u r é c o le o n d e v o i t p r o n o n c e r
a v e c b e a u c o u p d e c ir c o n fp e è lio n fu r le s c h o fe s q u ’ o n '
c ro y o it - e r iten d re le m ie u x .
' Q u e le u r d o f t r in e in d iq u o it le s o b je t s fu r le fq u e l s
n o u s é t io n s d an s le s t é n è b r e s Sc q u e n o u s n e con --
n o ît r io n s jam a is .
Q u ’ e lle t e n d o it à r e n d r e le s h om m e s in d u lg e n s le s
u n s e n v e r s le s a u t r e s , Sc t em p é r e r e n to u s l ’im p é -
tu o fit é d e s p a ffio n s .
E t q iie la c o n c lu fio n q u ’o n e n t i r o i t , c ’ e ft q u ’i l y
a dan s l’ u fa g e d e la r a ifo n u r ie fo r t e d e fô b r ié t é d o n t
o n n e s ’ é c a r t e p o in t im p u n ém en t .
I l n ’ é to it p a s p o ffib le .q u ’u n e fe t t e q u i é b r a n lo it
to u t p r in c i p e , q u i d ifo it q u e le v i c e Sc la v e r tu
é to ie n t d e s m o ts fan s id é e s , Sc q u ’i l n’y a v o i t r ie n
e n f o i d e v r a i Sc d e f a u x , d e b o n Sc d e m a u v a i s , d e
b ie n Sc d e m a l , d e ju f t e Sc d’in ju f t e , d ’h o n n ê te Sc d e
d e sh o n n ê te , f î t d e g ran d s p r o g r è s ch e z a u c u n p e u p
le d e la t e r r e . L e fc e p t iq u e a v o i t b e a u p r o t e f t e r q u ’ i l
a v o i t u n e m a n ié r é d e ju g e r dan s l’ é c o le Sc u n e a u t r e
d an s l a fo c ié t é , il e ft s û r q u e fa d o è lr in e t e n d o it à
a v i l i r to u t c e q u ’ il y a d e p lu s f a c r é p a rm i le s h om m
e s . N o s o p in io n s o n t u n e in flu e n c e t ro p im m é d
ia te fu r n o s a f t ib n s , p o u r q u ’o n p û t t r a i t e r le fc e p -
t ic ifm e a v e c in d iffé r e n c e . C e t t e p h ilo fo p h ie c e f fa
p rom p t em e n t dan s A th è n e s ; e lle fit p e u d e p r o g r è s
d an s R o m e , f u r - t o u t fo u s le s em p e r e u r s . A u g u ft e
f a v o r if a le s S to ï c ie n s & le s P é r ip a t e t ic ie n s ; f e s eo u r-
t ifa n s é to ie n t tô u s é p ic u r ie n s ; le fu p e r-ftic ieu x T ib e r e
in c l in a p o u r le p y th a g o r ifm e & f â d iv in a t io n ; C a ïu s ,
C l a u d e , & N é r o n n e fir e n t au c u n c a s d e la P h ilo fo p
h ie & d e s P h ilo fo p h e s ; le s P y th a g o r ic ie n s & le s
S to ï c ie n s fu r e n t e n h o n n e u r à la c o u r d e V e fp a f ie n
& d e T i t e ; T r a j a n & A d r ie n le s a im è re n t to u s in d if-
tin é fem e n t . L e s A n r o n in s p r o fe f fe r e n t e u x -m êm e s
la p h ilo fo p h ie d o gm a tiq u e Sc f to ïc ie n n e . Ju l ie c o n c
ilia la f a v e u r d e S é v e r e a u x P la t o n ic ie n s ; i l p a ru t
c e p e n d a n t d e t em s - e n - t em s q u e lq u e s fc e p t iq u e s .
O n d o n n e c e n om à C la u d e P to lom é e . I l e ft s û r
q u ’ il f it a ffe z p e u d e c a s d e l a ra ifo n & d e s lu r iiie re s
d e l’ e n ten d em en t . C o r n e i l le C e l f e a v o i t u n e é ru d it
io n t r o p v a r i é e & t ro p fu p e r f ic ie lle p o u r ê t r e d o g m
a t iq u e . N o u s n e d iro n s r i e n d e S e x tu s E m p ir ic u s ;
q u i e ft-ç e q u i n e c o n n o ît p a s fe s h y p o th ip o fe s ? S e x tu s
Em p ir ic u s é to it a fr ic a in . I l é c r iv i t au c om m e n c em e n t
d u t ro ifiem e f ie c le . I l e u t p o u r d ifc ip le S a tu r n in u s , Sc
p o u r fe t t a t e u r T h é o d o f e T r ip o l i t e . L e fc e p t iq u e U r a -
n iu s p a ru t fo u s le r é g n é d e Ju f t in ie n .
L e S c e p t ic ifm e s ’a ffo u p it d e p u is c e t em s ju fq u ’ eri
i <j 6 z , q u e n a q u it l e p o r tu g a i s , F r a n ç o is S a n c h e z . I I
p u b lia u n o u v r a g e in t it u lé , de multùm nobili & prima
univerfali fcientiâ quôd nihiïfcicur.Cç fu t u n e m a n
ié r é a d r o it e d’ a t t a q u e r l’ A r ifto t é lifm e fa n s fe c om p
r om e t t r e . S a n c h e z e n v o ü io i t a u x e r r e u r s q u i r e -
g n o ie n t de. fo n t em s . Jé r ôm e .H irn h a ym e n v o u lo i t à
to u t e c ô n n o iffa n c e h u m a in e , c om m e i l p a ro ît p a r l e
t i t r e d e fo n o u v r a g e , de tytho generis humani, fiv e
fcientiarum humanarum inaiti ac vtntofo humore, dijji-
cultate , labUitate yfaljîtate ja c l'a n tiâ , prefumptiont,
incommodis & periculis , tratlatus brevis, in quo ctiam.
vera Japicncia à fa lfa difcernitur , & Jimplicitas mundo
contempta extollitur, idiotis in fo la tium , do&is in eau-
telani confcriptus. H irn h a ym e to it c h a n o in e dp 1 o r d
r e d e P r ém o n t r é , Sc ab b é d e S t r a h o w e n B o h êm e .
C e p i e u x fc e p t iq u e p o u ffa le d o u t e a u ffi lo in q u ’il
H H h h ij